۱۸۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
== مقدمه== | == مقدمه== | ||
آیا تقریب مذاهب با حفظ مرزهای هر یک از مذاهب ممکن است؟ آیا برای تحقق تقریب بین مذاهب باید از برخی از مرزهای مذهب عبور کرد و به حد اقل ها و نقاط مشترک بین مذاهب اکتفاء نمود یا این که با وجود حفظ مرزهای مذهب می توان تقریب بین مذاهب را محقق کرد؟ | آیا [[تقریب مذاهب]] با حفظ مرزهای هر یک از مذاهب ممکن است؟ آیا برای تحقق تقریب بین مذاهب باید از برخی از مرزهای مذهب عبور کرد و به حد اقل ها و نقاط مشترک بین مذاهب اکتفاء نمود یا این که با وجود حفظ مرزهای مذهب می توان تقریب بین مذاهب را محقق کرد؟ | ||
پاسخ به این پرسش اساسی تکلیف بسیاری از موافقان و مخالفان تقریب را مشخص می کند. برخی معتقدند که تقریب با حفظ مرزهای مذهب اساساً غیر ممکن است از این رو جزء مخالفان دعوت تقریب شمرده می شوند. در مقابل، گروه دیگری هستند که معتقد به تحقق تقریب با حفظ مرزهای مذهب اند که عمده منادیان و پیشگامان تقریب از این دسته اند. گروه دیگری نیز وجود دارند که معتقد به تقریب هستند و نمی توان آنان را جزء مخالفان تقریب بر شمرد ولی برای تحقق تقریب، رویکرد گذار از مرزهای مذهب را پیشنهاد می کنند. | پاسخ به این پرسش اساسی تکلیف بسیاری از موافقان و [[مخالفان تقریب]] را مشخص می کند. برخی معتقدند که تقریب با حفظ مرزهای مذهب اساساً غیر ممکن است از این رو جزء مخالفان دعوت تقریب شمرده می شوند. در مقابل، گروه دیگری هستند که معتقد به تحقق تقریب با حفظ مرزهای مذهب اند که عمده منادیان و [[پیشگامان تقریب]] از این دسته اند. گروه دیگری نیز وجود دارند که معتقد به تقریب هستند و نمی توان آنان را جزء مخالفان تقریب بر شمرد ولی برای تحقق تقریب، رویکرد گذار از مرزهای مذهب را پیشنهاد می کنند. در این مقاله به بیان و بررسی این رویکرد و مبانی و طرفداران آن پرداخته می شود. | ||
== توضیح و تبیین رویکرد== | == توضیح و تبیین رویکرد== | ||
مرور دوباره و بازخوانی آموزه های کلامی مذهب با نگاه تقریبی گاه منجر به رفع سوء تفاهمات و پیداکردن نقاط مشترک بین مذاهب شده و راهی مناسب برای تقریب بین پیروان مذاهب به شمار می رود. در این دیدگاه که عمده تلاشش بازخوانی مذهب به منظور یافتن نقاط اشتراک بیشتر بین مذاهب است به بررسی و تحلیلی برخی از مسائل اصلی کلامی مذهب پرداخته و علاج تقریب بین مذاهب را در حذف این مسائل یا توجیه آن به نحوی که با مذاهب دیگر همخوانی داشته باشد می داند. | مرور دوباره و بازخوانی آموزه های کلامی مذهب با نگاه تقریبی گاه منجر به رفع سوء تفاهمات و پیداکردن نقاط مشترک بین مذاهب شده و راهی مناسب برای تقریب بین پیروان مذاهب به شمار می رود. در این دیدگاه که عمده تلاشش بازخوانی مذهب به منظور یافتن نقاط اشتراک بیشتر بین مذاهب است به بررسی و تحلیلی برخی از مسائل اصلی کلامی مذهب پرداخته و علاج تقریب بین مذاهب را در حذف این مسائل یا توجیه آن به نحوی که با مذاهب دیگر همخوانی داشته باشد می داند. | ||
این رویکرد مدّعی بازنگری در مسائل اعتقادی و کلامی شیعه امامیه است به نحوی که با اعتقادات اهل سنّت هم افق یا حتی در مواردی یکی گردد. مسائلی همچون مسأله امامت منصوص، | این رویکرد مدّعی بازنگری در مسائل اعتقادی و کلامی شیعه امامیه است به نحوی که با اعتقادات اهل سنّت هم افق یا حتی در مواردی یکی گردد. مسائلی همچون مسأله امامت منصوص، [[عصمت]]، [[علم غیب]] امامان معصوم شیعه، از مسائلی است که به منزله مرزهای اعتقادی شیعه امامیه محسوب شده و نقطه افتراق بین مذهب امامیه با سایر مذاهب است. | ||
