۸۷٬۸۸۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (Hadifazl صفحهٔ ابن رشد الاکبر را به ابن رشد منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''ابوالولید محمد بن احمد قرطبى''' (450-11 ذیقعده 520ق /1058- 28 نوامبر 1126) قاضى و فقیه [[مذهب مالکی|مالکى]] است که برای تمایز از نوه نامدارش از او به ابن رشد الجد و ابن رشد الاکبر نیز یاد مى شود. | ||
ابوالولید محمد بن احمد قرطبى (450-11 ذیقعده 520ق /1058- 28 نوامبر 1126) | |||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
وی در | وی در قرطبه زاده شد و در همانجا رشد یافت و نزد دانشمندان آن سامان دانش آموخت. | ||
==اساتید== | ==اساتید== | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۸: | ||
ابن رشد در جمادی الاول 511ق/اوت 1117م از سوی امیر مرابطى ابوالحسن على بن یوسف بن تاشفین به مقام قضا گمارده شد، ولى پس از 4 سال که به این کار اشتغال داشت به گفته خود از بیم آنکه نتواند کتاب البیان والتحصیل را به پایان برد، از مقام خود استعفا کرد. قاضى عیاض <ref> الغنیة، 54</ref> علت دیگر استعفای وی را وجود تشنج عمومى دانسته است. عنان در عصر المرابطین <ref>ص 82</ref> این تشنجات را قیامى ضد مرابطون به شمار آورده و به نقل از یکى از نسخه های خطى البیان المغرب ابن عذاری از ارتباط شخص ابن رشد با این واقعه خبر داده است. | ابن رشد در جمادی الاول 511ق/اوت 1117م از سوی امیر مرابطى ابوالحسن على بن یوسف بن تاشفین به مقام قضا گمارده شد، ولى پس از 4 سال که به این کار اشتغال داشت به گفته خود از بیم آنکه نتواند کتاب البیان والتحصیل را به پایان برد، از مقام خود استعفا کرد. قاضى عیاض <ref> الغنیة، 54</ref> علت دیگر استعفای وی را وجود تشنج عمومى دانسته است. عنان در عصر المرابطین <ref>ص 82</ref> این تشنجات را قیامى ضد مرابطون به شمار آورده و به نقل از یکى از نسخه های خطى البیان المغرب ابن عذاری از ارتباط شخص ابن رشد با این واقعه خبر داده است. | ||
ابن سعید <ref>1/105</ref> ابن رشد را قاضى القضات نیز دانسته است. مُوید این گفته شعری از ابومحمد کلاعى جیانى است که مقری در نفح الطیب <ref>6/88</ref> آن را نقل کرده است. ذهبى <ref> العبر، 2/414</ref> علاوه بر این او را مفتى قرطبه خوانده است. | ابن سعید <ref>1/105</ref> ابن رشد را قاضى القضات نیز دانسته است. مُوید این گفته شعری از ابومحمد کلاعى جیانى است که مقری در نفح الطیب <ref>6/88</ref> آن را نقل کرده است. ذهبى <ref> العبر، 2/414</ref> علاوه بر این او را مفتى قرطبه خوانده است. ابن قاضى مکناسى <ref>جذوة الاقتباس، 1/255</ref> از ورود ابن رشد به [[فاس]] و نیز تدریس در آن شهر سخن گفته است. | ||
در پى حمله آلفونسو در 519ق /1125م که به ترغیب و همدستى مسیحیان ساکن [[اندلس]] صورت گرفت و حکمران وقت، تمیم برادر ابن تاشفین در مقابله با او کوتاهى و سستى به خرج داد، ابن رشد برای دیدار با امیر و مطلع ساختن او از اوضاع <ref>نک: ابن عذاری، 4/72؛ عنان، نهایة الاندلس، 68</ref>. در 3 ربیع الاول 520 عازم [[مغرب]] شد <ref>ابن رشد، فتاوی، 3/1521</ref> و در ملاقات با امیر خواستار تنبیه و تبعید معاهدین مسیحى و برکناری تمیم گردید و امیر بر وفق نظر او به تبعید آنان پرداخت و تمیم را بر کنار نمود، یا تمیم خود در همین دوران درگذشت و کار به عزل او نینجامید. ابن رشد در همین سفر پیشنهاد تسویر (دیوارکشى ) مراکش