نسخهٔ ‏۷ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۲۹

نام	خواجه نصیرالدین طوسی
نام کامل	خواجه نصیرالدین طوسی
لقب	استادالبشر• عقل حادی عشر و ...
تولد	۱۱ جمادی‌الاول سال ۵۹۷ق
زادگاه	طوس
محل زندگی	نیشابور• قلعه های اسماعیلیان• قم• خراسان• قزوین• آذربایجان • بغداد
ملیت	ایرانی
مذهب	اسلام، شیعه اسماعیلی
مکتب	فلسفه مشایی و مشایی اشراقی
پیشه	فیلسوف، دانشمند، منطقدان و متکلم
اساتید	نصیرالدین عبدالله بن حمزه، سراج‌الدین قمری، کمال الدین موصلی، سالم بن بدران مصری مازنی،...
شاگردان	علامه حلی، ابن میثم بحرانی، قطب الدین شیرازی، سید رکن‌الدین استرآبادی،...
تألیفات	اساس الاقتباس، تجرید الاعتقاد، شرح اشارات، قواعدالعقائد، تحریر اصول اقلیدس،اخلاق ناصری، زیج ایلخانی،و رساله‌های بسیاری به عربی و فارسی
تاریخ وفات	۱۸ ذی‌الحجه ۶۷۲ق
محل دفن	عراق،کاظمین

خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف، متکلّم، و ریاضیدان بزرگ ایرانی در قرن هفتم هجری است که کتب و رساله های علمی متعددی در موضوعات گوناگون به رشته تحریر درآورد. خواجه نصیر طوسی را در علم، همتای بوعلی سینا دانسته اند، چنانچه ابن سینا در طب سرآمد بود، خواجه نصیرنیز در ریاضیات سرآمد بوده است.

او به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت و از دوران جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شد و از دانشمندان معروف زمان خود گردید. طوسی یکی از سرشناس‌ترین و با نفوذترین چهره‌های تاریخ اسلام است. علوم دینی و علوم عملی را زیر نظر پدرش و منطق و حکمت را نزد خالویش، بابا افضل ایوبی کاشانی آموخت. تحصیلاتش را در نیشابور به اتمام رساند و در آنجا به عنوان دانشمندی برجسته شهرت یافت.

علامه حلّی که یکی از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی است درباره وی می‌گوید: خواجه نصیرالدین طوسی افضل عصر ما بود و از علوم عقلیه و نقلیه مصنفات بسیار داشت. او اشرف کسانی است که ما آنها را درک کرده‌ایم. در تقویم رسمی کشور روز پنجم اسفندماه را به عنوان روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی و روز مهندس نام گذاری نموده اند.

زادگاه و ولادت

سرزمین طوس ناحیه ای از خراسان بزرگ است که خاستگاه دانشورانی بزرگ و تاریخ ساز بوده است . در جغرافیای قدیم ایران ، طوس از شهرهای مختلفی چون نوقان ، طابران و اردکان تشکیل شده بود و قبر مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (ع) در حوالی شهر نوقان و در روستایی به نام سناباد قرار داشت که پس از توسعه آن ، امروزه یکی از محله های شهر مشهد به شمار می آید.

گویند زمانی شیخ وجیه الدین محمد بن حسن که از بزرگان و دانشوران قم بوده و در روستای جهرود از توابع قم زندگی می کرد. ^[۱] به همراه خانواده و به شوق زیارت امام هشتم شیعیان به مشهد عازم شد و پس از زیارت ، در هنگام بازگشت به علت بیماری همسرش ، در یکی از محله های شهر طوس مسکن گزید. او پس از چندی به درخواست اهالی محل علاوه بر اقامه نماز جماعت در مسجد، به تدریس در مدرسه علمیه مشغول شد. در صبحگاه یازدهم جمادی الاول سال 597 ق به هنگام طلوع آفتاب ، سپیده از خنده شکفته شد و درخشنده ترین چهره حکمت و ریاضی در قرن هفتم پا به عرصه وجود نهاد. ^[۲]

پدر با تفال به قرآن کریم نوزاد را که سومین فرزندش بود محمد نامید. او بعدها کنیه اش ، ابوجعفر گشته ، به القابی چون (( نصیرالدین )) ، محقق طوسی، استاد البشر و خواجه شهرت یافت .

تحصیلات

خواجه نصیر به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت. وی در شهر طوس و در ایام کودکی، علوم دینی و علوم عملی (اخلاق، قرآن، صرف و نحو و فقه) را زیر نظر پدرش و منطق و حکمت را نزد دایی خود آموخت. ^[۳] و با راهنمایى پدر در محضر «کمال‌الدین محمد حاسب» که از دانشوران نامى در ریاضیات بود، به تحصیل پرداخت. او در شهر طوس و به دست استادش «نصیرالدین عبدالله بن حمزه» لباس عالمان دین را بر تن کرد و از طرف استادش به «نصیرالدین» لقب گرفت.

