فصلنامه اندیشه تقریب شماره 18

نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می‌باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۱:۰۵، ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲؛

فصلنامه اندیشه تقریب شماره 18

نام مجله	اندیشه تقریب
صاحب امتیاز	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
زیر نظر	آیت‌الله محمد علی تسخیری
مدیر مسئول	علی‌اصغر اوحدی
شورای سردبیری	سیدحسین هاشمی، عزّالدین رضا نژاد، مرتضی محمدی
مشاوران علمی	عليرضا اعرافى؛ عباس برومند اعلم؛ سيّداحمدرضا حسينى؛ سيّدمنذر حكيم؛ سيّدهادى خسروشاهى؛ محمّدحسن زمانى؛ محمّدرضا غفوريان؛ ناصر قربان‌نيا؛ نجف لک‌زايى؛ محمدهادى يوسفى غروى.
مدیر اجرایی	محمدعلی ملاهاشم
شمارگان	18
سال نشر	سال پنجم، بهار، 1388
زبان	فارسی
ISSN	1735-7101

فصلنامه اندیشه تقریب (شماره هجدهم) با هدف استحكام بخشيدن به وحدت ميان مسلمانان و نيز طرح مباحث انديشه‌اى در زمينه مشكلات و چالش‌هاى فراروى جهان اسلام، در حوزه‌هاى مختلف فقهى، حقوقى، كلامى، فلسفى، تاريخى و ... منتشر شده است. این شماره در پنجمین سال و در فصل بهار سال 1388 با اهتمام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر شده است.

سرمقاله

• در سوگ سرو بلند منادی وحدت با برگ‌هایی از صحیفه اتحاد و انسجام اسلامی

هجدهمین شماره اندیشه تقریب در فصلی نشر می‌یابد که در سوگ بیستمین سال ارتحال استوانه وحدت قرار داریم. ملت متحد و مسلمان ایران اسلامی، با گذشت دو دهه از رحلت منادی اتحاد مسلمین، همچنان راه وی را ادامه داده، در این فصل از سویی با حضور میلیونی در مراسم بزرگداشت معمار کبیر انقلاب امام خمینی(رحمه‌الله) شرکت می‌جوید و در 22 خرداد برای تعیین سرنوشت اجرایی کشور با حضور در پای صندوق‌های رأی در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، رئیس‌جمهور چهار سال آینده را انتخاب خواهد کرد و حماسه‌ای دیگر بر حماسه‌های انقلاب اسلامی، خواهد افزود.
به نظر شایسته رسید که یک بار دیگر با مرور سخنان و رهنمودهای ارزنده امام خمینی(رحمه‌الله) ابعاد مختلف وحدت امت اسلامی را یادآور شویم تا در برابر هیاهوی تبلیغاتی بیگانگان و دشمنان اسلام و مسلمانان، هشیاری لازم اعمال گردد و مثل گذشته، بدخواهان ناامید گردند و دوستان با همدلی و همکاری بیشتر، اهداف مقدس دینی را دنبال کنند.

• 1ـ پیشینه دعوت به وحدت شیعه و سنی در سیره امام خمینی(رحمه‌الله)؛ برخی می‌پندارند اندیشه وحدت و یکپارچگی امت مسلمان که در سایه انقلاب اسلامی رونق بیشتری یافت، پیشینه چندانی ندارد و گویا برای یک خط مشی سیاسی موقت مطرح شده است، لیکن این پندار باطل است، چه اینکه امام راحل(رحمه‌الله) از همان سال‌های نخست دهه چهل که قیام خود را آغاز نمودند، نه تنها بر همه بهانه‌هایی که ابزار تفرقه مسلمانان است، مهر باطل زدند، بلکه از یاران و پیروان خود خواستند عملاً در راه وحدت شیعه و سنی که مهلک‌ترین بهانه دشمن برای ایجاد اختلاف است، بکوشند. به همین خاطر ساواک بارها در گزارش‌های خیلی محرمانه خود چنین آورده است:

«از طرف آیت‌الله خمینی دستورات مکرّری به آخوندها صادر شده تا آنها موجبات نزدیکی آخوندهای سنی و شیعه را فراهم آورند و به اشخاص و مردم تذکّر بدهند که از توهین به مقدّسات اهل تسنن خودداری نمایند...». (روزنامه جمهوری اسلامی، شنبه 29 اردیبهشت ماه 1386، ص12).

