۸۶٬۴۱۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' گیری' به 'گیری') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ابوالولید محمد بن احمد قرطبى''' (450-11 ذیقعده 520ق /1058- 28 نوامبر 1126) قاضى و فقیه [[مذهب مالکی|مالکی]] است که برای تمایز از نوه نامدارش | '''ابوالولید محمد بن احمد قرطبى''' (450-11 ذیقعده 520ق /1058- 28 نوامبر 1126) قاضى و فقیه [[مذهب مالکی|مالکی]] است که برای تمایز از نوه نامدارش از او به ابن رشد الجد و ابن رشد الاکبر نیز یاد مى‌شود. | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
==فعالیت‌ها== | ==فعالیت‌ها== | ||
ابن رشد در جمادی الاول 511ق/اوت 1117م از سوی امیر مرابطى ابوالحسن على بن یوسف بن تاشفین به مقام قضا گمارده شد، ولى پس از 4 سال که به این کار اشتغال داشت به گفته خود از بیم آنکه نتواند کتاب البیان والتحصیل را به پایان برد، از مقام خود استعفا کرد. قاضى عیاض <ref> الغنیة، 54</ref> علت دیگر استعفای وی را وجود تشنج عمومى دانسته است. عنان در عصر المرابطین <ref>ص 82</ref> این تشنجات را قیامى ضد مرابطون به شمار آورده و به نقل از یکى از | ابن رشد در جمادی الاول 511ق/اوت 1117م از سوی امیر مرابطى ابوالحسن على بن یوسف بن تاشفین به مقام قضا گمارده شد، ولى پس از 4 سال که به این کار اشتغال داشت به گفته خود از بیم آنکه نتواند کتاب البیان والتحصیل را به پایان برد، از مقام خود استعفا کرد. قاضى عیاض <ref> الغنیة، 54</ref> علت دیگر استعفای وی را وجود تشنج عمومى دانسته است. عنان در عصر المرابطین <ref>ص 82</ref> این تشنجات را قیامى ضد مرابطون به شمار آورده و به نقل از یکى از نسخه‌های خطى البیان المغرب ابن عذاری از ارتباط شخص ابن رشد با این واقعه خبر داده است. | ||
ابن سعید <ref>1/105</ref> ابن رشد را قاضى القضات نیز دانسته است. مُوید این گفته شعری از ابومحمد کلاعى جیانى است که مقری در نفح الطیب <ref>6/88</ref> آن را نقل کرده است. ذهبى <ref> العبر، 2/414</ref> علاوه بر این او را مفتى قرطبه خوانده است. ابن قاضى مکناسى <ref>جذوة الاقتباس، 1/255</ref> از ورود ابن رشد به [[فاس]] و نیز تدریس در آن شهر سخن گفته است. | ابن سعید <ref>1/105</ref> ابن رشد را قاضى القضات نیز دانسته است. مُوید این گفته شعری از ابومحمد کلاعى جیانى است که مقری در نفح الطیب <ref>6/88</ref> آن را نقل کرده است. ذهبى <ref> العبر، 2/414</ref> علاوه بر این او را مفتى قرطبه خوانده است. ابن قاضى مکناسى <ref>جذوة الاقتباس، 1/255</ref> از ورود ابن رشد به [[فاس]] و نیز تدریس در آن شهر سخن گفته است. | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
==جایگاه علمی== | ==جایگاه علمی== | ||
بررسى آثار چاپ شده ابن رشد و آنچه در وصف وی گفته‌اند، اهمیت او را در فقه مالکی نشان | بررسى آثار چاپ شده ابن رشد و آنچه در وصف وی گفته‌اند، اهمیت او را در فقه مالکی نشان مى‌دهد. مراکشى <ref>2/357</ref> نقل کرده است که در مذهب مالک اثری چون البیان والتحصیل والمقدمات ابن رشد تألیف نشده است. همو مى افزاید که [[ابن اثیر]] در جامع الاصول او را از مجددین رأس سده پنجم در مراکش دانسته است <ref>قس: ابن اثیر، 12/222-223 که در نسخه آن افتادگى وجود دارد</ref>. فتاوی او خصوصاً از آن جهت که سیمایى از اوضاع اجتماعى، اقتصادی مغرب اسلامى (اعم از اندلس و مراکش تحت نفوذ مرابطون ) را نشان مى‌دهد، قابل توجه و بررسى است. تلقى او از جهاد و فتوا به افضلیت آن از [[حج]] و جاری و دائمى دانستن حکم هجرت، مبین درگیری و حضور مستقیم او در حوادث و اوضاع پرتلاطم آن روزگار است <ref>نک: ابن رشد، المقدمات، جم؛ ناصری، 7/8</ref>. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
===آثار چاپى=== | ===آثار چاپى=== | ||