او سپس با راهنمایی دایی پدرش نصیرالدین عبدالله بن حمزه به نیشابور مهاجرت کرد و از محضر اساتید بزرگی مثل "فریدالدین داماد نیشابوری"، "اشارات بوعلی" و از "قطب‌الدین مصری" شاگرد فخر رازی، قانون ابن سینا را فرا گرفت. وی علاوه بر کتاب‌های فوق از محضر عارف معروف آن دیار «عطار نیشابوری» (متوفی ۶۲۷ق) نیز بهره‌مند شد. ^[۴]

تحصیلاتش را در نیشابور به‌مدت هشت سال به اتمام رساند و در آنجا به‌عنوان دانشمندی برجسته شهرت یافت. بعد از آن، قصد عزیمیت به عراق نمود و در سال ۶۱۹ هجری یعنی در سن ۲۲ سالگی، موفق به دریافت اجازه‌نامه روایت گردید. ^[۵]

آن‌گونه که نوشته‌اند خواجه مدت زمانی از «علامه حلی» فقه و علامه نیز در مقابل، درس حکمت نزد خواجه آموخته است. «کمال‌الدین موصلی» ساکن شهر موصل (عراق) از دیگر دانشمندانی بود که علم نجوم و ریاضی به خواجه آموخت و بدین‌ترتیب محقق طوسی دوران تحصیل را پشت سر نهاده، پس از سال‌ها دوری از وطن و خانواده، به طوس بازگشت. ^[۶]

پانویس

↑ فوائد الرضویه ، شیخ عباس قمی ، ص 603
↑ وی شخصیتی غیر از شیخ الطائفه طوسی و خواجه نظام الملک است
↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تفکر‌ اندیشه اجتماعی در اسلام، ص۱۳۹-۱۴۰، تهران، سمت، ۱۳۸۷، چاپ هفتم
↑ خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۶، ص۵۸۲
↑ مدرسی زنجانی، محمد، سرگذشت و عقاید فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی، ص۲۸، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۳
↑ سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات فقها، ج۷، ص۲۴۳

[1] فوائد الرضویه ، شیخ عباس قمی ، ص 603

[2] وی شخصیتی غیر از شیخ الطائفه طوسی و خواجه نظام الملک است

[3] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تفکر‌ اندیشه اجتماعی در اسلام، ص۱۳۹-۱۴۰، تهران، سمت، ۱۳۸۷، چاپ هفتم

[4] خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۶، ص۵۸۲

[5] مدرسی زنجانی، محمد، سرگذشت و عقاید فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی، ص۲۸، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۳

