نقش شیعیان در تدوین علم نسب‌شناسی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
(صفحه‌ای تازه حاوی « <div class="wikiInfo"> {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | |- !عنوان مقاله!! data-type="authorN...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:


<div class="wikiInfo">
<div class="wikiInfo">
خط ۸۹: خط ۸۸:
نقش شیعیان در پیدایش و گسترش علم انساب چیست؟
نقش شیعیان در پیدایش و گسترش علم انساب چیست؟
پیشینه موضوع:
پیشینه موضوع:
بررسی ها نشان می دهد اگر چه تحقیقاتی درباره برخی ازجنبه هاي دانش نسب شناسی به انجام رسیده است، اما تا کنون کتاب یاپژوهش مستقلی درباره ي نقش شیعیان در علم نسب به نگارش نیافته است.
 
بررسی ها نشان می دهد اگر چه تحقیقاتی درباره برخی ازجنبه هاي دانش نسب شناسی به انجام رسیده است، اما تا کنون کتاب یاپژوهش مستقلی درباره ي نقش شیعیان در علم نسب به نگارش نیافته است.
 
فرضیه موضوع:
فرضیه موضوع:
1- شیعیان به دلیل پیروی از مکتب علمی اهلبیت در مجموعه علوم اسلامی جزو پیشتازان ومبتکران این عرصه بوده اند ؛واز سده های نخستین در علم انساب نیز از مبرزترین نسب شناسان مسلمان به شمار می آیند. دانشمندان شیعه علاوه برحفظ و گسترش این علم در دوره های بعد، اهتمام ویژه ای به انساب الطالبیین یا انساب سادات داشته اند.
1- شیعیان به دلیل پیروی از مکتب علمی اهلبیت در مجموعه علوم اسلامی جزو پیشتازان ومبتکران این عرصه بوده اند ؛واز سده های نخستین در علم انساب نیز از مبرزترین نسب شناسان مسلمان به شمار می آیند. دانشمندان شیعه علاوه برحفظ و گسترش این علم در دوره های بعد، اهتمام ویژه ای به انساب الطالبیین یا انساب سادات داشته اند.
خط ۱۲۶: خط ۱۲۷:
==1-پیشینه دانش نسب شناسی عام==   
==1-پیشینه دانش نسب شناسی عام==   
از آنجا که انسان همیشه بدنبال شناخت و معرفت بیشتر نسبت به خود و جهان پیرامون خود می باشد. دانش‌های گوناگونی را سبب شد که یکی از این علوم دانش نسب شناسی بود و می توان گفت :انساب یا دانش نسب شناسی متعلق به تمامی مردم جهان در تمامی زمان ها بوده است .
از آنجا که انسان همیشه بدنبال شناخت و معرفت بیشتر نسبت به خود و جهان پیرامون خود می باشد. دانش‌های گوناگونی را سبب شد که یکی از این علوم دانش نسب شناسی بود و می توان گفت :انساب یا دانش نسب شناسی متعلق به تمامی مردم جهان در تمامی زمان ها بوده است .
بر این اساس است که اولین گرایشات نسب شناسانه را به خاندان کنفوسیوس(551-479 ق.م)<ref>Confucius</ref>  نسبت می دهند که با قدمتی 2500ساله بیش از هشتاد نسل را در بر می گیرد. - <ref>برای مطالعه بیشتر: نسب شناسان مسلمان، مرتضی شوشتری، صفحه29 .در ایران باستان نیز نسب کوروش (559-529ق.م) و داریوش (522-486ق.م)در ابتدای منشور بابلی و کتیبه بیستون نشان از توجه به نسب شناسی در دوره هخامنشی(559-330ق-م)در ایران باستان دارد.</ref>
 
اما عرب، به ویژه عرب بادیه نشین، شأن و اهمیّت ویژه‌ای برای نسب قایل بود. در بین عرب های صحرایی، حقوق انسانی و حتی ارزش زندگی هر کس به نسب او بستگی داشت. نسب هر فرد تعیین کننده ی درجه ی حمایت اجتماعی و دفاع طبقه یا قشری از او بود؛ به همین دلیل، نسّابه (نسب شناس)ها موقعیت بالایی در جامعه عرب داشتند و به بزرگی از آنان یاد می شد، زیرا مرجعِ حل بسیاری از اختلافات بودند. البتّه این تلقی برای فرهنگ غیرعرب، غیر عادی و غیر معقول است.نتایج به دست آمده از نسب شناسی، موضوع و اساس بسیاری از مؤلفه های جامعه شناختی (مانند نوع روابط مصلحت آمیز بین افراد قبیله و مناسبات افراد یک قبیله با قبیله ی دیگر و حمایت درون قبیله ای و برون قبیله¬ای) و روان شناختی (مانند رشد روحیات و اخلاقیات ویژه در قالب تحقیر یا تفاخر) و حتی حقوقی و فقهی (مانند بهره‌مندی از بیت المال یا تأمین حقوق اجتماعی) بود. - <ref>علی، جواد،المفصل فی تاریخ العرب، ج 4، ص466و470</ref>
بر این اساس است که اولین گرایشات نسب شناسانه را به خاندان کنفوسیوس(551-479 ق.م)<ref>Confucius</ref>  نسبت می دهند که با قدمتی 2500ساله بیش از هشتاد نسل را در بر می گیرد. - <ref>برای مطالعه بیشتر: نسب شناسان مسلمان، مرتضی شوشتری، صفحه29 .در ایران باستان نیز نسب کوروش (559-529ق.م) و داریوش (522-486ق.م)در ابتدای منشور بابلی و کتیبه بیستون نشان از توجه به نسب شناسی در دوره هخامنشی(559-330ق-م)در ایران باستان دارد.</ref>
اما عرب، به ویژه عرب بادیه نشین، شأن و اهمیّت ویژه‌ای برای نسب قایل بود. در بین عرب های صحرایی، حقوق انسانی و حتی ارزش زندگی هر کس به نسب او بستگی داشت. نسب هر فرد تعیین کننده ی درجه ی حمایت اجتماعی و دفاع طبقه یا قشری از او بود؛ به همین دلیل، نسّابه (نسب شناس)ها موقعیت بالایی در جامعه عرب داشتند و به بزرگی از آنان یاد می شد، زیرا مرجعِ حل بسیاری از اختلافات بودند. البتّه این تلقی برای فرهنگ غیرعرب، غیر عادی و غیر معقول است.نتایج به دست آمده از نسب شناسی، موضوع و اساس بسیاری از مؤلفه های جامعه شناختی (مانند نوع روابط مصلحت آمیز بین افراد قبیله و مناسبات افراد یک قبیله با قبیله ی دیگر و حمایت درون قبیله ای و برون قبیله¬ای) و روان شناختی (مانند رشد روحیات و اخلاقیات ویژه در قالب تحقیر یا تفاخر) و حتی حقوقی و فقهی (مانند بهره‌مندی از بیت المال یا تأمین حقوق اجتماعی) بود. - <ref>علی، جواد،المفصل فی تاریخ العرب، ج 4، ص466و470</ref>
 