*البیان والتحصیل که اسم کامل آن بنا به تحقیق حجى <ref>1/5 -7</ref> البیان والتحصیل والشرح والتوجیه والتعلیل فى مسائل المستخرجة است که شرحى مفصل بر المستخرجة من الاسمعة معروف به عُتبیة اثر محمد بن احمد عتبى قرطبى <ref>د 255ق /869م </ref> است. این شرح در مدت 12 سال نوشته شده و در ربیع الاخر 517/ ژوئن 1122 به پایان رسیده است. البیان والتحصیل در خلال سالهای 1404-1407ق /1984-1987م در 20 مجلد در [[بیروت]] به چاپ رسیده که دو مجلد آخر آن شامل فهارس کتاب است. ابن قاضى مکناسى <ref> درة الحجال، 3/208</ref> از تألیف یک برنامج توسط ابوعمرو عثمان بن على بن دعمون غرناطى برای این کتاب خبر داده است. محمد بن ابى القاسم مشذالى مفتى و خطیب بجایه نیز این اثر را تلخیص نموده است <ref>[[بابا تنبکتى]]، 314</ref>. | *البیان والتحصیل که اسم کامل آن بنا به تحقیق حجى <ref>1/5 -7</ref> البیان والتحصیل والشرح والتوجیه والتعلیل فى مسائل المستخرجة است که شرحى مفصل بر المستخرجة من الاسمعة معروف به عُتبیة اثر محمد بن احمد عتبى قرطبى <ref>د 255ق /869م </ref> است. این شرح در مدت 12 سال نوشته شده و در ربیع الاخر 517/ ژوئن 1122 به پایان رسیده است. البیان والتحصیل در خلال سالهای 1404-1407ق /1984-1987م در 20 مجلد در [[بیروت]] به چاپ رسیده که دو مجلد آخر آن شامل فهارس کتاب است. ابن قاضى مکناسى <ref> درة الحجال، 3/208</ref> از تألیف یک برنامج توسط ابوعمرو عثمان بن على بن دعمون غرناطى برای این کتاب خبر داده است. محمد بن ابى القاسم مشذالى مفتى و خطیب بجایه نیز این اثر را تلخیص نموده است <ref>[[بابا تنبکتى]]، 314</ref>. | ||
*المقدمات که اسم کامل آن به تسمیه ابن رشد <ref> المقدمات، 1/10</ref> عبارت است از کتاب المقدمات الممهّدات لبناء ما اقتضته رسوم المدونة من الاحکام الشرعیان والتحصیلات المحکمات لامهات مسائلها المشکلات، مایه این کتاب که ابتدا در شرح المدونة و به هنگام مذاکره و مناظره ابن رشد با مالکیان دیگر فراهم آمده بود <ref>همان، 1/9</ref> پس از درخواست همراهان مبنى بر تمهید | *المقدمات که اسم کامل آن به تسمیه ابن رشد <ref> المقدمات، 1/10</ref> عبارت است از کتاب المقدمات الممهّدات لبناء ما اقتضته رسوم المدونة من الاحکام الشرعیان والتحصیلات المحکمات لامهات مسائلها المشکلات، مایه این کتاب که ابتدا در شرح المدونة و به هنگام مذاکره و مناظره ابن رشد با مالکیان دیگر فراهم آمده بود <ref>همان، 1/9</ref> پس از درخواست همراهان مبنى بر تمهید مقدمهای در اول هر یک از بخشهای البیان، مقدمهای بر آن گشت و چنانکه خود گفته است در هر دو کتاب از نظر سبک پیرو استادش ابن رزق است <ref> البیان، 1/31-32</ref>.محمدبن سعیدرعینى آن را مختصر کرده است <ref>باباتنبکتى، 272</ref>. ابوعبدالله محمد بن خلف انصاری معروف به ابن الالبیری نیز اثری با عنوان الرد على ابى الولید بن رشد فى مسألة الاستواء الواقعة له فى الجزء الاول من مقدماته تألیف کرده است <ref>ابن عبدالملک، 6/194؛ قس: ابن رشد، المقدمات، 1/21</ref>. المقدمات یک بار در 1325ق در [[قاهره]] بدون کتاب الجامع به چاپ رسید. الجامع من المقدمات جداگانه در 1985م در [[عمان]] چاپ شده است. این کتاب به صورت کامل نیز در 1408ق /1988م در بیروت به چاپ رسیده است. | ||
*فتاوی که با عنوان المسائل یا النوازل از آن یاد شده <ref>نک: ابن بشکوال، 2/577؛ باباتنبکتى، 165</ref>. مجموعه فتاوای ابن رشد است که شاگرد او ابن وزان گرد آورده است. این کتاب در 1407ق /1987م در بیروت به چاپ رسیده است. | *فتاوی که با عنوان المسائل یا النوازل از آن یاد شده <ref>نک: ابن بشکوال، 2/577؛ باباتنبکتى، 165</ref>. مجموعه فتاوای ابن رشد است که شاگرد او ابن وزان گرد آورده است. این کتاب در 1407ق /1987م در بیروت به چاپ رسیده است. | ||
===آثار خطى=== | ===آثار خطى=== | ||
*شرح المدونة یا مناهج التحصیل و نتائج لطائف التأویل على کشف اسرار المدونة. | *شرح المدونة یا مناهج التحصیل و نتائج لطائف التأویل على کشف اسرار المدونة. نسخهای از آن در کتابخانه قرویین فاس موجود است. رابطه این اثر با المقدمات قابل بررسى است. | ||
*مختصر شرح معانى الآثار طحاوی <ref>خدیویه، 1/414</ref> این اثر توسط عبدالرحمان الرقعى به نظم درآمده است. | *مختصر شرح معانى الآثار طحاوی <ref>خدیویه، 1/414</ref> این اثر توسط عبدالرحمان الرقعى به نظم درآمده است. | ||