را جهت حفظ امنیت آن در برابر حمله دشمنان، از جمله | در پى حمله آلفونسو در 519ق /1125م که به ترغیب و همدستى مسیحیان ساکن [[اندلس]] صورت گرفت و حکمران وقت، تمیم برادر ابن تاشفین در مقابله با او کوتاهى و سستى به خرج داد، ابن رشد برای دیدار با امیر و مطلع ساختن او از اوضاع <ref>نک: ابن عذاری، 4/72؛ عنان، نهایة الاندلس، 68</ref>. در 3 ربیع الاول 520 عازم [[مغرب]] شد <ref>ابن رشد، فتاوی، 3/1521</ref> و در ملاقات با امیر خواستار تنبیه و تبعید معاهدین مسیحى و برکناری تمیم گردید و امیر بر وفق نظر او به تبعید آنان پرداخت و تمیم را بر کنار نمود، یا تمیم خود در همین دوران درگذشت و کار به عزل او نینجامید. ابن رشد در همین سفر پیشنهاد تسویر (دیوارکشى ) مراکش را جهت حفظ امنیت آن در برابر حمله دشمنان، از جمله ابن تومرت، عرضه کرد و امیر آن را پذیرفت <ref>ابن عذاری، 4/72-73؛ ابن خطیب، 1/113-114؛ الحلل الموشیة، 90، 97- 98</ref>. | ||
ابن رشد پس از حصول مقصود، به قرطبه بازگشت، ولى در همان اوان ورود به قرطبه در بستر بیماری افتاد و پس از 4 ماه و 19 روز درگذشت. پسرش ابوالقاسم احمد بر او نماز گزارد و در مقبره عباس در شرق قرطبه در آرامگاه اسلاف خود به خاک سپرده شد <ref>ابن وزان، 3/1524- 1525</ref>. | ابن رشد پس از حصول مقصود، به قرطبه بازگشت، ولى در همان اوان ورود به قرطبه در بستر بیماری افتاد و پس از 4 ماه و 19 روز درگذشت. پسرش ابوالقاسم احمد بر او نماز گزارد و در مقبره عباس در شرق قرطبه در آرامگاه اسلاف خود به خاک سپرده شد <ref>ابن وزان، 3/1524- 1525</ref>. | ||
==جایگاه علمی== | ==جایگاه علمی== | ||
بررسى آثار چاپ شده ابن رشد و آنچه در وصف وی گفته اند، اهمیت او را در فقه | بررسى آثار چاپ شده ابن رشد و آنچه در وصف وی گفته اند، اهمیت او را در فقه مالکى نشان مى دهد. مراکشى <ref>2/357</ref> نقل کرده است که در مذهب مالک اثری چون البیان والتحصیل والمقدمات ابن رشد تألیف نشده است. همو مى افزاید که [[ابن اثیر]] در جامع الاصول او را از مجددین رأس سده پنجم در مراکش دانسته است <ref>قس: ابن اثیر، 12/222-223 که در نسخه آن افتادگى وجود دارد</ref>. فتاوی او خصوصاً از آن جهت که سیمایى از اوضاع اجتماعى، اقتصادی مغرب اسلامى (اعم از اندلس و مراکش تحت نفوذ مرابطون ) را نشان مى دهد، قابل توجه و بررسى است. تلقى او از جهاد و فتوا به افضلیت آن از [[حج]] و جاری و دائمى دانستن حکم هجرت، مبین درگیری و حضور مستقیم او در حوادث و اوضاع پرتلاطم آن روزگار است <ref>نک: ابن رشد، المقدمات، جم؛ ناصری، 7/8</ref>. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
===آثار چاپى=== | ===آثار چاپى=== | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۵: | ||
===آثار خطى=== | ===آثار خطى=== | ||
*شرح المدونة یا مناهج التحصیل و نتائج لطائف التأویل على کشف اسرار المدونة. نسخه ای از آن در | *شرح المدونة یا مناهج التحصیل و نتائج لطائف التأویل على کشف اسرار المدونة. نسخه ای از آن در کتابخانه قرویین فاس موجود است. رابطه این اثر با المقدمات قابل بررسى است. | ||
*مختصر شرح معانى الآثار | *مختصر شرح معانى الآثار طحاوی <ref>خدیویه، 1/414</ref> این اثر توسط عبدالرحمان الرقعى به نظم درآمده است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۴: | ||