اما با ظهور اسلام و با توجه به معیار تقوا درعرصه‌های زندگی فردی واجتماعی انسان توجه به حسب و نسب خانوادگی رنگ و بوی دیگری یافت و توجه به نسب نبوی(ص) در اولویت قرار گرفت زیرا این مهم در فرمایشات پیامبر گرامی اسلام نیز مورد تاکید قرار داشت.
اما با ظهور اسلام و با توجه به معیار تقوا درعرصه‌های زندگی فردی واجتماعی انسان توجه به حسب و نسب خانوادگی رنگ و بوی دیگری یافت و توجه به نسب نبوی(ص) در اولویت قرار گرفت زیرا این مهم در فرمایشات پیامبر گرامی اسلام نیز مورد تاکید قرار داشت.
اما پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)تفاخر به نسب عربی و قبیله ای مجددا احیا شد و در دوران خلافت بنی امیّه به اوج خود رسید و ادامه یافت. با روی کارآمدن بنی عباس دوباره توجه و ارج نهادن بر نسب خاتم پیامبران _البته همراه با اغراض سیاسی_ جان تازه ای به خود گرفت و در این مسیر تشکیلات نقابت به وجود آمد. این عنایت و احترام به نسب هاشمیان و سادات قرن‌ها ادامه داشت و تا حمله مغول به اوج و اعتلاء خود رسید.
 
اما پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)تفاخر به نسب عربی و قبیله ای مجددا احیا شد و در دوران خلافت بنی امیّه به اوج خود رسید و ادامه یافت. با روی کارآمدن بنی عباس دوباره توجه و ارج نهادن بر نسب خاتم پیامبران _البته همراه با اغراض سیاسی_ جان تازه ای به خود گرفت و در این مسیر تشکیلات نقابت به وجود آمد. این عنایت و احترام به نسب هاشمیان و سادات قرن‌ها ادامه داشت و تا حمله مغول به اوج و اعتلاء خود رسید.
==2- اهمیت و ضرورت دانش نسب شناسی از منظر قرآن و حدیث==
==2- اهمیت و ضرورت دانش نسب شناسی از منظر قرآن و حدیث==
علم نسب زیر شاخه علم تاریخ محسوب می گردید ولی امروزه با تخصصی تر شدن علوم اغلب آن را یکی از زیر مجموعه های رشته مردم شناسی یا قوم نگاری می دانند. قرآن کریم به موضوع نسب عنایت دارد و احکامی نیزدر خصوص اهمیت صله رحم و هشدار نسبت به قطع رحم ، ممنوعیت ازدواج بامحارم نسبی و سببی، احکام مفصل برای ارث ارحام نسبی وسببی مقررنموده و همچنین درمصرف خمس وزکات احکامی ویژه بنی هاشم و تشویق به احترام وتکریم فرزندان رسول خدا(ص) مقررنموده که لازمه این احکام لزوم شناخت واهمیت تدوین انساب به طورعام وانساب وابسته به خاتم پیامبران حضرت محمد(ص) به طورخاص را نشان می دهد. برخی از آیات که نشان دهنده اهتمام قرآن به نسب شناسی در جامعه انسانی و اسلامی است. مورد اشاره قرار می گیرد:  
علم نسب زیر شاخه علم تاریخ محسوب می گردید ولی امروزه با تخصصی تر شدن علوم اغلب آن را یکی از زیر مجموعه های رشته مردم شناسی یا قوم نگاری می دانند. قرآن کریم به موضوع نسب عنایت دارد و احکامی نیزدر خصوص اهمیت صله رحم و هشدار نسبت به قطع رحم ، ممنوعیت ازدواج بامحارم نسبی و سببی، احکام مفصل برای ارث ارحام نسبی وسببی مقررنموده و همچنین درمصرف خمس وزکات احکامی ویژه بنی هاشم و تشویق به احترام وتکریم فرزندان رسول خدا(ص) مقررنموده که لازمه این احکام لزوم شناخت واهمیت تدوین انساب به طورعام وانساب وابسته به خاتم پیامبران حضرت محمد(ص) به طورخاص را نشان می دهد. برخی از آیات که نشان دهنده اهتمام قرآن به نسب شناسی در جامعه انسانی و اسلامی است. مورد اشاره قرار می گیرد:  
خط ۱۴۳: خط ۱۴۷:
به نقل از : کلینی، ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق ، الکافی، ج1،ص223و روضاتی، سید محمد علی، جامع الانساب،ج 1،صص،23،28 و29؛ شوشتری، مرتضی، نسب شناسان مسلمان، صص69 و70.</ref>
به نقل از : کلینی، ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق ، الکافی، ج1،ص223و روضاتی، سید محمد علی، جامع الانساب،ج 1،صص،23،28 و29؛ شوشتری، مرتضی، نسب شناسان مسلمان، صص69 و70.</ref>


مسائلی که در فقه و کلام شیعه مطرح می گردد که به نسب‌شناسی خاص ارتباط دارد؛ از قرار ذیل می باشد:
مسائلی که در فقه و کلام شیعه مطرح می گردد که به نسب‌شناسی خاص ارتباط دارد؛ از قرار ذیل می باشد:
 
1- تولّی و قبول امامت اهل بیت رسالت -علیهم السلام- که برتمام مومنین واجب است. چنان که در سوره شوری آیه 23 آمده است: ( قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَی) به امت بگو که من مزد رسالت نمی خواهم جز مودّت به خویشاوندانم .  
1- تولّی و قبول امامت اهل بیت رسالت -علیهم السلام- که برتمام مومنین واجب است. چنان که در سوره شوری آیه 23 آمده است: ( قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَی) به امت بگو که من مزد رسالت نمی خواهم جز مودّت به خویشاوندانم .  
۲- حرمت پرداخت صدقه به اهل بیت علیهم السلام و نوادگان آنها و همچنین وجوب پرداخت خمس به ایشان که تشخیص اهل بیت (ع) و نوادگان پیامبر اکرم (ص) بر عهده ی علم نسب شناسی است. یکی از شرایط امامت – طبق احادیث فراوان نبوی - قریشی بودن اوست. در وقف، ارث و ازدواج وطهارت احکامی مخصوص قریشیها است و نیاز به تعیین مصداق توسط دانش انساب دارد.از پیامبر اکرم (ص) چنین آمده است:
۲- حرمت پرداخت صدقه به اهل بیت علیهم السلام و نوادگان آنها و همچنین وجوب پرداخت خمس به ایشان که تشخیص اهل بیت (ع) و نوادگان پیامبر اکرم (ص) بر عهده ی علم نسب شناسی است. یکی از شرایط امامت – طبق احادیث فراوان نبوی - قریشی بودن اوست. در وقف، ارث و ازدواج وطهارت احکامی مخصوص قریشیها است و نیاز به تعیین مصداق توسط دانش انساب دارد.از پیامبر اکرم (ص) چنین آمده است:
خط ۱۵۸: خط ۱۶۳:


