توحید افعالی

توحید افعالی و به تعبیر دیگر توحید در خالقیت به این معنا است که در جهان هستی فقط یک خالق یا فاعل وجود دارد و آن خداوند است. بنا بر این، اطلاق خالقیت به معنای واقعی آن، از نگاه کسانی که باورمندی شدیدی به توحید دارند، بر غیر خداوند جایز نیست. این موضوع معرکه آرای مذاهب کلامی شده و از مباحث پر بحث و جدل در کلام و فلسفه می باشد.به طور مثال مذاهبی چون اشاعره، ماتریدیه و اهل حدیث به توحید در خالقیت معتقدند.از نگاه متکلمان این مذاهب، انسان هیچ گونه فاعلیتی که مرتبط با خلق باشد ندارد و خدا خالق و انسان فاعل است. با این حال نسبت انسان به افعالش به گونه ای دیگر تفسیر می شود که بنا بر اعتقاد اشاعره و ماتریدیه نظریه کسب این نسبت را تامین می کند و انسان را از مخمصه جبر ناشی از توحید در خالقیت می رهاند و بنا بر اعتقاد اهل تفسیر خاص خلق افعال عباد این هدف را تامین می کند.

معنای توحید در لغت

واژه «توحید» مصدر باب «تفعیل» و به معنای «یگانه دانستن» است. ریشه این کلمه «وحد» و به معنای انفراد است و از این رو «واحد» به چیزی اطلاق می شود که جزء ندارد.

معنای توحید در اصطلاح

توحید دراصطلاح فلاسفه به این معنا است که همه نظام‌ها و سنت‌ها و علل و معلومات و اسباب و مسببات، فعل خدا و کار او و ناشی از اراده خداست. موجودات عالم همچنان که در ذات خود، استقلال وجودی از خدا ندارند در مقام تأثیر و علیت نیز استقلال ندارند و در نتیجه خداوند همانطور که در ذات خودش شریک ندارد، در فاعلیت نیز شریک ندارد. هر فاعل و سببی، حقیقت خود و تأثیر و فاعلیت خود را از او دارد. توحید افعالی خداوند دقیقاً مصداق تسبیح مبارک "لاحَولَ و لاقُوّه إلاَّ بِالله" است. که در فلسفه تحت عنوان قاعده "لامُؤَثَّرَ فِی الوجودِ الاّ الله" بیان می‌شود. ع