سوره مؤمنون: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۶ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۱۵

سوره مؤمنون

نام	سوره مؤمنون
شماره سوره	۲۳
ترتیب نزول	۷۴
جزء	۱۸
مکی/مدنی	مکی
تعداد آیات	۱۱۸
تعداد کلمات	۱۰۵۵
تعداد حروف	۴۴۸۶

سوره مؤمنون بیست و سومین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۱۸ قرآن جای دارد. این سوره به دلیل اشاره به ۱۵ صفت از صفات مؤمنان، مؤمنون نامیده شده است. روی‌گردانی از کار و سخن بیهوده، پیشتاز بودن در کارهای خیر، اشاره به داستان حضرت موسی علیه السلام و حضرت نوح علیه السلام، خلقت انسان و معاد از مباحث این سوره است. آیات ۹۹ و ۱۰۰ درباره آرزوی کافران هنگام مرگ برای بازگشت به دنیا و انجام اعمال صالح از آیات مشهور سوره مؤمنون است.

مؤمنون

جمع مؤمن، به معنای افراد با ايمان.

مفهوم کلي سوره

آيات آفاقی و انفسی خدا؛
هشدار در مورد معاد؛
سرگذشت عبرت آموز مردان الهی؛
صفات برجسته ی مؤمنان^[۱].

اسامی سوره

مؤمنون،
قد أفلح،
فلاح^[۲].

علت نام‌گذاری

«سوره مؤمنون»؛ سبب نام‌گذاری آن يازده آيۀ ابتدای اين سوره است که اوصاف و آثار و نشانه‌های مؤمنان را بيان کرده است^[۳].

«سوره قد أفلح»؛ نام‌گذاری سوره به اسم اولين عبارت میباشد.

«سوره فلاح»؛ ابن‌عاشور در التحرير و التنوير اين اسم را برای اين سوره آورده است ولی علتی بر آن ذکر نکرده است^[۴]. به نظر میرسد به خاطر کلمه افلح در آيه اول و آيات بعدی اين سوره است که عوامل فلاح و رستگاری مؤمنين را بيان می‌کند.

تعداد آيات و کلمات و حروف

سوره مؤمنون صدوهيجده آيه دارد^[۵].

سوره مؤمنون هزاروهشت‌صدوچهل کلمه دارد^[۶].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)

سوره مؤمنون چهارهزاروهشت‌صدودو حرف دارد^[۷]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)

اهداف و آموزه‌ها

اهداف کلی سوره مؤمنون عبارتند از:

جلب توجه به مبدأ هستی؛
جلب توجه به معاد؛
بيان صفات مؤمنان^[۸].

محتوا و موضوعات

سوره مؤمنون چنان که از نامش پيدا است بخش مهمی از آن سخن از اوصاف برگزيده مؤمنان است. سپس بحث‌هايی در زمينه اعتقاد و عمل بيان می کند که تکميل کننده آن صفات می باشد. روی هم رفته مجموع مطالب اين سوره را می توان به چند بخش تقسيم کرد:

بخش اول که از آيه قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ آغاز می‌شود تا چندين آيه بعد بيانگر صفاتی است که مايۀ فلاح و رستگاری مؤمنان است و خواهيم ديد اين اوصاف آن قدر حساب شده و جامع است که جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی را تحت پوشش خود قرار می دهد.

و از آنجا که خمير مايه همه آنها ايمان و توحيد است در بخش دوم به نشانه‌های مختلف خداشناسی، و آيات آفاقی و انفسی پروردگار در پهنه عالم هستی، اشاره کرده، و نمونه‌هايی از نظام شگرف عالم آفرينش را در آسمان و زمين و آفرينش انسان و حيوانات و گياهان بر می شمارد.

و برای تکميل جنبه‌های عملی در بخش سوم به شرح سر گذشت عبرت انگيز جمعی از پيامبران بزرگ همچون نوح علیه السلام، هود علیه السلام، موسی علیه السلام، عيسی علیه السلام پرداخته فرازهايی از زندگی آن‌ها را بيان می‌کند.

در بخش چهارم روی سخن را به مستکبران کرده، و با دلائل منطقی و گاه با تعبيرات تند و کوبنده به آنها هشدار می دهد، تا دل‌های آماده به خود آيد و راه بازگشت به سوی خدا را پيدا کند.