• 2ـ تکلیف شرعی همه مسلمانان نسبت به حفظ وحدت و تفاهم؛ علاوه بر رهنمودهای عقل و مصلحت اجتماعی، از ناحیه فقهی، وظیفه مسلمانان از سوی مجتهدان و فقیهان، معیّن می‌شود. امام راحل(رحمه‌الله) ضمن تشریح عوامل و زمینه‌های وحدت، ‌ تفاهم را یک تکلیف مطرح کرده است:
  

«... اینطور نباشید که باطل در باطل خودش مجتمع باشد و ما در حق خودمان متفرّق. ما که مدعی این هستیم که اهل حق هستیم، مسلمان‌ها که اهل حق هستند، قرآن کتاب آنهاست، کعبه قبله آنهاست. کسانی که به اسلام ایمان آورده‌اند و به حق ایمان آورده‌اند، باید در این حق خودشان مجتمع باشند و نگذارند این باطل‌ها، که در باطل خودشان می‌خواهند مجتمع بشوند، آنها پیروز بشوند. ما تکلیف همه‌مان این است که در حق خودمان با هم تفاهم داشته باشیم، چه اهالی یک کشور و چه اهالی همه کشورهای اسلامی. و من امید آن را دارم که ملتها به سرعت رو به حق بروند و به سرعت رو به اجتماع و اتحاد بروند تا باطل‌ها را با سرعت عقب بنشانند». (صحیفه امام، ج13، ص164، سخنرانی 6 شهریور 1359).
و در سخن دیگر، ضمن هشدار نسبت به نقشه بیگانگان فرمود:
«این تفرقه در بین مسلمین است که باعث شده است که اجانب بر ما تسلط پیدا بکند. این تفرقه مسلمین است که از اول با دست اشخاص جاهل تحقق پیدا کرد، و الآن هم ما گرفتار هستیم. واجب است بر همه مسلمین که با هم باشند». (صحیفه امام، ج6، ص86، سخنرانی مورخ 17 بهمن 1357).

• 3ـ توجه به اسلام، و کنار گذاشتن اختلاف مذهبی؛ دشمنان اسلام با ایجاد تفرقه و تعصب مذهبی، در صدد از بین بردن قرآن و آموزه‌های دینی‌اند؛ امام راحل(رحمه‌الله) با تأکید بر برایدر بودن مسلمانان با یکدیگر و این که همه اهل قرآن و اهل توحیدند، فرمود:
  

«یک دسته از مسلمانان، شیعه هستند و یک دسته‌ای از مسلمانان، سنی، یک دسته حنفی و دسته‌ای حنبلی و دسته‌ای اخباری هستند. اصلاً‌طرح این معنا از اول درست نبود. در یک جامعه‌ای که همه می‌خواهند به اسلام خدمت کنند و برای اسلام باشند، این مسائل نباید طرح شود. ما همه برادر هستیم و با هم هستیم، منتها علمای شما یک دسته فتوا به یک چیز دادند و شما تقلید از علمای خود کردید و شُدید حنفی، یک دسته فتوای شافعی را عمل کردند و یک دسته دیگر فتوای حضرت صادق(علیه‌السلام) را عمل کردند، اینها شدند شیعه، این دلیل اختلاف نیست. ما نباید با هم اختلاف و یا یک تضادّی داشته باشیم. ما همه با هم برادریم. برادران شیعه و سنی باید از هر اختلافی احتراز کنند. امروز اختلاف بین ما، تنها به نفع آنهایی است که نه به مذهب شیعه اعتقاد دارند و نه به مذهب حنفی و یا سایر فرق، آنها می‌خواهند نه این باشد و نه آن. راه را این طور می‌دانند که بین شما و ما اختلاف بیندازند. ما باید توجه به این معنا بکنیم که همه ما مسلمان هستیم و همه ما اهل قرآن و اهل توحید هستیم و باید برای قرآن و توحید زحمت بکشیم و خدمت بکنیم». (صحیفه امام، ج13، ص54، زمان سخنرانی 30 تیر 1359).
از نگاه امام خمینی(رحمه‌الله)، تشدید اختلاف مذهبی، از اهداف بیگانگان است و آنان می‌خواهند هر یک از شیعیان از برادران سنی‌شان جدا باشند و سنی‌ها هم از شیعیان فاصله بگیرند؛
«اصل این مسأله که شیعه و سنی؛ شیعه یک طرف و سنّی یک طرف. این از روی جهالت و از روی تبلیغاتی که اجانب کرده‌اند پیش آمده است. چنانچه بین خود شیعه هم اشخاص مختلفی را با هم به مبارزه وا می‌دارند و بین خود برادران سنی هم یک طایفه‌ای را به طایفه دیگر، در مقابل هم قرار می‌دهند. امروز روزی است که تمام طوائف مسلمین مقابل هستند با قدرت‌های شیطانی، که اساس اسلام را می‌خواهند از بین ببرند... امروز روزی است که همه به دستور اسلام، به دستور قرآن کریم (باید) با هم متحد باشند، تنازع نکنند». (صحیفه امام، ج 13، ص152ـ153، سخنرانی‌ 4 شهریور 1359).
به راستی چه کسانی آتش تفرقه را روشن می‌کنند و با هیزم کینه و حقد، آن را شعله‌ورتر می‌کنند؟ در این میان، چه افرادی سود می‌برند؟
آیا آتش‌افروزان خود شیعه‌اند یا سنی؟ ‌ امام راحل(رحمه‌الله) پاسخ می‌دهد:
«... آنهایی که می‌خواهند بین اهل سنت و اهل تشیع فاصله ایجاد کنند، نه سنی هستند و نه شیعه... به همه آنها سفارش کنید که ماها برادر بودیم و هستیم و خواهیم بود و مصلحت شما مصلحت ماست، مصلحت ما مصلحت شماست. ما همه، قرآن شریف را باید حفظ کنیم. ما همه، دین اسلام را باید حفظ کنیم و با وحدت ان شاء الله پیروز شویم». (صحیفه امام، ج14، ص381، سخنرانی در تاریخ 9 خرداد 1360).