==3-پیشتازی و نقش شیعیان در علم انساب==
==3-پیشتازی و نقش شیعیان در علم انساب==
برای علم انساب (نسب شناسی )دو مرحله تصورمی شود: ۱-مرحله قبل ازتدوین ۲-مرحله بعداز تدوین.  
==برای علم انساب (نسب شناسی )دو مرحله تصورمی شود: ۱-مرحله قبل ازتدوین ۲-مرحله بعداز تدوین. ==
لذا نسب شناسی اعم از نسب نگاری است. و همان¬گونه که انساب شناسان نیز به شیعه وغیرشیعه تصنیف می¬شوند انساب نگاران نیز به شیعه و غیرشیعه تقسیم شده¬اند.
لذا نسب شناسی اعم از نسب نگاری است. و همان¬گونه که انساب شناسان نیز به شیعه وغیرشیعه تصنیف می¬شوند انساب نگاران نیز به شیعه و غیرشیعه تقسیم شده¬اند.
انساب نگاران شیعه در استفاده از منابع انساب نگاری عمومی پیشقدم و از منابع متنوع تری نیز بهره برده اند. <ref>عالمی، سید محمد رضا، انساب نگاری شیعه،صص96 و 97 .</ref>
انساب نگاران شیعه در استفاده از منابع انساب نگاری عمومی پیشقدم و از منابع متنوع تری نیز بهره برده اند. <ref>عالمی، سید محمد رضا، انساب نگاری شیعه،صص96 و 97 .</ref>
به شهادت مورخان معتبر اولین نسب نگار مسلمان ابونصر محمد بن سائب کلبی (146ق)-ازاصحاب صادقین(علیهماالسلام) - بوده است.  - <ref>طوسی،محمد بن حسن ،رجال الطوسی، صص145و284 و تهرانی، آقا بزرگ ،الذریعه الی تصانیف الشیعۀ،ج 2،ص370.</ref> البته کتابی به نام او ثبت نشده بلکه فرزندش هشام (205ق) اعلم علمای انساب در عصر خود <ref>سیدحسن صدرفرموده:هشام بن محمدسائب کلبی امام علماءالنسب والاخبار والسیر والاثار اعلم علماءعصره فی کل ذلک. صدر، سید حسن، تاسیس الشیعة لعلوم الاسلام، ص۲۳۷.</ref> دانش پدر را ثبت و ضبط نموده است که نجاشی او را شیعه مذهب می داند  <ref>نجاشی،ابو العباس احمد بن علی، رجال النجاشی،ص434،شماره1166.</ref> در تاثیر او بر علم انساب همین بس که پیشگامی او با دیگر علمای پیشقدم این علم قابل مقایسه نیست . علمای اهل سنت نیز برای بی‌بهره نماندن از اطلاعات ابن کلبی کتاب ابن سلام را تلخیص کتاب ابن کلبی دانسته و کتاب النسب او را مورد اعتماد خود می دانند.  - <ref>ابن سلام، ابو عبید قاسم،کتاب النسب، ص 9</ref>. از این رو کتب و نظریات ابن کلبی به واسطه ابن سلام در کتاب های التبیین فی انساب القرشیین ازابن قدامه(620ق)  - ابن قدامه ،موفق الدین ابو محمد عبدالله بن احمد، تبیین فی انساب القرشیین، ص 84 . نهایة الارب فی معرفة انساب العرب و قلائد الجمان فی التعریف بقبائل الزمان از قلقشندی(821ق) الاصابة فی تمییز الصحابة از ابن حجر عسقلانی(852ق)<ref>همان،صفحه28.</ref>  راه¬یافته و تاثیرات مهمی را برجای¬گذارده است.
به شهادت مورخان معتبر اولین نسب نگار مسلمان ابونصر محمد بن سائب کلبی (146ق)-ازاصحاب صادقین(علیهماالسلام) - بوده است.  - <ref>طوسی،محمد بن حسن ،رجال الطوسی، صص145و284 و تهرانی، آقا بزرگ ،الذریعه الی تصانیف الشیعۀ،ج 2،ص370.</ref> البته کتابی به نام او ثبت نشده بلکه فرزندش هشام (205ق) اعلم علمای انساب در عصر خود <ref>سیدحسن صدرفرموده:هشام بن محمدسائب کلبی امام علماءالنسب والاخبار والسیر والاثار اعلم علماءعصره فی کل ذلک. صدر، سید حسن، تاسیس الشیعة لعلوم الاسلام، ص۲۳۷.</ref> دانش پدر را ثبت و ضبط نموده است که نجاشی او را شیعه مذهب می داند  <ref>نجاشی،ابو العباس احمد بن علی، رجال النجاشی،ص434،شماره1166.</ref> در تاثیر او بر علم انساب همین بس که پیشگامی او با دیگر علمای پیشقدم این علم قابل مقایسه نیست . علمای اهل سنت نیز برای بی‌بهره نماندن از اطلاعات ابن کلبی کتاب ابن سلام را تلخیص کتاب ابن کلبی دانسته و کتاب النسب او را مورد اعتماد خود می دانند.  - <ref>ابن سلام، ابو عبید قاسم،کتاب النسب، ص 9</ref>. از این رو کتب و نظریات ابن کلبی به واسطه ابن سلام در کتاب های التبیین فی انساب القرشیین ازابن قدامه(620ق)  - ابن قدامه ،موفق الدین ابو محمد عبدالله بن احمد، تبیین فی انساب القرشیین، ص 84 . نهایة الارب فی معرفة انساب العرب و قلائد الجمان فی التعریف بقبائل الزمان از قلقشندی(821ق) الاصابة فی تمییز الصحابة از ابن حجر عسقلانی(852ق)<ref>همان،صفحه28.</ref>  راه¬یافته و تاثیرات مهمی را برجای¬گذارده است.
بنابراین می توان گفت دیدگاه های ابن کلبی با واسطه یا بی واسطه به آثار تاریخی و نسب شناسانه بعد از خود راه یافته و تاثیرات انکار ناپذیر و مهمی داشته است و کسانی که در قرون بعدی وارد علم انساب شده¬اند هر کدام به نوعی وام دار او دانسته شده¬اند.  
 