در بخش پنجم بحث‌های فشرده ای درباره معاد بيان کرده است.

و در بخش ششم از حاکميت خداوند بر عالم هستی و نفوذ فرمانش در همه جهان سخن می گويد.

سرانجام در بخش هفتم باز هم سخن از قيامت، حساب، جزا و پاداش نيکوکاران و کيفر بدکاران به ميان می آورد، و با بيان هدف آفرينش انسان سوره را پايان می دهد. و به اين ترتيب محتوای اين سوره مجموعه ای است از درسهای اعتقادی و عملی، و مسائل بيدارکننده و بيان خط سير مؤمنان از آغاز تا پايان^[۹].

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پيامبر روايت کرده است که «هر که سوره مؤمنون را بخواند، فرشتگان در روز قيامت او را به روح و ريحان و آنچه موجب چشم روشنی است، بشارت میدهند».

امام صادق علیه السلام فرمود «هر که سوره مؤمنون را بخواند و در هر جمعه تکرار کند، خداوند کار او را به سعادت ختم میکند و در بهشت برين با انبياء و مرسلين است^[۱۰]».

محل و زمان و فضای نزول

سوره مؤمنون در مکه بر پيامبرصلی الله علیه نازل شده است^[۱۱].

سوره مؤمنون بعد از سوره انبياء در مکه نازل گرديده است، بنابراين به نظر می آيد حدود سال‌های هشت بعثت نازل شده باشد^[۱۲].

ظاهرا [فضا و] شأن نزولی برای سوره مؤمنون نقل نشده است بلکه ضرورت موقع ايجاب می کرده که در تداوم وحی آسمانی، اين مطالب ارزنده يادآوری و بيان شود تا مؤمنان بدانند، ايمان تنها با زبان کافی نيست بلکه لازمه اش عمل است و نيز آنها و کافران بدانند که کفر و شرک و اعمال ناشايست در دنيا و آخرت پيامد ناگواری دارد^[۱۳].

ويژگی

مؤمنون جزو سور مئين (صد آيه ای‌ها) است ابن قتيبه می‌گويد سور مئين سوره‌هايی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نامگذاری اين سوره‌ها به مئين نزديک بودن تعداد آيه‌های اين سوره‌ها به عدد صد می‌باشد^[۱۴]. گفته شده اين سوره‌ها عبارتند از «بنی إسرائيل، کهف، مريم، طه، أنبياء، حج و مؤمنون»^[۱۵]. برخی ديگر نيز سور مئين را سوره‌های «توبه، نحل، هود، يوسف، کهف، بنی اسرائيل، انبياء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده‌اند^[۱۶].

روايتی است که از رسول خداصلی الله علیه نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئين را به جای انجيل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشيد^[۱۷].

اهداف و اوصاف ناب و عوامل رستگاری مؤمنان در سوره مؤمنون به زيبايی ترسيم شده است.

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره مومنون - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir

پانویس

↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 21.
↑ التحرير و التنوير، ج 18، ص 5.
↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 23.
↑ التحرير و التنوير، ج 18، ص 5.
↑ الكشف و البيان، ج 7، ص 37.
↑ همان.
↑ همان.
↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 24.
↑ تفسير نمونه، ج14، ص 191- 190.
↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 17، ص 28.
↑ مجمع البيان فی تفسير القرآن، ج 7، ص 156.
↑ تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 93.
↑ تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 94.
↑ زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141
↑ ]دراسة حول القرآن الکريم، ص ۳۷.
↑ التمهيد فی علوم القرآن، ج1، ص313.
↑ جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34

[1] تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 21.

[2] التحرير و التنوير، ج 18، ص 5.

[3] تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 23.

[4] التحرير و التنوير، ج 18، ص 5.

[5] الكشف و البيان، ج 7، ص 37.

[6] همان.

[7] همان.

[8] تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 24.

[9] تفسير نمونه، ج14، ص 191- 190.

[10] ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 17، ص 28.

[11] مجمع البيان فی تفسير القرآن، ج 7، ص 156.

[12] تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 93.

[13] تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 94.

[14] زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141

[15] ]دراسة حول القرآن الکريم، ص ۳۷.