• 4ـ دست برادری به تمام مسلمانان متعهّد؛ حج که محل اجتماع همه مسلمانان از نژادها، اقوام، رنگ‌ها و مذاهب گوناگون است، تجلی‌بخش وحدت امت اسلامی به شمار می‌رود. امام راحل(رحمه‌الله) پیام‌های متعدّدی برای حجّاج بیت‌الله الحرام فرستاده است. وی در یکی از سخنرانی‌هایش در موضوع سیاست آمریکا و ایادی آن برای ایجاد اختلاف بین ملت‌های اسلامی، به مناسبت فرا رسیدن ایام حج، مسلمین جهان و زایران بیت‌الله الحرام را مخاطب ساخته فرمود:
  

«... از ملی‌گرایی خطرناک‌تر و غم‌انگیزتر، ایجاد اختلاف بین اهل سنت و جماعت با شیعیان است و القاء تبلیغات فتنه‌انگیز و دشمنی‌ساز بین برادران اسلامی و ایمانی است. و بحمدالله تعالی در انقلاب اسلامی ایران، هیچ اختلافی بین این دو طایفه وجود ندارد و همه با دوستی و اخوت در کنار هم زندگی می‌کنند. برادران اهل سنت در کشورهای اسلامی بدانند که این عمّال وابسته به قدرتهای شیطانی بزرگ، خیرخواه مسلمین و اسلام نیستند و لازم است مسلمانان از آنها تبرّی کنند و به تبلیغات نفاق‌افکنانه آنان گوش فرا ندهند. من دست برادری به تمام مسلمانان متعهد جهان می‌دهم و از آنان می‌خواهم که به شیعیان با چشم برادری عزیز، نگاه کنند و با این عملشان همانند همیشه نقشه‌های شوم اجانب را خنثی کنند. (صحیفه امام، ج13، ص209ـ210، زمان سخنرانی، 21 شهریور 1359).
بدین سان لازم است همه مسلمانان با عقد اخوّتی که پیامبر بزرگوار اسلام بنا نهاد، با یکدیگر دست برادری دهند، و در غم و شادی یکدیگر شریک باشند، و همه قوای فکری و عملی را برای گسترش اسلام به کار برند و دسیسه‌ها و توطئه‌های بیگانگان را به خودشان برگردانند. همواره به یاد داشته باشیم که: «اگر کسی کلامی بگوید که باعث تفرقه بین ما مسلمانها بشود، بدانید که یا جاهل هستند یا از کسانی هستند که می‌خواهند بین مسلمانان اختلاف بیندازند. قضیه شیعه و سنی اصلاً در کار نیست ما همه با هم برادریم (صحیفه امام، ‌ج 6، ص133، زمان سخنرانی 23 بهمن 1357).