بنابراین می توان گفت دیدگاه های ابن کلبی با واسطه یا بی واسطه به آثار تاریخی و نسب شناسانه بعد از خود راه یافته و تاثیرات انکار ناپذیر و مهمی داشته است و کسانی که در قرون بعدی وارد علم انساب شده¬اند هر کدام به نوعی وام دار او دانسته شده¬اند.  
==4-  نسب شناسی خاص ذریه پیامبر اکرم ’ (سادات) و نقش شیعیان در حفظ وگسترش این دانش==
==4-  نسب شناسی خاص ذریه پیامبر اکرم ’ (سادات) و نقش شیعیان در حفظ وگسترش این دانش==
پس از شکل گیری نسب نگاری عمومی مسلمانان که شیعیان نقش برجسته ای در تقویت و تعمیق آن داشتند نسب‌نگاری اختصاصی شیعیان یا انساب شناسی طالبیین متولد شد و از اواخر قرن دوم با تدوین انساب وآغاز انساب نگاری‌ها در این دانش تحولی را تجربه کرده و تا پیش از این تاریخ عرب بر نسب قبیله ای خود فخر می فروخت و هر نسب پاکی را با عنوان شریف یاد می کرد.
پس از شکل گیری نسب نگاری عمومی مسلمانان که شیعیان نقش برجسته ای در تقویت و تعمیق آن داشتند نسب‌نگاری اختصاصی شیعیان یا انساب شناسی طالبیین متولد شد و از اواخر قرن دوم با تدوین انساب وآغاز انساب نگاری‌ها در این دانش تحولی را تجربه کرده و تا پیش از این تاریخ عرب بر نسب قبیله ای خود فخر می فروخت و هر نسب پاکی را با عنوان شریف یاد می کرد.
خط ۱۶۸: خط ۱۷۴:
حفظ و حراست انساب دودمان نبوی در جمیع ادوار اسلامی در نهایت درجه اهمیت بوده است. تا جایی که کسانی چون کمیت بن زید اسدی (م126ق)، سید حمیری (م179ق) و دعبل خزاعی(م246ق) و دیگر شعرای متعهد شیعی نقش خود را به عنوان فرهیختگان جامعه شیعی با ظرافتی تمام به انجام رسانیدند و با توجه به آشنایی ایشان به انساب ـ که از ویژگی‌های یک شاعر مشهور است - تا در سروده‌های خود دچار اشتباه نشود ـ در سروده های خود، فراوان به نسب اشخاص اشاره کرده‌اند که خود می‌تواند از علل گسترش دانش نسب شناسی باشد. نخستین کسی که انساب آل ابی طالب را در کتابی مستقل به رشته تحریر درآورد ابوالحسین یحیی بن حسن عقیقی(214 -277)بود  که به یحیی نسابه مشهور است و مقام نقابت شهر مدینه را نیز بر عهده داشت.  از یحیی نسابه روایات فراوانی به نقل از معصومین(ع) در کتب حدیثی مرحوم شیخ صدوق آمده است  که می تواند دلیل محکمی بر امامی بودن او باشد حتی دلایلی مبنی بر مصاحبت ایشان با امام رضا نیز موجود است.  
حفظ و حراست انساب دودمان نبوی در جمیع ادوار اسلامی در نهایت درجه اهمیت بوده است. تا جایی که کسانی چون کمیت بن زید اسدی (م126ق)، سید حمیری (م179ق) و دعبل خزاعی(م246ق) و دیگر شعرای متعهد شیعی نقش خود را به عنوان فرهیختگان جامعه شیعی با ظرافتی تمام به انجام رسانیدند و با توجه به آشنایی ایشان به انساب ـ که از ویژگی‌های یک شاعر مشهور است - تا در سروده‌های خود دچار اشتباه نشود ـ در سروده های خود، فراوان به نسب اشخاص اشاره کرده‌اند که خود می‌تواند از علل گسترش دانش نسب شناسی باشد. نخستین کسی که انساب آل ابی طالب را در کتابی مستقل به رشته تحریر درآورد ابوالحسین یحیی بن حسن عقیقی(214 -277)بود  که به یحیی نسابه مشهور است و مقام نقابت شهر مدینه را نیز بر عهده داشت.  از یحیی نسابه روایات فراوانی به نقل از معصومین(ع) در کتب حدیثی مرحوم شیخ صدوق آمده است  که می تواند دلیل محکمی بر امامی بودن او باشد حتی دلایلی مبنی بر مصاحبت ایشان با امام رضا نیز موجود است.  
با تاملی در کتب انساب الطالبیین (سادات) این نکته قابل توجه است که اکثر مولفان این دست انساب نگاری ها مربوط به قرون چهارم و پنجم هجری بوده واین مطلب را روشن می سازد که این روند با کتاب انساب آل ابی طالب یحیی نسابه در اواخر قرن سوم شروع شده وتا دو قرن بعد توانسته به اوج خود برسد تاحدی که نسل های بعد را از مراجعه به کتب تاریخ و انساب عمومی بی‌نیاز کرده است.
با تاملی در کتب انساب الطالبیین (سادات) این نکته قابل توجه است که اکثر مولفان این دست انساب نگاری ها مربوط به قرون چهارم و پنجم هجری بوده واین مطلب را روشن می سازد که این روند با کتاب انساب آل ابی طالب یحیی نسابه در اواخر قرن سوم شروع شده وتا دو قرن بعد توانسته به اوج خود برسد تاحدی که نسل های بعد را از مراجعه به کتب تاریخ و انساب عمومی بی‌نیاز کرده است.
به عبارت دیگر نسب شناسی که با علایق قومی و دینی شکل گرفت و احیا شد با استفاده از ظرفیت و احکام خاص سادات در مذهب شیعه به شکوفایی دست یافت و همین سیر تکاملی تاپایان قرن هفتم هجری ادامه یافت .
 
به عبارت دیگر نسب شناسی که با علایق قومی و دینی شکل گرفت و احیا شد با استفاده از ظرفیت و احکام خاص سادات در مذهب شیعه به شکوفایی دست یافت و همین سیر تکاملی تاپایان قرن هفتم هجری ادامه یافت .
 
طبق پژوهشی که انجام داده ایم مجموعه نسّابه های مسلمان را احصا نموده و شیعیان از آنها را به ترتیب از قرن اول هجری تا قرن کنونی تشخیص داده ؛ که در قرن اول و دوم هر کدام از میان 16 نسابه¬ای که احصاء شده است به ترتیب 4 و 6 نفر نسابه شیعه مشخص شده است.و در قرن سوم و چهارم نیز از میان 22 نفر نسابه ذکر شده به ترتیب تعداد 11و13 نفر شیعه بوده‌اند و در قرن پنجم از 21 نفر نسّابه 16نفر. در قرن ششم از 17 نفر نسّابه 12نفر. در قرن هفتم از 12 نفر نسّابه 5 نفر. در قرن هشتم از 17 نفر نسّابه 8 نفر . در قرن نهم از 15 نفر نسّابه 13 نفر. در قرن دهم از 24 نفر نسابه 17 نفر . در قرن یازدهم از 21 نفر نسابه 14 نفر . در قرن دوازدهم از 33نفر نسّابه 17 نفر. در قرن سیزدهم از 25 نفر نسابه 12نفر. در قرن چهاردهم از 48 نفر نسابه 34 نفر. و در قرن پانزدهم از 31 نفر نسابه 19 نفر نیز شیعه بوده‌اند که در کل از 354 نفر نسابه بدست آمده 201 نفر شیعه بوده‌اند.   
طبق پژوهشی که انجام داده ایم مجموعه نسّابه های مسلمان را احصا نموده و شیعیان از آنها را به ترتیب از قرن اول هجری تا قرن کنونی تشخیص داده ؛ که در قرن اول و دوم هر کدام از میان 16 نسابه¬ای که احصاء شده است به ترتیب 4 و 6 نفر نسابه شیعه مشخص شده است.و در قرن سوم و چهارم نیز از میان 22 نفر نسابه ذکر شده به ترتیب تعداد 11و13 نفر شیعه بوده‌اند و در قرن پنجم از 21 نفر نسّابه 16نفر. در قرن ششم از 17 نفر نسّابه 12نفر. در قرن هفتم از 12 نفر نسّابه 5 نفر. در قرن هشتم از 17 نفر نسّابه 8 نفر . در قرن نهم از 15 نفر نسّابه 13 نفر. در قرن دهم از 24 نفر نسابه 17 نفر . در قرن یازدهم از 21 نفر نسابه 14 نفر . در قرن دوازدهم از 33نفر نسّابه 17 نفر. در قرن سیزدهم از 25 نفر نسابه 12نفر. در قرن چهاردهم از 48 نفر نسابه 34 نفر. و در قرن پانزدهم از 31 نفر نسابه 19 نفر نیز شیعه بوده‌اند که در کل از 354 نفر نسابه بدست آمده 201 نفر شیعه بوده‌اند.   