از نظر صاحبان این نگاه مسائلی همچون امامت با تفسیری که اکنون بین شیعه امامیه رایج است در امّت اسلام باعث خسارات، اختلافات و نزاع و دشمنی و ضعف فراوان گردیده است. بازخوانی مسأله امامت و جایگاه رفیع آن در کلام شیعه به منظور توجیه این اصل به نحوی که موافق یا لااقل هم افق با آموزه های سایر مذاهب باشد از نگاه صاحبان این دیدگاه تقریب آفرین است و ریشه های اختلاف بین مسلمین را می خشکاند. | از نظر صاحبان این نگاه مسائلی همچون امامت با تفسیری که اکنون بین شیعه امامیه رایج است در امّت اسلام باعث خسارات، اختلافات و نزاع و دشمنی و ضعف فراوان گردیده است. بازخوانی مسأله امامت و جایگاه رفیع آن در کلام شیعه به منظور توجیه این اصل به نحوی که موافق یا لااقل هم افق با آموزه های سایر مذاهب باشد از نگاه صاحبان این دیدگاه تقریب آفرین است و ریشه های اختلاف بین مسلمین را می خشکاند. | ||
اگر امامت شیعه صرفاً به معنای رهبری اهل بیت «علیهم السلام» در علم و تقوا تفسیر گردد و امامان شیعه صرفاً به عنوان افرادی که از نظر زهد و تقوا و آشنا بودن به احکام الهی از سایر مردم زمانه شان | اگر امامت شیعه صرفاً به معنای رهبری اهل بیت «علیهم السلام» در علم و تقوا تفسیر گردد و امامان شیعه صرفاً به عنوان افرادی که از نظر زهد و تقوا و آشنا بودن به احکام الهی از سایر مردم زمانه شان برتر بوده اند ـ و نه معصوم با تفسیر خاصی که بین شیعیان مشهور است ـ معرفی گردند و اگر نصوص امامت به معنای جانشینی و خلافت ائمه اهل بیت «علیهم السلام» و مسائل دیگری همچون عصمت و علم غیب و [[توسل]] به امامان معصوم همه توجیه شوند به نحوی که با عقاید مذاهب اهل سنّت منافاتی نداشته باشد قطعاً تنش ها و بحث های جدّی بین شیعه و سنّی از بین رفته و مسلمین در شاهراه اتحاد قرار می گیرند. | ||
==طرفداران== | ==طرفداران== | ||
نکته اساسی ای که درباره طرفداران این نگاه باید گفت این است که کسانی که به این رویکرد تمایل دارند لزوماً دغدغه تقریب بین پیروان مذاهب اسلامی را نداشته و هدف از تمایل آنان به این نگاه لزوماً تقریب بین مذاهب اسلامی نیست. چه این که ممکن است در پس این بازخوانی دوباره مذهب که به بهای حذف اصول و کمرنگ شدن یا از بین رفتن مرزهای اصلی مذهب تمام می شود انگیزه های دیگری غیر از تقریب بین مذاهب اسلامی پنهان باشد. | نکته اساسی ای که درباره طرفداران این نگاه باید گفت این است که کسانی که به این رویکرد تمایل دارند لزوماً دغدغه تقریب بین پیروان مذاهب اسلامی را نداشته و هدف از تمایل آنان به این نگاه لزوماً تقریب بین مذاهب اسلامی نیست. چه این که ممکن است در پس این بازخوانی دوباره مذهب که به بهای حذف اصول و کمرنگ شدن یا از بین رفتن مرزهای اصلی مذهب تمام می شود انگیزه های دیگری غیر از تقریب بین مذاهب اسلامی پنهان باشد. | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
آن چه مهم است این است که نتیجه عملی این نگاه، ولو این که داعیان آن هدف تقریبی نداشته باشند و در مبانی نظری خود به خطا رفته باشند، تقریب بین مذاهب است. | آن چه مهم است این است که نتیجه عملی این نگاه، ولو این که داعیان آن هدف تقریبی نداشته باشند و در مبانی نظری خود به خطا رفته باشند، تقریب بین مذاهب است. | ||
طرفداران این رویکرد عمدتاً تحت عناوین و جریان های مختلفی همچون قرآنیون (قرآن بسندگان) یا جریان شبه سلفی یا سلفی گری شیعی شناخته شده اند. | طرفداران این رویکرد عمدتاً تحت عناوین و جریان های مختلفی همچون [[قرآنیون]] (قرآن بسندگان) یا جریان شبه سلفی یا [[سلفی گری شیعی]] شناخته شده اند. | ||
از معروف ترین کسانی که ترویج دهنده و مبیّن نگاه بازخوانی مذهب با روی کرد قرائت جدید از مذهب شیعه اثنی عشریه و تشکیک در برخی از ارکان اعتقادی شیعه همچون امامت منصوب و منصوص، عصمت و علم غیب امامان شیعه «علیهم السلام» در عصرحاضر هستند می توان از حیدرعلی قلمداران، ابوالفضل برقعی، مصطفی حسینی طباطبایی، سید حسین مدرّسی طباطبایی و محسن کدیور نام برد. | از معروف ترین کسانی که ترویج دهنده و مبیّن نگاه بازخوانی مذهب با روی کرد قرائت جدید از مذهب شیعه اثنی عشریه و تشکیک در برخی از ارکان اعتقادی شیعه همچون امامت منصوب و منصوص، عصمت و علم غیب امامان شیعه «علیهم السلام» در عصرحاضر هستند می توان از حیدرعلی قلمداران، ابوالفضل برقعی، مصطفی حسینی طباطبایی، سید حسین مدرّسی طباطبایی و محسن کدیور نام برد. | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