• 5 ـ آینده‌ای با عزت و عظمت در سایه اتحاد و انسجام؛ تبلیغات وسیع و گسترده‌ای که دشمنان برای تفرقه به کار می‌گیرند، در برابر امکانات و جمعیت عظیمی که مسلمین دارند، قابل دفع است. اگر چنانچه اتحاد میان مسلمین حاکم باشد هیچ یک از ابرقدرت‌ها، قدرت تجاوز به آنها را ندارند. اینک که قدرت‌های بیگانه دندان طمع، تیز کرده‌اند، «... امید است ملل اسلامی با اتحاد و همبستگی در برابر توطئه‌گران و استعمارگران، استقلال خود را حفظ کرده، سربلند و پیروزمندانه از این مبارزه اسلام و کفر جهانی بیرون آیند». (صحیفه امام، ج15، ص40).
  

«امید است در سایه اتحاد کلمه و اعتصام بحبل الله المتین، دست همه استعمارگران شرق و غرب را از کشورهای مسلمان کوتاه نموده، عظمت از دست رفته خود را باز یابند». (صحیفه امام، ج15، ص50، پاسخ امام راحل به تلگراف تبریک عید سعید فطر به رئیس دولت امارات متحده عربی).
در نگاه امام راحل(رحمه‌الله): «... امروز ملت ایران از سال سابق و از سابق‌تر، منسجم‌تر است و ما به خودمان وعده می‌دهیم که با خواست خدای تبارک و تعالی این انسجام هر چه بیشتر حاصل شود». (صحیفه امام، ج16، ص133).
و اینک دست دعا دراز می‌کنیم و با امام همراه می‌گردیم تا «خدای تبارک و تعالی به ما منت بگذارد و این انسجامی که هست الآن و این وحدت کلمه‌ای که هست الآن، از ما نگیرد و بین همه برادرها اتحاد و وحدت داشته باشیم و ادامه پیدا کند ان شاء الله». (صحیفه امام، ج15، ص360).

مقالات اندیشه‌ای

• فقه مقاصدی و حجیت آن (با نگاهی به شیوه شهید صدر) (مقاله) /آیت‌الله محمدعلی تسخیری
• شیوه تعامل با غیر منصوص در شریعت اسلامی از نگاه فریقین (مقاله) /تحسین بدری
• استراژی وحدت ملی و انسجام اسلامی با توجه به دیدگاه امام خمینی (مقاله) /مصیب ایرانی
• سیره فقهی امام علی از منظر اهل سنت (مقاله) /محمد علی خیراللهی
• جهنمی از نفوذ و سلطه (مصداق ها و ابزارهای سلطه‌گری صهیونیستی) (مقاله) /مرتضی شیرودی

پیشگامان تقریب

• آیت‌الله (مقاله)

سرزمین‌هاى جهان اسلام

• (مقاله)

گزارشی از یک کتاب

• (مقاله)

چکیده مقاله‌ها

در این بخش از فصلنامه مقالات اندیشه‌ای به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است.

چکیده مقالات به زبان عربی

• الفقه المقاصدي وحجيته من خلال رؤية الشهيد الصدر (رحمه‌الله)
  
• آية‌الله محمد علي التسخيري
  

تناول هذا المقال مكانة علم مقاصد الشريعة وتعريفه واهدافه وعلاقته بعلوم الفقه والاصول وفلسفة الفقه ووجوه التمايز بينها وفق رؤية الشهيد الصدر، واثبات ان المقاصد العامة للشريعة تعم کافة الحقوق الطبيعية للانسان، کما سلط الاضواء علی ما تمخض عن هذا العلم من نتائج علی عملية استنباط الاحكام الشرعية من منظار الشهيد الصدر واشار في هذا الخصوص الی عدة مصاديق منها: تنزيل الکمبيالة استنادا الی بيع الدين، والاحتراز عن ربا القرض المحرم وصبه فی قالب شرعي وكيفية اداء الفائدة علی الودائع المالية.
وفي الختام قام المؤلف باستعراض نماذج تطبيقية واقتصادية من مجموعة الاحكام والفتاوی.

الكلمات الدليلية: الفقه المقاصدي، الشهيد الصدر، تنزيل الکمبيالة، مقاصد الشريعة، اصول الفقه.

* معالجة ما لا نص فيه في التشريع الاسلامي عند الفریقین

* تحسین بدری

تناول المقال أحد مواضيع اصول الفقه، وهو ظاهرة ما لا نصّ فیه من حيثيات مختلفة، وبخاصة الحيثية التاريخية والشرعية، فقد عرض الباحث الموضوع من ناحية تاريخية واعتبر هذه الظاهرة قد تولّدت منذ انقطاع النصّ؛ باعتبار أنّ النصّ يعني الدليل النقلي. وممّا تركت من آثار في هذا المجال هي أنّها ولّدت علم الاصول وما زالت مرافقة له وترفده بالبحوث والافكار لعلاج هذه الظاهرة المتزايد مصاديقها يومياً. ثمّ تناول معالجتها شرعياً، وطرح وجهات نظر المذاهب المختلفة في هذا المجال والعلاجات التي طرحها أتباع هذه المذاهب. وفي هذا المجال عرض أحد عشر علاجاً، مبيناً آراء المذاهب فيها بنحو اجمالي، وانتهى الى بيان وجوه الاشتراك والاختلاف لدى المذاهب في كلٍّ منها.