خط ۱۹۶: خط ۲۰۴:
1-الشریف السید محمد شفیع المرعشی بن رحمةالله بن ابی المحسن بن قوام الدین محمد بن عبد القادربن قوام الدین بن تاج الدین حسن بن نظام الدین بن قوام الدین بن محمد بن مرتضی بن علی بن ابی المعالی کمال الدین بن قوام الدین صادق بن کمال الدین احمدبن علی المرتضی بن عبد الله بن محمد بن ابی محمد هاشم بن ابی الحسن علی بن ابی عبد الله محمد بن ابی محمد الحسن بن علی المرعشی بن عبد الله بن محمد بن ابی محمد الحسن بن الحسین الاصغر بت الامام سید الساجدین علیه السلام،2- الشریف السید محمد الیمانی النقوی الشهیر بابن بحر الاهدل الموسوی ابن الطاهربن الحسین بن ابی الغیث عبد الرحمن بن ابی القاسم محمد بن علی بن ابی بکر شعاع بن علی الایبع بن احمد بن احمد بن محمد بن احمدبن محمد بن الحسن بن یوسف بن الحسن بن یحیی بن مسلم بن عبد الله بن الحسین بن علی بن القاسن بن ادریس بن جعفر بن الامام علی الهادی علیه السلام،3-الشیخ الجلیل المیرزاعلی اصغر بن محمدجعفر النسابة الخراسانی،4-الشریف السید ضامن بن شدقم بن علی النسابةابن نقیب المدینة المنورةحسن بن علی الحسینی المدنی،5-الشریف السید تقی الدین محمد الحسنی الشیرازی المعروف "بشاه تقی"،6-الشریف النسابه السید ابو الحسن محمد الحسنی الیمانی الصنعانی،7-السید زین الدین علی بن الحسن بن شدقم الحسینی الحمزی المدنی،8-الشریف النسابة السید حسین بن علی بن حسن بن شدقم الحسینی المدنی،9-العلامه الشیخ ابو صالح محمد المهدی بن الشیخ بهاءالدینمحمد الصالح بن علی الفتونی النباطی العاملی ثم النجفی،10-عبد القادر بن عبد الله الحسنی الجوطی الشبیهی،11-علی بن الحسین الحسینی المرعشی النوّاب الاصبهانی،12-محمد بن حسین بن عبد الله الموسوی السمرقندی المکّی المدنی،13-محمد حسین بن محمد علی الکتابدار النجفی خازن المکتبة الغرویة،14-محمد بن قاسم بن الحسن الحسینی العبیدلی سراج الدین السبزواری.  
1-الشریف السید محمد شفیع المرعشی بن رحمةالله بن ابی المحسن بن قوام الدین محمد بن عبد القادربن قوام الدین بن تاج الدین حسن بن نظام الدین بن قوام الدین بن محمد بن مرتضی بن علی بن ابی المعالی کمال الدین بن قوام الدین صادق بن کمال الدین احمدبن علی المرتضی بن عبد الله بن محمد بن ابی محمد هاشم بن ابی الحسن علی بن ابی عبد الله محمد بن ابی محمد الحسن بن علی المرعشی بن عبد الله بن محمد بن ابی محمد الحسن بن الحسین الاصغر بت الامام سید الساجدین علیه السلام،2- الشریف السید محمد الیمانی النقوی الشهیر بابن بحر الاهدل الموسوی ابن الطاهربن الحسین بن ابی الغیث عبد الرحمن بن ابی القاسم محمد بن علی بن ابی بکر شعاع بن علی الایبع بن احمد بن احمد بن محمد بن احمدبن محمد بن الحسن بن یوسف بن الحسن بن یحیی بن مسلم بن عبد الله بن الحسین بن علی بن القاسن بن ادریس بن جعفر بن الامام علی الهادی علیه السلام،3-الشیخ الجلیل المیرزاعلی اصغر بن محمدجعفر النسابة الخراسانی،4-الشریف السید ضامن بن شدقم بن علی النسابةابن نقیب المدینة المنورةحسن بن علی الحسینی المدنی،5-الشریف السید تقی الدین محمد الحسنی الشیرازی المعروف "بشاه تقی"،6-الشریف النسابه السید ابو الحسن محمد الحسنی الیمانی الصنعانی،7-السید زین الدین علی بن الحسن بن شدقم الحسینی الحمزی المدنی،8-الشریف النسابة السید حسین بن علی بن حسن بن شدقم الحسینی المدنی،9-العلامه الشیخ ابو صالح محمد المهدی بن الشیخ بهاءالدینمحمد الصالح بن علی الفتونی النباطی العاملی ثم النجفی،10-عبد القادر بن عبد الله الحسنی الجوطی الشبیهی،11-علی بن الحسین الحسینی المرعشی النوّاب الاصبهانی،12-محمد بن حسین بن عبد الله الموسوی السمرقندی المکّی المدنی،13-محمد حسین بن محمد علی الکتابدار النجفی خازن المکتبة الغرویة،14-محمد بن قاسم بن الحسن الحسینی العبیدلی سراج الدین السبزواری.  
===قرن دوازدهم:===
===قرن دوازدهم:===
1-الشریف شبّربن محمدبن ثنوان بن عبد الواحدبن احمد بن علی بن حسان بن عبد الله بن علی بن حسن بن سلطان محسن بن سلطان محمدبن فلاح بن هبةالله بن حسین بن علی المرتضی بن عبد الحمیدابن فخار بن مهدّبن فخار بن احمدبن ابی الغنائم محمدبن الحسین الشبتی ابن محمد الحائری ابن ابراهیم المجاب ابن محمد العابد ابن الامام موسی الکاظم علیه السلام،2-السید عبد الکاظم بن محمد صادق بن عبد الحسین بن محمد باقربن اسماعیل بن عباد،و هو عماد الدین محمد بن حسن بن جلال الدین بن مرتضی بن حسن بن شرف الدین الحسین بن عماد الشرف بن عباد بن حسین بن محمد بن الحسین بن ابی الحسن محمد بن ابی علی محمدبن ابی عبد الله الحسین بن علی برطلّةابن الحسن الافطس ابن علی الاصغر ابن الامام سید الساجدین علیه السلام،3-الشریف السید نصیر الدین محمد بن جمال الدین بن علاء الدین بن محمدبن ابی المجد المرعشی الحسینی،4-الشریف محمد کاظم بن حسن العمیدی المعروف بالشریف العمیدی الحسنی الحسینی العریضی النجفی الحائری،5-الشریف محمد خان بن الامیر صف شکس خان الحسینی المرعشی،6-الشریف محمد بن قوام الدین بن محمد بن جمال الدین بن علاءالدین بن محمد بن ابی المجد المرعشی الحسینی،7-الشیخ ابو الحسن ابن المولی محمد طاهربن عبد الحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبد الحمید الفتونی العاملی النباطی الاصبهانی،8-العلّامة السید محمد خلیل میرزا ابن العلامةسلطان داوود میرزا ابن العلامةالنّواب داوود میرزا ابن العلامة النواب المیر سید محمد خان المرعشی المشتهر بشاه سلیمان الثانی و هو ابن العلامةالمیرزا عبد الله ابن العلامةالمیرزا محمد شفیع الوزیرابن السید رحمةالله ابن ابی المحسن ابن قوام الدین محمد بن عبد القادر ابن قوام الدین محمد بن عبد القادر بن قوام الدین محمد بن نظام الدین علی بن قوام الدین محمد بن تاج الدین ابی محمد الحسن ابن المیر مرتضی خان ابن المیر سید علی خان ابت السید کمال الدین احمدبن السید قوام الدین صادق المشهور بمیر بزرک ابن السید کمال الدین ابی صادق احمد النقیب المرعشی ابن ابی احمد عبد الله النقیب ابن تاج الدین محمد النقیب ابن ابی هاشم النقیب ابن ابی الحسن الشریف علی النقیب ابن ابی عبد الله الحسین النقیب ابن ابی الحسن علی النقیب ابن عبدالله النقیب ابن ابی الحسن محمد الاکبرابن ابی محمد الحسن المحدّث قبره بارض الروم ابن الشریف ابی عبدالله الحسین الاصغر و هو ابن الامام الهمام مولانا سید الساجدین وزین العابدین علیه السلام،9-احمد بن عبد العزیز العلوی،10-احمد بن محمد بن مسعودالحسنی الطاهری،11-اسحاق بن ابراهیم بن اسحاق ابو الحسین الحسنی الشیرازی،12-جمال الدین بن ضامن المدنی الحسینی،13-علی خان بن عبد الله الموسوی المشعشعی،14-محمد بن حیدر الموسوی العاملی،15-محمد بن علی بن حیدر الموسوی العاملی المکی،16-محمد بن علی بن الفضل الحسینی الطبری،17-مصطفی بن عبد الله بن مهّنا بن عبد الله.  
