محمد جواد مغنیه

شیخ محمد جواد مغنیه
نام کامل	محمد جواد مغنیه
اطلاعات شخصی
سال تولد	۱۳۲۲ ق، ۱۲۸۳ ش‌، ۱۹۰۴ م
محل تولد	لبنان
سال درگذشت	۱۴۰۰ ق، ۱۳۵۸ ش‌، ۱۹۸۰ م
استادان	سید ابوالقاسم خوئی سید حسین الحمامی
آثار	تفسیر الکاشف التفسیر المبین

محمدجواد مَغْنیه (۱۳۲۲-۱۴۰۰ق) مفسّر و روحانی شیعه اهل لبنان در قرن چهاردهم قمری است. او تحصیلاتش را در موطن خویش آغاز کرد و سپس به نجف رفت و از استادانی چون سید ابوالقاسم خوئی درس آموخت. او پس از بازگشت به لبنان، منصب قضاوت و ریاست دادگستری را عهده‌دار شد.

مغنیه صاحب تألیفاتی در علوم اسلامی بوده و صاحب دو تفسیر الکاشف و المبین است. اندیشه‌های دینی و سیاسی مغنیه شخصیت او را متمایز ساخته است. نوگرایی در فقه و اجتهاد، تقریب مذاهب و وحدت اسلامی از جمله دیدگاه‌های اوست. او همچنین از انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن تجلیل کرده است.

ولادت

محمّدجواد مغنیه، در سال ۱۳۲۲ق در خانواده آل‌مغنیه که به فضل و دانش شهرت دارند، در قریه «طیردبا» از روستاهای جبل عامل به دنیا آمد. پدرش شیخ محمود از علمای لبنان بود و مادرش نیز از سلاله سادات بود.

تحصیلات

شیخ محمدجواد سال‌های اولیه عمر خود را در همان روستا سپری کرد و سپس دروس مقدماتی را نزد شیوخ آن دیار فراگرفت. از آنجا که حوزه علمیه نجف اشرف را مأمن مناسبی برای بحث و تحقیقات علمی خود یافت بدان جا مهاجرت کرد و از محضر اساتید و دانشمندان بزرگی از جمله سید حسین الحمامی که در عصر خود از علمای برجسته نجف به شمار می‌رفت، کسب فیض کرد.

اساتید

سید حسین الحمامی آیت‌الله خویی شیخ عبدالکریم مغنیه محمّدسعید فضل‌اللَّه شیخ حسین کربلائی

آثار

پشتکار شیخ محمدجواد بالا بود و گاهی به ۴ ساعت خواب اکتفا می‌کرد و گاهی نوشتن چنان مشغولش می‌کرد که تا ۴۸ ساعت نمی‌خوابید.

مغنیه، از معدود مفسّرانی است که موفق به تألیف دو تفسیر ارزشمند بر قرآن کریم شده است.

اوّلین اثر تفسیری ایشان بر قرآن کریم تحت عنوان «الکاشف فی تفسیر القرآن الکریم» است که در هفت مجلد در بیروت به چاپ رسیده و مفسّر در این تفسیر، از مجموع روش‌های تفسیری بهره جسته است.

مغنیه پس از آنکه تفسیر الکاشف را به تحریر درآورد با عنایت به اهمیت نسل جوان مصمم گردید تفسیری بر قرآن با قلمی روان و مستند و در عین حال مختصر که مورد پسند جوانان باشد تحت عنوان التفسیر المبین به نگارش درآورد.

مغنیه اوّلین اثر فقهی خود را تحت عنوان «فقه الامام جعفر الصادق علیه‌السلام» در شش مجلد تدوین می‌کند، تألیفات دیگر وی عبارتند از: «علم اصول الفقه»، «الفقه علی المذاهب الخمسه» و «الحج علی مختلف المذاهب». وی با عنایت به نقش ارزش‌های اخلاقی در پیشرفت جوامع اسلامی اقدام به تألیف کتابی در همین زمینه تحت عنوان «ارزش‌های اخلاقی در فقه امام صادق علیه‌السلام» می‌نماید که سید محمّد رادمنش آن را به فارسی ترجمه کرده است.

از دیگر ابعاد علمی مغنیه، بعد کلامی و فلسفی ایشان است. وی بر اساس اعتقاد راسخ خود نسبت به مسایل کلامی و احساس مسئولیتی که در این زمینه می‌کند، ابتدا به بررسی مسایل توحید و اثبات وجود خداوند و صفات او و اثبات نبوت حضرت خاتم الانبیاء(ص) پرداخته و در این زمینه علاوه بر مسایل کلامی که در هر دو تفسیر خود بدان‌ها اشاره کرده است، کتابی را تحت عنوان «فلسفة التوحید و النبوة» به نگارشدر‌آورده است. گرچه این کتاب از حجم کمی برخوردار است امّا مسایل توحید و نبوت را با استناد به دلایل عقلی و آیات قرآن به اثبات رسانیده است.

مغنیه در سال‌های آخر عمر خود جهت کسب علم و تدریس در حوزه علمیه قم به ایران مهاجرت کرد و چند سال نیز در آنجا به تحقیق، پژوهش و تدریس علوم حوزوی از جمله تفسیر قرآن پرداخت که حاصل تلاش‌های او ده‌ها اثر ارزشمند در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی است.

مجموعه آثار جواد مغنیه در قالب نرم‌افزار از سوی مرکز تحقیقات علوم اسلامی نور تهیه و توزیع شده است.

اندیشه‌ها

مهم‌ترین نگرانی شیخ محمدجواد، وحدت ملی و وحدت اسلامی بود. وی تلاش گسترده‌ای برای وحدت اسلامی انجام داد و در هر فرصتی با عالمان دینی اهل سنت مذاکره می‌کرد و راه‌های وحدت را بررسی می‌نمود. شیخ مغنیه به وحدت اعراب و مسلمانان می‌اندیشید و عقیده داشت که علّت دشمنی اهل تسنّن با شیعیان، عدم آگاهی آنان از عقاید اصیل شیعه است.

محمّد مهدی شمس الدین می‌گوید: «مهم‌ترین نگرانی شیخ محمّدجواد مغنیه در این بحران فتنه انگیز که گریبان‌گیر ما شده است، وحدت ملّی، وحدت اسلامی و جنوب لبنان بود.»

وفات

وی در ۱۹ محرم سال ۱۴۰۰ق به علت بیماری قلبی وفات یافت و پیکرش جهت تدفین در حرم امام علی (ع) به نجف انتقال یافت و در یکی از حجرات حرم امام علی(ع) به خاک سپرده شد. سید ابوالقاسم خویی بر پیکر او نماز خواند.