[16] التمهيد فی علوم القرآن، ج1، ص313.

[17] جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

@@ خط ۳۴: / خط ۳۴: @@
 == مفهوم کلي سوره ==
-# آيات آفاقى و انفسى [[خدا]]؛
+# آيات آفاقی و انفسی [[خدا]]؛
 # هشدار در مورد [[معاد]]؛
-# سرگذشت عبرت آموز مردان الهى؛
+# سرگذشت عبرت آموز مردان الهی؛
-# صفات برجسته ى مؤمنان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 21.</ref>.
+# صفات برجسته ی مؤمنان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 21.</ref>.
 == اسامی سوره ==
@@ خط ۴۵: / خط ۴۵: @@
 == علت نام‌گذاری ==
-«سوره مؤمنون»؛ سبب نام‌گذارى آن يازده آيۀ ابتداى اين سوره است که اوصاف و آثار و نشانه‌هاى مؤمنان را بيان کرده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 23.</ref>.
+«سوره مؤمنون»؛ سبب نام‌گذاری آن يازده آيۀ ابتدای اين سوره است که اوصاف و آثار و نشانه‌های مؤمنان را بيان کرده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 23.</ref>.
 «سوره قد أفلح»؛ نام‌گذاری سوره به اسم اولين عبارت میباشد.
@@ خط ۶۱: / خط ۶۱: @@
 اهداف کلی سوره مؤمنون عبارتند از:
-* جلب توجه به مبدأ هستى؛
+* جلب توجه به مبدأ هستی؛
 * جلب توجه به [[معاد]]؛
 * بيان صفات مؤمنان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 24.</ref>.
 == محتوا و موضوعات ==
-سوره مؤمنون چنان که از نامش پيدا است بخش مهمى از آن سخن از اوصاف برگزيده مؤمنان است. سپس بحث‌هايى در زمينه اعتقاد و عمل بيان مى کند که تکميل کننده آن صفات مى باشد. روی هم رفته مجموع مطالب اين سوره را مى توان به چند بخش تقسيم کرد:
+سوره مؤمنون چنان که از نامش پيدا است بخش مهمی از آن سخن از اوصاف برگزيده مؤمنان است. سپس بحث‌هايی در زمينه اعتقاد و عمل بيان می کند که تکميل کننده آن صفات می باشد. روی هم رفته مجموع مطالب اين سوره را می توان به چند بخش تقسيم کرد:
-بخش اول که از آيه قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ آغاز می‌شود تا چندين آيه بعد بيانگر صفاتى است که مايۀ فلاح و رستگارى مؤمنان است و خواهيم ديد اين اوصاف آن قدر حساب شده و جامع است که جنبه‌هاى مختلف زندگى فردى و اجتماعى را تحت پوشش خود قرار مى دهد.
+بخش اول که از آيه قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ آغاز می‌شود تا چندين آيه بعد بيانگر صفاتی است که مايۀ فلاح و رستگاری مؤمنان است و خواهيم ديد اين اوصاف آن قدر حساب شده و جامع است که جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی را تحت پوشش خود قرار می دهد.
-و از آنجا که خمير مايه همه آنها [[ايمان]] و [[توحيد]] است در بخش دوم به نشانه‌هاى مختلف خداشناسى، و آيات آفاقى و انفسى پروردگار در پهنه عالم هستى، اشاره کرده، و نمونه‌هايى از نظام شگرف عالم آفرينش را در آسمان و زمين و آفرينش انسان و حيوانات و گياهان بر مى شمارد.
+و از آنجا که خمير مايه همه آنها [[ايمان]] و [[توحيد]] است در بخش دوم به نشانه‌های مختلف خداشناسی، و آيات آفاقی و انفسی پروردگار در پهنه عالم هستی، اشاره کرده، و نمونه‌هايی از نظام شگرف عالم آفرينش را در آسمان و زمين و آفرينش انسان و حيوانات و گياهان بر می شمارد.