===1-الشریف شبّربن محمدبن ثنوان بن عبد الواحدبن احمد بن علی بن حسان بن عبد الله بن علی بن حسن بن سلطان محسن بن سلطان محمدبن فلاح بن هبةالله بن حسین بن علی المرتضی بن عبد الحمیدابن فخار بن مهدّبن فخار بن احمدبن ابی الغنائم محمدبن الحسین الشبتی ابن محمد الحائری ابن ابراهیم المجاب ابن محمد العابد ابن الامام موسی الکاظم علیه السلام،2-السید عبد الکاظم بن محمد صادق بن عبد الحسین بن محمد باقربن اسماعیل بن عباد،و هو عماد الدین محمد بن حسن بن جلال الدین بن مرتضی بن حسن بن شرف الدین الحسین بن عماد الشرف بن عباد بن حسین بن محمد بن الحسین بن ابی الحسن محمد بن ابی علی محمدبن ابی عبد الله الحسین بن علی برطلّةابن الحسن الافطس ابن علی الاصغر ابن الامام سید الساجدین علیه السلام،3-الشریف السید نصیر الدین محمد بن جمال الدین بن علاء الدین بن محمدبن ابی المجد المرعشی الحسینی،4-الشریف محمد کاظم بن حسن العمیدی المعروف بالشریف العمیدی الحسنی الحسینی العریضی النجفی الحائری،5-الشریف محمد خان بن الامیر صف شکس خان الحسینی المرعشی،6-الشریف محمد بن قوام الدین بن محمد بن جمال الدین بن علاءالدین بن محمد بن ابی المجد المرعشی الحسینی،7-الشیخ ابو الحسن ابن المولی محمد طاهربن عبد الحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبد الحمید الفتونی العاملی النباطی الاصبهانی،8-العلّامة السید محمد خلیل میرزا ابن العلامةسلطان داوود میرزا ابن العلامةالنّواب داوود میرزا ابن العلامة النواب المیر سید محمد خان المرعشی المشتهر بشاه سلیمان الثانی و هو ابن العلامةالمیرزا عبد الله ابن العلامةالمیرزا محمد شفیع الوزیرابن السید رحمةالله ابن ابی المحسن ابن قوام الدین محمد بن عبد القادر ابن قوام الدین محمد بن عبد القادر بن قوام الدین محمد بن نظام الدین علی بن قوام الدین محمد بن تاج الدین ابی محمد الحسن ابن المیر مرتضی خان ابن المیر سید علی خان ابت السید کمال الدین احمدبن السید قوام الدین صادق المشهور بمیر بزرک ابن السید کمال الدین ابی صادق احمد النقیب المرعشی ابن ابی احمد عبد الله النقیب ابن تاج الدین محمد النقیب ابن ابی هاشم النقیب ابن ابی الحسن الشریف علی النقیب ابن ابی عبد الله الحسین النقیب ابن ابی الحسن علی النقیب ابن عبدالله النقیب ابن ابی الحسن محمد الاکبرابن ابی محمد الحسن المحدّث قبره بارض الروم ابن الشریف ابی عبدالله الحسین الاصغر و هو ابن الامام الهمام مولانا سید الساجدین وزین العابدین علیه السلام،9-احمد بن عبد العزیز العلوی،10-احمد بن محمد بن مسعودالحسنی الطاهری،11-اسحاق بن ابراهیم بن اسحاق ابو الحسین الحسنی الشیرازی،12-جمال الدین بن ضامن المدنی الحسینی،13-علی خان بن عبد الله الموسوی المشعشعی،14-محمد بن حیدر الموسوی العاملی،15-محمد بن علی بن حیدر الموسوی العاملی المکی،16-محمد بن علی بن الفضل الحسینی الطبری،17-مصطفی بن عبد الله بن مهّنا بن عبد الله. ===
===قرن سیزدهم:===
===قرن سیزدهم:===
1- النسابة الجلیل الشیخ الثقةالحاج ملا محمد نجف الکرمانی،2-السید محمد بن ابی الفتح بن اسحاق بن محمدشاه میر بن عبد الله بن علی بن محمدباقر بن علی بن اسد الله بن زین الدین علی بن شمس الدین محمدبن میر مانده مبارزالدین بن جمال الدین حسین بن نجم الدین محمودبن احمد بن الحسین بن محمدبن ابی المفاخربن علی بن احمد بن ابیطالب بن ابراهیم بن یحیی بن الحسین بن ابی علی محمد بن ابی یعلی حمزةبن ابی الحسن علی بن ابی القاسم حمزةبن علی المرعش بن عبد الله بن محمدبن ابی محمد الحسن بن الحسین الاصغربن الامام علی زین العابدین علیه السلام،3-السید قاسم بن حسین بن کمال الدین بن حسن بن سعید بن ثابت بن یحیی بن دروش بن عاصم بن حسن بن محمدبن علی بن سالم بن علی بن صبرة بن موسی بن علی الخواری بن الحسن الامیربن جعفر الخواری ابن الامام موسی الکاظم علیه السلام،4-العلامة السید احمد بن محمد الحسینی الاردکانی الیزدی،5-السید عبد الفتاح بن ضیاء الدین محمد بن صادق بن طاهر بن علی بن الحسین خلیفة سلطان المرعشی الحسینی،6-ابراهیم بن عبد الفتاح بن ضیاءالدین محمدبن صادق بن طاهربن علی بن الحسین خلیفةسلطان بن رفیع الدین محمد بن شجاع الدین محمود بن میر علی الصدربن هدایة الله بن علاد الدین حسین بن نظام الدین علی بن قوام الدین میر بزرک بن علاءالدینحسین بن مرتضی بن علی بن کمال الدین بن قوام الدین صادق بن کمال الدین احمدبن علی المرتضی بن عبدالله بن ابی محمدهاشم بن ابی الحسن علی بن ابی عبد الله الحسین بن علی المرعشی بن عبد الله بن محمد بن الحسن بن الحسین الاصغر بن الامام زین العابدین علیه السلام،7-السید محمد بن محمد بن عبد الرزاق الحسینی الزبیدی الملقب بالمرتضی ابو الفیض الحسینی الواسطی،8-احمدبن الحسن بن عبد الله بن علوی الحداد الحضرموتی، 9-الحسن بن احمد الیمنی الضمدی التهامی،10-الحسن بن الحسین الادریسی الببلاوی،11-داوود بن سلیمان بن داوود الحسینی الشهابی الحلّی،12- ابو القاسم بن محمد رضی الجزائری الوزیر الهندی میر عالم،  
1- النسابة الجلیل الشیخ الثقةالحاج ملا محمد نجف الکرمانی،2-السید محمد بن ابی الفتح بن اسحاق بن محمدشاه میر بن عبد الله بن علی بن محمدباقر بن علی بن اسد الله بن زین الدین علی بن شمس الدین محمدبن میر مانده مبارزالدین بن جمال الدین حسین بن نجم الدین محمودبن احمد بن الحسین بن محمدبن ابی المفاخربن علی بن احمد بن ابیطالب بن ابراهیم بن یحیی بن الحسین بن ابی علی محمد بن ابی یعلی حمزةبن ابی الحسن علی بن ابی القاسم حمزةبن علی المرعش بن عبد الله بن محمدبن ابی محمد الحسن بن الحسین الاصغربن الامام علی زین العابدین علیه السلام،3-السید قاسم بن حسین بن کمال الدین بن حسن بن سعید بن ثابت بن یحیی بن دروش بن عاصم بن حسن بن محمدبن علی بن سالم بن علی بن صبرة بن موسی بن علی الخواری بن الحسن الامیربن جعفر الخواری ابن الامام موسی الکاظم علیه السلام،4-العلامة السید احمد بن محمد الحسینی الاردکانی الیزدی،5-السید عبد الفتاح بن ضیاء الدین محمد بن صادق بن طاهر بن علی بن الحسین خلیفة سلطان المرعشی الحسینی،6-ابراهیم بن عبد الفتاح بن ضیاءالدین محمدبن صادق بن طاهربن علی بن الحسین خلیفةسلطان بن رفیع الدین محمد بن شجاع الدین محمود بن میر علی الصدربن هدایة الله بن علاد الدین حسین بن نظام الدین علی بن قوام الدین میر بزرک بن علاءالدینحسین بن مرتضی بن علی بن کمال الدین بن قوام الدین صادق بن کمال الدین احمدبن علی المرتضی بن عبدالله بن ابی محمدهاشم بن ابی الحسن علی بن ابی عبد الله الحسین بن علی المرعشی بن عبد الله بن محمد بن الحسن بن الحسین الاصغر بن الامام زین العابدین علیه السلام،7-السید محمد بن محمد بن عبد الرزاق الحسینی الزبیدی الملقب بالمرتضی ابو الفیض الحسینی الواسطی،8-احمدبن الحسن بن عبد الله بن علوی الحداد الحضرموتی، 9-الحسن بن احمد الیمنی الضمدی التهامی،10-الحسن بن الحسین الادریسی الببلاوی،11-داوود بن سلیمان بن داوود الحسینی الشهابی الحلّی،12- ابو القاسم بن محمد رضی الجزائری الوزیر الهندی میر عالم،  
خط ۲۴۰: خط ۲۴۸:
مقالات:
مقالات:
1- نجفی، محمدجواد، نسب شناسی در دوره اسلامی، ماهنامه تاریخ اسلام، ش 13
1- نجفی، محمدجواد، نسب شناسی در دوره اسلامی، ماهنامه تاریخ اسلام، ش 13