#ابن ابار، محمد، التکملة، به کوشش عزت عطار حسینى، قاهره، 1375ق / 1956م | #ابن ابار، محمد، التکملة، به کوشش عزت عطار حسینى، قاهره، 1375ق / 1956م | ||
#همو، المعجم فى اصحاب القاضى الامام ابى على الصدقى، | #همو، المعجم فى اصحاب القاضى الامام ابى على الصدقى، مادرید، 1885م | ||
#ابن اثیر، مجدالدین، جامع الاصول، به کوشش محمد حامد الفقى، قاهره، 1370ق | #ابن اثیر، مجدالدین، جامع الاصول، به کوشش محمد حامد الفقى، قاهره، 1370ق | ||
#ابن بشکوال، خلف، الصلة، قاهره، 1966م | #ابن بشکوال، خلف، الصلة، قاهره، 1966م | ||
#ابن خطیب، محمد، الاحاطة، به کوشش محمد عبدالله عنان، قاهره، مکتبة الخانجى | #ابن خطیب، محمد، الاحاطة، به کوشش محمد عبدالله عنان، قاهره، مکتبة الخانجى | ||
#ابن خیر، محمد، الفهرسة، به کوشش فرانسیسکو کودرا، | #ابن خیر، محمد، الفهرسة، به کوشش فرانسیسکو کودرا، بغداد، 1963م | ||
#ابن رشد، محمد، البیان والتحصیل، به کوشش محمد حجى و دیگران، بیروت، 1407ق /1987م | #ابن رشد، محمد، البیان والتحصیل، به کوشش محمد حجى و دیگران، بیروت، 1407ق /1987م | ||
#همو، الفتاوی، به کوشش مختار بن طاهر تلیلى، بیروت، 1987م | #همو، الفتاوی، به کوشش مختار بن طاهر تلیلى، بیروت، 1987م | ||
#همو، المقدمات الممهدات، به کوشش محمد حجى و سعید احمد اعراب، بیروت، 1408ق /1988م | #همو، المقدمات الممهدات، به کوشش محمد حجى و سعید احمد اعراب، بیروت، 1408ق /1988م | ||
#ابن زبیر، احمد، صلة الصلة، القسم الاخیر، به کوشش لوی پرووانسال، | #ابن زبیر، احمد، صلة الصلة، القسم الاخیر، به کوشش لوی پرووانسال، پاریس، 1937م | ||
#ابن سعید اندلسى، على، المغرب، به کوشش شوقى ضیف، قاهره، 1953م | #ابن سعید اندلسى، على، المغرب، به کوشش شوقى ضیف، قاهره، 1953م | ||
#ابن عبدالملک، محمد، الذیل والتکملة، به کوشش احسان عباس، بیروت، 1972م | #ابن عبدالملک، محمد، الذیل والتکملة، به کوشش احسان عباس، بیروت، 1972م | ||
#ابن عذاری مراکشى، احمد، البیان المغرب به کوشش احسان عباس، بیروت، 1967م | #ابن عذاری مراکشى، احمد، البیان المغرب به کوشش احسان عباس، بیروت، 1967م | ||
#ابن قاضى مکناسى، احمد، جذوة الاقتباس، | #ابن قاضى مکناسى، احمد، جذوة الاقتباس، رباط، 1972م | ||
#همو، درة الحجال، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، | #همو، درة الحجال، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، تونس و قاهره، 1391ق /1971م | ||
#ابن وزان، محمد، توضیحات بر فتاوی (نک: ابن رشد در همین مآخذ) | #ابن وزان، محمد، توضیحات بر فتاوی (نک: ابن رشد در همین مآخذ) | ||
#باباتنکبتى، احمد، نیل الابتهاج، در حاشیة الدیباج المذهب ابن فرحون، قاهره، 1351ق | #باباتنکبتى، احمد، نیل الابتهاج، در حاشیة الدیباج المذهب ابن فرحون، قاهره، 1351ق | ||
| خط ۸۰: | خط ۷۹: | ||
#عنان، محمد عبدالله، عصر المرابطین والموحدین، قاهره، 1964م | #عنان، محمد عبدالله، عصر المرابطین والموحدین، قاهره، 1964م | ||
#همو، نهایة الاندلس، قاهره، 1966م | #همو، نهایة الاندلس، قاهره، 1966م | ||
#قاضى عیاض، ترتیب المدارک، به کوشش احمد بکیر محمود، بیروت و | #قاضى عیاض، ترتیب المدارک، به کوشش احمد بکیر محمود، بیروت و طرابلس، 1387ق /1967م | ||
#همو، الغنیة، به کوشش ماهر زهیر جرار، بیروت، 1402ق /1982م | #همو، الغنیة، به کوشش ماهر زهیر جرار، بیروت، 1402ق /1982م | ||
#مخلوف، محمد، شجرة النور الزکیة، بیروت، 1350ق | #مخلوف، محمد، شجرة النور الزکیة، بیروت، 1350ق | ||