-و براى تکميل جنبه‌هاى عملى در بخش سوم به شرح سر گذشت عبرت انگيز جمعى از پيامبران بزرگ همچون [[نوح |نوح علیه السلام]]، [[هود علیه السلام]]، [[حضرت موسی|موسى علیه السلام]]، [[حضرت عیسی|عيسى علیه السلام]] پرداخته فرازهايى از زندگى آن‌ها را بيان مى‌کند.
+و برای تکميل جنبه‌های عملی در بخش سوم به شرح سر گذشت عبرت انگيز جمعی از پيامبران بزرگ همچون [[نوح |نوح علیه السلام]]، [[هود علیه السلام]]، [[حضرت موسی|موسی علیه السلام]]، [[حضرت عیسی|عيسی علیه السلام]] پرداخته فرازهايی از زندگی آن‌ها را بيان می‌کند.
-در بخش چهارم روى سخن را به مستکبران کرده، و با دلائل منطقى و گاه با تعبيرات تند و کوبنده به آنها هشدار مى دهد، تا دل‌هاى آماده به خود آيد و راه بازگشت به سوى خدا را پيدا کند.
+در بخش چهارم روی سخن را به مستکبران کرده، و با دلائل منطقی و گاه با تعبيرات تند و کوبنده به آنها هشدار می دهد، تا دل‌های آماده به خود آيد و راه بازگشت به سوی خدا را پيدا کند.
-در بخش پنجم بحث‌هاى فشرده اى درباره معاد بيان کرده است.
+در بخش پنجم بحث‌های فشرده ای درباره معاد بيان کرده است.
-و در بخش ششم از حاکميت [[خداوند]] بر عالم هستى و نفوذ فرمانش در همه جهان سخن مى گويد.
+و در بخش ششم از حاکميت [[خداوند]] بر عالم هستی و نفوذ فرمانش در همه جهان سخن می گويد.
-سرانجام در بخش هفتم باز هم سخن از [[قيامت]]، حساب، جزا و پاداش نيکوکاران و کيفر بدکاران به ميان مى آورد، و با بيان هدف آفرينش انسان سوره را پايان مى دهد. و به اين ترتيب محتواى اين سوره مجموعه اى است از درسهاى اعتقادى و عملى، و مسائل بيدارکننده و بيان خط سير مؤمنان از آغاز تا پايان<ref>تفسير نمونه، ج14، ص 191- 190.</ref>.
+سرانجام در بخش هفتم باز هم سخن از [[قيامت]]، حساب، جزا و پاداش نيکوکاران و کيفر بدکاران به ميان می آورد، و با بيان هدف آفرينش انسان سوره را پايان می دهد. و به اين ترتيب محتوای اين سوره مجموعه ای است از درسهای اعتقادی و عملی، و مسائل بيدارکننده و بيان خط سير مؤمنان از آغاز تا پايان<ref>تفسير نمونه، ج14، ص 191- 190.</ref>.
 == فضائل، خواص و ثواب قرائت ==
-[[ابى‌بن‌كعب|ابى‌بن‌کعب]] از پيامبر روايت کرده است که «هر که سوره مؤمنون را بخواند، فرشتگان در [[روز قيامت]] او را به [[روح]] و ريحان و آنچه موجب چشم روشنى است، بشارت میدهند».
+[[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] از پيامبر روايت کرده است که «هر که سوره مؤمنون را بخواند، فرشتگان در [[روز قيامت]] او را به [[روح]] و ريحان و آنچه موجب چشم روشنی است، بشارت میدهند».
 [[امام صادق علیه السلام]] فرمود «هر که سوره مؤمنون را بخواند و در هر [[جمعه]] تکرار کند، [[خداوند]] کار او را به سعادت ختم میکند و در [[بهشت]] برين با [[انبياء]] و [[پیامبران|مرسلين]] است<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 17، ص 28.</ref>».
@@ خط ۹۰: / خط ۹۰: @@
 سوره مؤمنون در [[مکه]] بر [[حضرت محمد (ص)|پيامبرصلی الله علیه]] نازل شده است<ref>مجمع البيان فی تفسير القرآن، ج 7، ص 156.</ref>.
-سوره مؤمنون بعد از [[سوره انبياء]] در مکه [[نازل]] گرديده است، بنابراين به نظر مى آيد حدود سال‌هاى هشت [[بعثت]] نازل شده باشد<ref>تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 93.</ref>.
+سوره مؤمنون بعد از [[سوره انبياء]] در مکه [[نازل]] گرديده است، بنابراين به نظر می آيد حدود سال‌های هشت [[بعثت]] نازل شده باشد<ref>تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 93.</ref>.
