عبدالواحد بن عاشر

نام	ابومحمد عبدالواحد بن احمد بن علی بن عاشر انصاری
اساتید	شیخ ابی العباس احمد بن عثمان اللمطی شیخ ابی العباس الکفیف محمد بن ابی‌بکر الدلائی
درگذشت	1040

عبدالواحد بن عاشر (990 هـ - 1040 هـ) ابومحمد عبدالواحد بن احمد بن علی بن عاشر انصاری معروف به ابن عاشر و از نوادگان شیخ ابوالعباس ابن عاشر السلاوی (متوفی 765 ق) است. او فقیه و عالمی از مغرب بود. او از برجسته‌ترین علمای مذهب مالکی به شمار می‌رود و به دلیل منظومه‌ای تحت عنوان "المرشد المعین على الضروری من علوم الدین" که در آن فقه مالکی را سازماندهی کرده، شهرت یافت.علاوه بر این در باب عقاید و تصوف نیز مرجع مهمی برای علمای مذهب مالکی است.ابن عاشر در تأمین مجوز شرعی برای جنبش مجاهدالعیاشی تلاش‌های موثری کرد.

ولادت و تربیت

وی در سال 990 هجری قمری / 1582م در فاس به دنیا آمد و در خانه اجداد بزرگوارش در حومه درب الطویل از فاس القراویین سکونت داشت. دانش خود را با حفظ قرآن کریم آغاز کرد. پس آن را به دست شیخ ابی العباس احمد بن عثمان اللمطی خواند و هفت قرائت را به دست شیخ ابی العباس الکفیف و سپس بر شیخ ابی عبدالله محمد الشریف تلمیسانی گرفت (متوفی 1052 ق). وی فقه را نیز از جمعی از شیوخ زمان خود فراگرفت، مانند: ابی العباس بن القاضی المکناسی (متوفی 1025 ق)، پسر عمویش ابی القاسم، ابن ابی النعیم الغسانی. قاضی فاس علی بن عمران و اباعبدالله الهواری و حدیث رااز محمد الجنان فراگرفت (متوفی 1050 ق.) و ابی علی الحسن البطیوی خوانده است و در الزاویه الدلائیه رفت و آمد می‌کرد و از علمای ممتاز آن بهره برد و در مجالس تفسیر و حدیث محمد بن ابی‌بکر الدلائی (متوفی 1046 ق) شرکت می‌کرد.

سفر به شرق

به مشرق سفر کرد و از شیخ سالم السنهوری (متوفی 1015ق)، و امام محدث اباعبدالله العزی، از شیخ برکات الحطاب و دیگرانی از این دست بهره برد و در سال 1008 حج بجا آورد پس با شیخ عبدالله الدنوشری آشنا شد و تصوف را از عالم آگاه ابن عزیز التجیبی (متوفی 1022 ق) آموخت.

علایق علمی و شاگردان

عبدالواحد بن عاشر در اکثر هنرها و علوم به ویژه علم قرائت، نحو، کلام، اصول، فقه، حساب، احکام، منطق، فصاحت، طب و ... تبحر داشت. از برجسته ترین شاگردان او می‌توان به ابوعبدالله محمد بن احمد میاره (متوفی 1072 ق)، احمد بن محمد الزموری الفاسی (متوفی 1057 ق)، محمد الزوین (متوفی 1040 ق)، عبدالقادر الفاسی (متوفی 1091 ق) و قاضی محمد بن سوده (1076 ق) و ... اشاره کرد.

گفتار علما

ابوعبدالله الکتانی در مورد عبدالواحد بن عاشر در کتاب صلوات الانفاس می‌گوید: «شیخ امام بزرگ و عالم معروف، مؤلف، زاهد پارسا، واعظ و قاری و جهادگر و شیخ شهر فاس و اطراف آن بود.» عمر رضا کحاله در کتاب معجم المؤلفین درباره او گفته است: «عبدالواحد بن احمد بن علی بن عاشر... عالمی که در قرائات، نحو، تفسیر، کلام، فقه، اصول و غیره تبحر داشت».

آثار

شیخ چهارده کتاب تألیف کرده است که مهمترین و مشهورترین آنها منظومه ی او در احکام پنج گانه اسلام و اصول تصوف است که آن را: «المرشد المعین على الضروری من علوم الدین» نامیده است. که در داخل و خارج از مغرب مشهور و شناخته شده شد. از دیگر آثار او می‌توان به «شرح مورد الظمآن فی علم رسم القرآن»، «شرح على مختصر خلیل، من النکاح إلى العلم»، «رسالة فی عمل الربع المجیب»، «تقیید على العقیدة الکبرى للسنوسی» و... اشاره کرد.

وفات

ابن عاشر در سن پنجاه سالگی بر اثر بیماری ناگهانی به نام «نقطه» از دنیا رفت، بیماری عصبی که منجر به فلج کامل می‌شود. گفته شد: او بر اثر مسمومیت در ناوارالیاسمین در روز پنجشنبه 3 ذی الحجه 1040 هجری قمری/مطابق با 3 ژوئیه 1631 هجری قمری درگذشت و فردای آن روز به خاک سپرده شد. در نزدیکی مصلای باب فتوح در فاس، طاق معروفی بر روی مقبره او در غرب روضه یوسف الفاسی در کنار سادات المنجری ساخته شده است .