المصطلحات الرئيسية: ما لانص فيه، التشریع الاٍسلامي، الدلیل النقلي، انقطاع النص.

* استراتيجية الوحدة الوطنية والانسجام الاسلامي من منظار الامام الخميني(رحمه‌الله)

* مصيب ايراني

قام هذا المقال بالقاء نظرة سريعة علی بحث الوحدة، مشيرا فی هذا السياق الی اراء الامام الخميني حول الوحدة واهميتها للمجتمع الاسلامي والعواقب الوخيمة للتشتت عبر اسلوب تحليل المحتوی.
وكان الامام يری ان الوحدة والانسجام الاسلامي استراتيجية لا انها تكتيك مرحلي ومقطعي، و راح يقسم الاسس التی تعتمد عليها الی ذاتية وموضوعية، وانبری ـ اعتمادا علی الکتاب والسنة - الی بيان مراحل الاتحاد التی تتلخص فی اليقظة وجهاد النفس وتوعية الامة والطبقة المثقفة، كما لمح الی ان عامل التشتت هو اتباع هوی النفس وحب الاستعلاء.
الكلمات الدليلية :‌ الوحدة، الوحدة الوطنية، الانسجام الكلامي، الاستراتيجية، اليقظة.

السيرة الفقهية لعلي من منظار اهل السنة

محمد علي خير اللهي

لاشک ان رؤية الامام علي قد تجلت في مختلف ابواب العلوم الالهية، وتعد کلماته وسيرته من المصادر الفقهية لاهل السنة، فعلی سبيل المثال: 1ـ يقول الدسوقي: اورد علي عبارة (حيّ علی خير العمل) بعد (حي علی الفلاح) 2ـ ونقل النووي في سيرة علي انه كان يصوم لرؤية الهلال ويفطر. 3ـ وقال الشربيني: ذهب علي الی ان اقل مدّة الحمل ستة اشهر، وقال ايضا: ان الامام انطلاقا من افق تفکيره القراني الرحب كان يعطي المرتد فرصة كافية للرجوع الی نفسه والتوبة.

الكلمات الدليلية: علي، الفقه، اهل السنة، السيرة، الفتوی.

جهنم من النفوذ والسلطة (مصاديق وآليات التسلط الصهيوني)

مرتضی شيرودي

الصهيونية حرکة سياسية عنصرية متطرفة اشتقت من جبل بالقرب من بيت المقدس يدعی جبل صهيون، وصهيون هو المکان الذی تلفحه الشمس وکان مركزا لحكم سليمان النبی وداود، ومن خلال ذلک راح الصهاينة يتظاهرون بالمذهبية والتدين، الا ان الصهيونية في الواقع حركة رجعية انتهازية، بذلت جهودا حثيثة فی سبيل مزج التعاليم التوراتية بالدوافع السياسية بغية بسط نفوذها علی منطقة الشرق الاوسط والعالم الاسلامي ومن ثمّ العالم باسره، ان الميل نحو الهيمنة علی العالم ظهر قبل ذلک فی تعاليم الديانة اليهودية، وقد استغلها الصهاينة من اجل الوصول الی مطامعهم واهدافهم التوسعية، لذا فقد حظيت هذه الفکرة بأهميّة استراتيجية وجعلوا بقائهم وفنائهم رهن بها. وهذا هو الذی حدا بهم الی عدم الالتزام بأيّ قانون دولی وعدم التورع عن القيام بابشع الجرائم، ولكن السؤال المطروح ما هي الاليات السلطوية والاجرامية التي يتبعونها بغية تحقيق ذلك الهدف؟ وقد تعهد هذا المقال للاجابة عن هذا السؤال.

الكلمات الدليلية: اليهود، صهيون، الصهيونية، اسرائيل، امريكا، النفوذ، والسلطة.

چکیده مقالات به زبان انگلیسی

مطالب مندرج در این مدخل بارگذاری شده از فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره هجدهم، بهار 1388 می‌باشد.