«نشدتکم باللّه هل فیکم احد نصبه رسول اللّه یوم غدیر خمّ بأمر اللّه فقال: من کنت مولاه فعلی مولاه... غیری؟ قالوا لا.» شما را به خدا قسم می دهم آیا در بین شما احدی غیر از من است که رسول خدا او را در روز غدیر خم به امر الهی نصب کرده باشد و بگوید: هرکس من مولایش هستم پس علی نیز مولای اوست؟ همگی گفتند: نه!<ref>ر.ک: امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب،ج1،ص160 و طبرسی، الإحتجاج على أهل اللّجاج ، ج1،ص 136</ref> | «نشدتکم باللّه هل فیکم احد نصبه رسول اللّه یوم غدیر خمّ بأمر اللّه فقال: من کنت مولاه فعلی مولاه... غیری؟ قالوا لا.» شما را به خدا قسم می دهم آیا در بین شما احدی غیر از من است که رسول خدا او را در روز غدیر خم به امر الهی نصب کرده باشد و بگوید: هرکس من مولایش هستم پس علی نیز مولای اوست؟ همگی گفتند: نه!<ref>ر.ک: امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب،ج1،ص160 و طبرسی، الإحتجاج على أهل اللّجاج ، ج1،ص 136</ref> | ||
از روایات نبوی نصب مورد استناد امام علی «علیه السلام» این نکته به دست می آید که آن حضرت، مؤلفه اساسی امامت را نصب الهی و وحیانی تلقّی می کرد و معتقد بود که این اصل و افتخار فقط شامل حال وی و نه خلفای دیگر شده است.<ref>ر.ک: قدردان قراملکی، پاسخ به شبهات کلامی امامت،ص302-285</ref> | از روایات نبوی نصب مورد استناد [[امام علی]] «علیه السلام» این نکته به دست می آید که آن حضرت، مؤلفه اساسی امامت را نصب الهی و وحیانی تلقّی می کرد و معتقد بود که این اصل و افتخار فقط شامل حال وی و نه خلفای دیگر شده است.<ref>ر.ک: قدردان قراملکی، پاسخ به شبهات کلامی امامت،ص302-285</ref> | ||
بنابراین ادّعای این که امام علی «علیه السلام» خود، معتقد به نصب الهی نبوده اند ادعایی بی اساس است و اگر کسی حداقل صدق و عدالت حضرت علی «علیه السلام» را به عنوان یک صحابه برتر قبول داشته باشد باید پاسخگوی وجدانی و منطقی احتجاجات آن حضرت در دنیا و آخرت باشد. | بنابراین ادّعای این که [[امام علی]] «علیه السلام» خود، معتقد به نصب الهی نبوده اند ادعایی بی اساس است و اگر کسی حداقل صدق و عدالت حضرت علی «علیه السلام» را به عنوان یک صحابه برتر قبول داشته باشد باید پاسخگوی وجدانی و منطقی احتجاجات آن حضرت در دنیا و آخرت باشد. | ||
صرف نظر از اشکالات متعددی که به نگاه بازخوانی مذهب با گذار از مرزهای مذهب وارد شده است، باید گفت این نگاه نمی تواند مشکل تقریب بین مذاهب اسلامی را حل نماید زیرا مقصود داعیان تقریب مذاهب، تقریب بین پیروان مذاهب اسلامی با حفظ اصول و آموزه های مذهب خویش است بنابراین کوتاه آمدن از اصول مذهب، به نفع مذهب دیگر نه تنها مقصود نظر مدعیان تقریب بین مذاهب نیست بلکه اصولاً چنین کاری در سطح عمومی عملاً امکان پذیر نخواهد بود زیرا طبیعی است که حساسیّت بسیاری از طرفداران مذهب را برمی انگیزاند و آنان هیچ گاه راضی نمی شوند که به نام تقریب، دست از اصول و خطوط قرمز مذهب خود بردارند. | صرف نظر از اشکالات متعددی که به نگاه بازخوانی مذهب با گذار از مرزهای مذهب وارد شده است، باید گفت این نگاه نمی تواند مشکل تقریب بین مذاهب اسلامی را حل نماید زیرا مقصود داعیان تقریب مذاهب، تقریب بین پیروان مذاهب اسلامی با حفظ اصول و آموزه های مذهب خویش است بنابراین کوتاه آمدن از اصول مذهب، به نفع مذهب دیگر نه تنها مقصود نظر مدعیان تقریب بین مذاهب نیست بلکه اصولاً چنین کاری در سطح عمومی عملاً امکان پذیر نخواهد بود زیرا طبیعی است که حساسیّت بسیاری از طرفداران مذهب را برمی انگیزاند و آنان هیچ گاه راضی نمی شوند که به نام تقریب، دست از اصول و خطوط قرمز مذهب خود بردارند. | ||