-ظاهرا [فضا و] شأن نزولى براى سوره مؤمنون نقل نشده است بلکه ضرورت موقع ايجاب مى کرده که در تداوم [[وحى]] آسمانى، اين مطالب ارزنده يادآورى و بيان شود تا مؤمنان بدانند، [[ايمان]] تنها با زبان کافى نيست بلکه لازمه اش عمل است و نيز آنها و [[كافران|کافران]] بدانند که [[كفر|کفر]] و [[شرک]] و اعمال ناشايست در دنيا و آخرت پيامد ناگوارى دارد<ref>تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 94.</ref>.
+ظاهرا [فضا و] شأن نزولی برای سوره مؤمنون نقل نشده است بلکه ضرورت موقع ايجاب می کرده که در تداوم [[وحی]] آسمانی، اين مطالب ارزنده يادآوری و بيان شود تا مؤمنان بدانند، [[ايمان]] تنها با زبان کافی نيست بلکه لازمه اش عمل است و نيز آنها و [[كافران|کافران]] بدانند که [[كفر|کفر]] و [[شرک]] و اعمال ناشايست در دنيا و آخرت پيامد ناگواری دارد<ref>تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 94.</ref>.
 == ويژگی ==
-مؤمنون جزو [[سور مئين]] (صد آيه ای‌ها) است [[ابن قتيبه]] می‌گويد سور مئين سوره‌هايی هستند که بعد از [[سور طوال]] آمده‌اند علت نامگذاری اين سوره‌ها به [[مئين]] نزديک بودن تعداد آيه‌های اين سوره‌ها به عدد صد می‌باشد<ref>زاد المسير فى علم التفسير، ج 4، ص 141</ref>. گفته شده اين سوره‌ها عبارتند از «[[بنی إسرائيل]]، [[كهف|کهف]]، [[مريم]]، [[طه]]، [[أنبياء]]، [[حج]] و مؤمنون»<ref>]دراسة حول القرآن الکريم، ص ۳۷.</ref>. برخی ديگر نيز سور مئين را سوره‌های «[[توبه]]، [[نحل]]، [[هود]]، [[يوسف]]، [[کهف]]، [[بنی اسرائيل]]، [[انبياء]]، [[طه]]، [[مؤمنون]]، [[شعراء]] و [[صافات]]» ذکر کرده‌اند<ref>التمهيد فی علوم القرآن، ج1، ص313.</ref>.
+مؤمنون جزو [[سور مئين]] (صد آيه ای‌ها) است [[ابن قتيبه]] می‌گويد سور مئين سوره‌هايی هستند که بعد از [[سور طوال]] آمده‌اند علت نامگذاری اين سوره‌ها به [[مئين]] نزديک بودن تعداد آيه‌های اين سوره‌ها به عدد صد می‌باشد<ref>زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141</ref>. گفته شده اين سوره‌ها عبارتند از «[[بنی إسرائيل]]، [[كهف|کهف]]، [[مريم]]، [[طه]]، [[أنبياء]]، [[حج]] و مؤمنون»<ref>]دراسة حول القرآن الکريم، ص ۳۷.</ref>. برخی ديگر نيز سور مئين را سوره‌های «[[توبه]]، [[نحل]]، [[هود]]، [[يوسف]]، [[کهف]]، [[بنی اسرائيل]]، [[انبياء]]، [[طه]]، [[مؤمنون]]، [[شعراء]] و [[صافات]]» ذکر کرده‌اند<ref>التمهيد فی علوم القرآن، ج1، ص313.</ref>.
-روايتى است که از [[حضرت محمد (ص)|رسول خداصلی الله علیه]] نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى [[تورات]] و سوره‌هاى مئين را به جاى [[انجيل]] و سوره‌هاى مثانى را به جاى [[زبور]] به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34</ref>.
+روايتی است که از [[حضرت محمد (ص)|رسول خداصلی الله علیه]] نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و سوره‌های مئين را به جای [[انجيل]] و سوره‌های مثانی را به جای [[زبور]] به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشيد<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34</ref>.
 اهداف و اوصاف ناب و عوامل رستگاری مؤمنان در سوره مؤمنون به زيبايی ترسيم شده است.