[6] سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات فقها، ج۷، ص۲۴۳

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۸۴: / خط ۸۴: @@
 =زادگاه و ولادت=
-سرزمین طوس ناحیه ای از [[خراسان]] بزرگ است که خاستگاه دانشورانی بزرگ و تاریخ ساز بوده است . در جغرافیای قدیم [[ایران]] ، طوس از شهرهای مختلفی چون (( نوقان )) ، (( طابران )) و (( اردکان )) تشکیل شده بود و قبر مطهر [[حضرت علی بن موسی الرضا (ع)]] در حوالی شهر (( نوقان )) و در روستایی به نام (( سناباد )) قرار داشت که پس از توسعه آن ، امروزه یکی از محله های شهر [[مشهد]] به شمار می آید.
+سرزمین طوس ناحیه ای از [[خراسان]] بزرگ است که خاستگاه دانشورانی بزرگ و تاریخ ساز بوده است . در جغرافیای قدیم [[ایران]] ، طوس از شهرهای مختلفی چون نوقان ، طابران  و اردکان تشکیل شده بود و قبر مطهر [[حضرت علی بن موسی الرضا (ع)]] در حوالی شهر نوقان و در روستایی به نام  سناباد  قرار داشت که پس از توسعه آن ، امروزه یکی از محله های شهر [[مشهد]] به شمار می آید.
-گویند زمانی (( شیخ وجیه الدین محمد بن حسن )) که از بزرگان و دانشوران [[قم]] بوده و در روستای (( جهرود )) از توابع قم زندگی می کرد. <ref>فوائد الرضویه ، شیخ عباس قمی ، ص 603</ref> به همراه خانواده و به شوق [[زیارت]] [[امام هشتم]] [[شیعیان]] به [[مشهد]] عازم شد و پس از زیارت ، در هنگام بازگشت به علت بیماری همسرش ، در یکی از محله های شهر طوس مسکن گزید. او پس از چندی به درخواست اهالی محل علاوه بر اقامه [[نماز]] جماعت در مسجد، به تدریس در مدرسه علمیه مشغول شد. در صبحگاه یازدهم جمادی الاول سال 597 ق به هنگام طلوع آفتاب ، سپیده از خنده شکفته شد و درخشنده ترین چهره حکمت و ریاضی در قرن هفتم پا به عرصه وجود نهاد. <ref>وی شخصیتی غیر از شیخ الطائفه طوسی و خواجه نظام الملک است</ref>
+گویند زمانی شیخ وجیه الدین محمد بن حسن  که از بزرگان و دانشوران [[قم]] بوده و در روستای جهرود از توابع قم زندگی می کرد. <ref>فوائد الرضویه ، شیخ عباس قمی ، ص 603</ref> به همراه خانواده و به شوق [[زیارت]] [[امام هشتم]] [[شیعیان]] به [[مشهد]] عازم شد و پس از زیارت ، در هنگام بازگشت به علت بیماری همسرش ، در یکی از محله های شهر طوس مسکن گزید. او پس از چندی به درخواست اهالی محل علاوه بر اقامه [[نماز]] جماعت در مسجد، به تدریس در مدرسه علمیه مشغول شد. در صبحگاه یازدهم جمادی الاول سال 597 ق به هنگام طلوع آفتاب ، سپیده از خنده شکفته شد و درخشنده ترین چهره حکمت و ریاضی در قرن هفتم پا به عرصه وجود نهاد. <ref>وی شخصیتی غیر از شیخ الطائفه طوسی و خواجه نظام الملک است</ref>
-پدر با تفال به [[قرآن کریم]] نوزاد را که سومین فرزندش بود (( محمد )) نامید. او بعدها کنیه اش ، (( ابوجعفر )) گشته ، به القابی چون (( نصیرالدین )) ،
+پدر با تفال به [[قرآن کریم]] نوزاد را که سومین فرزندش بود  محمد  نامید. او بعدها کنیه اش ،  ابوجعفر  گشته ، به القابی چون (( نصیرالدین )) ، محقق طوسی، استاد البشر و  خواجه  شهرت یافت .
-(( محقق طوسی )) ، (( استاد البشر )) و (( خواجه )) شهرت یافت .
+=تحصیلات=
+خواجه نصیر به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت. وی در شهر طوس و در ایام کودکی، علوم دینی و علوم عملی ([[اخلاق]]، [[قرآن]]، [[صرف]] و [[نحو]] و [[فقه]]) را زیر نظر پدرش و منطق و حکمت را نزد دایی خود آموخت. <ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تفکر‌ اندیشه اجتماعی در اسلام، ص۱۳۹-۱۴۰، تهران، سمت، ۱۳۸۷، چاپ هفتم</ref>
+و با راهنمایى پدر در محضر «کمال‌الدین محمد حاسب» که از دانشوران نامى در ریاضیات بود، به تحصیل پرداخت. او در شهر طوس و به دست استادش «نصیرالدین عبدالله بن حمزه» لباس عالمان دین را بر تن کرد و از طرف استادش به «نصیرالدین» لقب گرفت.
+او سپس با راهنمایی دایی پدرش نصیرالدین عبدالله بن حمزه به نیشابور مهاجرت کرد و از محضر اساتید بزرگی مثل "فریدالدین داماد نیشابوری"، "اشارات بوعلی" و از "قطب‌الدین مصری" شاگرد [[فخر رازی]]، قانون ابن سینا را فرا گرفت. وی علاوه بر کتاب‌های فوق از محضر عارف معروف آن دیار «عطار نیشابوری» (متوفی ۶۲۷ق) نیز بهره‌مند شد. <ref>خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۶، ص۵۸۲</ref>
+تحصیلاتش را در نیشابور به‌مدت هشت سال به اتمام رساند و در آنجا به‌عنوان دانشمندی برجسته شهرت یافت. بعد از آن، قصد عزیمیت به [[عراق]] نمود و در سال ۶۱۹ هجری یعنی در سن ۲۲ سالگی، موفق به دریافت اجازه‌نامه روایت گردید. <ref>مدرسی زنجانی، محمد، سرگذشت و عقاید فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی، ص۲۸، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۳</ref>
+آن‌گونه که نوشته‌اند خواجه مدت زمانی از «علامه حلی» فقه و علامه نیز در مقابل، درس حکمت نزد خواجه آموخته است. «کمال‌الدین موصلی» ساکن شهر موصل (عراق) از دیگر دانشمندانی بود که علم نجوم و ریاضی به خواجه آموخت و بدین‌ترتیب محقق طوسی دوران تحصیل را پشت سر نهاده، پس از سال‌ها دوری از وطن و خانواده، به طوس بازگشت. <ref>سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات فقها، ج۷، ص۲۴۳</ref>
 =پانویس=