خط ۲۵۳: خط ۲۶۰:
{{پانویس|2}}
{{پانویس|2}}
=منابع=
=منابع=


[[رده: مقالات وحدت آفرين]]
[[رده: مقالات وحدت آفرين]]

نسخهٔ ‏۲۷ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۳:۱۱

عنوان مقاله نقش شيعيان در تدوين علم نسب شناسي
زبان مقاله فارسی
اطلاعات نشر ایران - پژوهشگاه مطالعات تقریبی
نویسنده سيد منذر حكيم و سيد مهدي صالحي خوانساري


نقش شيعيان در تدوين علم نسب شناسي توسط نويسندگان: سيد منذر حكيم و سيد مهدي صالحي خوانساري مورد بررسي قرار گرفت


چكيده

مقدمه

نقش شیعیان در تدوین علم نسب شناسی



پژوهشکده الذرّیّة النبویّة معاونت آموزش، ارتباطات و فن‌آوری


سید منذر حکیم سید مهدی صالحی خوانساری     فهرست مطالب طرح‌نامه نقش شیعیان در تدوین علم نسب‌شناسی 1- پیشینه دانش نسب شناسی عام 2- اهمیت وضرورت دانش نسب شناسی از منظر قرآن و حدیث 3- پیشتازی و نقش شیعیان در علم انساب ۴- نسب شناسی خاص ذریه پیامبر اکرم  (سادات) و نقش شیعیان در حفظ وگسترش آن ۵- نسابه های شیعه (قرن اول تا قرن چهاردهم) 6-نتیجه گیری فهرست منابع

  طرح‌نامه عنوان مقاله : نقش شیعیان در تدوین علم نسب شناسی

تبیین مسأله

دانش نسب‌شناسی از شاخه‌های علم تاریخ و شعبه¬ای از تاریخ‌نگاری عرب جاهلی است که پیوند ناگسستنی با آن دارد. این میراث جاهلی در دوره اسلامی به دلایلی چون، تدوین دواوین، گسترش فتوحات و استقرار بسیاری از قبایل عرب در مناطق مفتوحه، گسترش رقابت ها و تعصبات و دامن زدن برخی خلفا به این اختلافات، رشد سریع این علم، نسب دانان و منابع نسبی مهمی را پدید آورد. سهم شیعیان امامی مذهب و سادات علوی تبار در باروری این دانش، ازاین رو که آن با موضوع امامت و اهل بیت(علیهم السلام) ارتباط تنگاتنگی دارد، نمود بیشتری داشته است. آنان تلاش بسیاری در توسعه دانش نسب شناسی داشته¬اند. و دستگاه نقابت نیز در همین راستا شکل گرفت و از همان آغاز آثار ارزشمندی در این عرصه آفریده و سهم سترگی در رشد و بقای آن داشته اند. در این مقاله ضمن مروری اجمالی بر کلیات دانش نسب شناسی، نقش و سهم شیعیان امامی در حوزه انساب نگاری و نقابت سادات مورد بررسی قرار گرفته است.

