الاشاره فی علم الکلام (کتاب)

کتاب الاشارة فی علم الکلام

نام نویسنده	امام فخرالدین رازی
موضوع	اسلام ـ کلام
زبان کتاب	عربی‌
ناشر	دار الکتب العلمیه
سال نشر	1409 ق‌
تعداد جلد	تک جلدی
مکان چاپ	بیروت - لبنان

کتاب الاشاره فی علم الکلام یکی از آثار امام فخرالدین رازی که در آن به بیان اهمیت علم کلام و برشمردن این علم به‌عنوان شریف‌ترین و معتبرترین علوم، پرداخته است.

معرفی اجمالی

جز صلاح الدین صفدی که آن را «الاشارات» نامیده است، کسی به این کتاب اشاره نکرده است و جمال الدین قفطی آن را «انذار الاشاره» ذکر کرده است. این کتاب نمایانگر مرحله مهمی از تفکر امام فخر رازی است. زیرا آن را در آغاز حیات علمی خود تألیف کرده است، زیرا انتساب او به شیخ اشعری روشن است، چنانکه مثلاً فرمود: (وَ الصَّوْحَ أَنْ شَیْخ ما ابوالحسن رضی الله عنه. با او گفت ). این کتاب یک نسخه در کتابخانه کبریلی استانبول به شماره (2/2/9) دارد و از آن فیلمی از مؤسسه نسخه‌های خطی عربی گرفته شده است.
یک نسخه از آن در مؤسسه نسخه‌های خطی اتحادیه کشورهای عرب به شماره 20 علم توحید موجود است و با نسخه‌ای از نسخه‌ای که در کتابخانه کبریلی استانبول به شماره (2/519) یافت شده است، مصور است). صفحه اول این نسخه نشان می‌دهد که تاریخ نسخه برداری یک سال بوده است576ق - یعنی در زمان حیات امام رازی - که آن را به خط حسن نسخ نوشته است: ابوسعید بن محمد بن عمر حماوی. در صفحه دوم فهرست موضوعات کتاب آمده است که پس از مطالب کتاب نوشته شده است: «کتاب مرجع»: طبقه بندی امام زمان تنها فضیلت و عصر بی نظیر، حجت خدا بر خلقت: فخرالدین رازی. خداوند دوست دارد رضای خود را امتحان کند و روحش در آرامش باشد.»

فهرستی از موضوعات کتاب

کتاب شامل یک مقدمه و پنج فن است:

مقدمه

مقدمه شامل چهار فصل است:

• در بیانی که علم کلام یکی از شریف ترین علوم است.
• از این جهت که پرداختن به علم کلام جایز است، بلکه برای برخی تکلیف است.
• در حقیقت ملاحظه و بیان منفعت آن به علم.
• نحوه چیدمان پرچم برای در نظر گرفتن

فن‌های پنجگانه

فن اول

فن اول: در اثبات ذات خداوند متعال: شامل چند فصل است:

• باب اول: در حدوث اجسام که شامل دو باب است:
• فصل اول: توضیح اینکه وجود اجسام آغازی دارد.
• باب دوم: در جواب کسانی که می‌گویند معدوم چیزی است.
• باب دوم: در باب اثبات صانع و اوصاف روانی ضروری او مشتمل بر دو فصل است:
• فصل اول: در اثبات صفت وجود.
• باب دوم: اینکه خداوند متعال دیده می‌شود.
• فصل سوم: صفات نفسانی که برای خداوند متعال محال است و دارای دو فصل است:
• باب اول: در این که حق تعالی جسم نیست.
• باب دوم: بر عدم امکان حلول و اتحاد بر خداوند متعال.

فن دوم

فن دوم: در صفات حضرت حق تعالی و مشتمل بر یک مقدمه و پنج باب و یک خاتمه:

• مقدمه: در اثبات اینکه او قادر، قادر، زنده، دانا، تحت تعقیب، گوینده، شنوا، بیناست.
• باب اول: در شرح علم و دو باب است:
• فصل اول: در اثبات صفت علم به خداوند متعال.
• فصل دوم: اقامه دلیل بر اینکه خداوند متعال به تمام اطلاعات علم دارد.
• باب دوم: در صفات قدرت و شامل دو فصل است:
• باب اول: قدرت او در همه احتمالات جاری است.
• فصل دوم: عدم امکان خود مثبت بودن خداوند متعال.
• باب سوم: در خصوصیات وصیت و مشتمل بر دو باب:
• فصل اول: در باب واقعیت اراده.
• فصل دوم: در مورد اراده موجودات.
• باب چهارم: در خصوصیت کلام و مشتمل بر فصول:
• فصل اول: حضور قرآن.
• فصل دوم: در مورد داستان و داستان.
• باب سوم: اینکه کلام خداوند متعال حق است.
• فصل چهارم: در اصلاح و زشتی.
• باب پنجم: در وجوب سپاس از بخشنده.
• فصل پنجم: در مورد شخصیت بقا.
• فصل ششم: نتیجه‌گیری و شامل دو باب:
• باب اول: اینکه خداوند یکی است، شریکی ندارد.
• باب دوم: در اینکه خداوند متعال هیچ صفتی غیر از آنچه ذکر کردیم ندارد.

فن سوم

فن سوم: در افعال خداوند متعال و اسماء او و مشتمل بر سوره ها:

• فصل اول: از خدا چیزی خواسته نمی‌شود.
• باب دوم: در اسماء جل جلاله و دارای سوره‌هایی است:
• باب اول: در صدق اسم و اسم.
• باب دوم: اسماء الله تعالی چه شود.
• باب سوم: اسماء برای خداوند متعال جایز نیست.
• باب چهارم: در تفسیر خداوند متعال و مقدس.
• باب سوم: آنچه استفاده از اسماء جایز نیست.

فن چهارم

فن چهارم: در نبوت و دارای سه باب است: باب اول: در جواز بعثت رسولان و شرایط معجزات و چگونگی دلالت بر حقانیت پیامبر و حقیقت سحر و کرامت و تفاوت آنها با معجزه، مشتمل بر

چهار باب

• فصل اول: در جواز مبلّغان.
• فصل دوم: معجزات و احوال آنها.
• باب سوم: در چگونگی دلالت معجزه بر اخلاص رسولان صلوات الله علیهم اجمعین.
• فصل چهارم: در حقیقت سحر و کرامات و تمایز آنها با معجزات.
• باب دوم: در اثبات نبوت پیامبر ما محمد صلی الله علیه و آله و سلم و دارای چهار باب است:
• باب اول: در اقامه دلیل بر نبوت او صلی الله علیه و آله.
• فصل دوم: ذکر اعجاز قرآن.
• فصل سوم: در تبیین تعالی فصاحت قرآن با تمام فصاحت.
• باب چهارم: در ذکر پاره ای از معجزات رسول خدا صلی الله علیه و آله.
• باب سوم: در احکام انبیا صلوات الله علیهم.

فن پنجم

فن پنجم: به صورت صوتی شامل تکرار و شامل دو فصل:

• فصل اول: در باب واقعیت انسان و ابطال عقاید فلاسفه در آن.
• فصل دوم: در اصلاح عود جسمی.

منبع

• الاشاره فی الهیات، تحقیق: هانی محمد حمید محمد، کتابخانه التراث الازهر: الجزیره للنشر و التوزیع.