سوال اصلی

نقش شیعیان در پیدایش و گسترش علم انساب چیست؟

سوال فرعی

جایگاه و اهمیت نسب شناسی در فقه اسلامی چیست؟

پیشینه نسب شناسی در اسلام چیست؟

نقش شیعیان در نسب شناسی چه می باشد؟

محور های اساسی

فصل اول : مقدمه فصل دوم: مشروعیت نسب شناسی فصل سوم: اهمیت نسب شناسی فصل چهارم: روش بدست آوردن نقش شیعه در علم انساب فصل پنجم : تاریخچه دانش نسب شناسی عام و نقش شیعه در حفظ و گسترش آن فصل ششم : نسب شناسی خاص ذریه پیامبر (سادات)و نقش تشیع در حفظ و گسترش این دانش (آسیب شناسی و آسیب زدایی)

نقش شیعیان در تدوین علم نسب¬شناسی

توضیح موضوع: دانش نسب شناسی از شاخه های علم تاریخ و شعبه¬ای از تاریخ‌نگاری عرب جاهلی است که پیوند ناگسستنی با آن دارد. این میراث جاهلی در دوره اسلامی به دلایلی چون، تدوین دواوین، گسترش فتوحات و استقرار بسیاری از قبایل عرب در مناطق مفتوحه، گسترش رقابت ها و تعصبات و دامن زدن برخی خلفا به این اختلافات، رشد سریع این علم، نسب دانان و منابع نسبی مهمی را پدید آورد. سهم شیعیان امامی مذهب و سادات علوی تبار در باروری این دانش، ازاین رو که آن با موضوع امامت و اهل بیت(علیهم السلام) ارتباط تنگاتنگی دارد، نمود بیشتری داشته است. آنان تلاش بسیاری در توسعه دانش نسب شناسی داشته¬اند. و دستگاه نقابت نیز در همین راستا شکل گرفت و از همان آغاز آثار ارزشمندی در این عرصه آفریده و سهم سترگی در رشد و بقای آن داشته‌اند. در این مقاله ضمن مروری اجمالی بر کلیات دانش نسب شناسی، نقش و سهم شیعیان امامی در حوزه انساب نگاری و نقابت سادات مورد بررسی قرار گرفته است. اهمیت موضوع: اهمیت نقش شیعیان در تدوین علم انساب و بالاخص ایجاد دستگاه نقابت در طول تاریخ اگر بیش از اهل سنت نبوده باشد کمتر نیست. چرا که احیای اساسی این دانش به دست عالمان شیعی به انجام رسید و در همین راستا دستگاه نقابت سادات نیز به دست علویان وشیعیان تاسیس شد که می توان گفت این علم را وامدار مذهب تشیع نموده است؛ که این مهم در طول تطورات تاریخی مغفول مانده است و پژوهش حاظر سعی در نمایان کردن گوشه ای از این تاثیرات را دارد. روش شناسی موضوع: در این پژوهش از روش کتابخانه ای به شیوه ی توصیفی – تحلیلی باید استفاده شود.به این شکل که از منابع دست اول فریقین بهره مند می شود و برای تدقیق و تکمیل مطالب، پژوهش های نوین نیز مورد مطالعه قرار خواهد گرفت و با استفاده از منابع جدید و قدیم جدولی از قرن اول هجری تا کنون حاوی علمای علم انساب و افرادی که منصب نقابت را در طول تاریخ بر عهده داشته‌اند تنظیم خواهد شد. سوال اصلی: نقش شیعیان در پیدایش و گسترش علم انساب چیست؟ پیشینه موضوع:

بررسی ها نشان می دهد اگر چه تحقیقاتی درباره برخی ازجنبه هاي دانش نسب شناسی به انجام رسیده است، اما تا کنون کتاب یاپژوهش مستقلی درباره ي نقش شیعیان در علم نسب به نگارش نیافته است.

فرضیه موضوع: 1- شیعیان به دلیل پیروی از مکتب علمی اهلبیت در مجموعه علوم اسلامی جزو پیشتازان ومبتکران این عرصه بوده اند ؛واز سده های نخستین در علم انساب نیز از مبرزترین نسب شناسان مسلمان به شمار می آیند. دانشمندان شیعه علاوه برحفظ و گسترش این علم در دوره های بعد، اهتمام ویژه ای به انساب الطالبیین یا انساب سادات داشته اند.

نوآوری موضوع: دو کتاب از متاخرین در میان کتاب های موجود با موضوع نسب شناسی به این موضوع پرداخته اند که یکی کتاب نسب شناسان مسلمان نوشته مرتضی شوشتری که به نسب شناسان شیعه و سنی از ابتدا تا کنون پرداخته است و دیگری کتاب انساب نگاری شیعه تا پایان قرن هفتم هجری نوشته محمد رضا عالمی است که فقط به موضوع نسب نگاری شیعیان تا قرن مذکور پرداخته است که هردو اثر از انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی هستند. تالیف دیگری نیز در موضوع نقابت با عنوان دیوان نقابت:پژوهشی درباره پیدایش و گسترش اولیه تشکیلات سرپرستی سادات نوشته محمد هادی خالقی از انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است که می توان گفت صرفاً تحقیق جامعی در ابعاد مختلف موضوع نقابت را تهیه نموده است. آثار ذکر شده را می توان به عنوان گوشه ای از تحقیقاتی که در زمینه انساب شکل گرفته است نام برد؛ اما تحقیق پیش رو از آن جهت که نگاه نسب نگاری در طول قرون متمادی را با محوریت مذهب تشیع و علمای شیعه دنبال می کند شایان توجه و جدید به نظر می رسد. زیرا مجموعه ای ازامتیازات آثاری را که مطرح شد در بر خواهد داشت. طرح تقسیمات و مهندسی موضوعات: موضوعات پژوهش درپنج بخش که بخش اول از چهارفصل تشکیل شده که به ترتیب زیر می باشد. بخش اول :مقدمه: حدود 2 تا 3 صفحه که مفاد ذیل را دارا باشد: فصل اول:فلسفه فصل دوم:مشروعیت فصل سوم:اهمیت نسب شناسی فصل چهارم:روش شناسی بدست آوردن نقش شیعه در علم انساب (عملکرد شیعه در جدول) بخش دوم :تاریخچه دانش نسب شناسی عام و نقش شیعه در حفظ و گسترش آن بخش سوم :نسب شناسی خاص ذریه پیامبر (سادات)و نقش تشیع در حفظ و گسترش این دانش:(آسیب شناسی و آسیب زدایی) بخش چهارم: نتیجه گیری  نقش شیعیان در تدوین علم نسب شناسی

چکیده:

شیعیان در طول تاریخ درتولید، نشر و تالیف مجموعه علوم اسلامی به دلیل پیروی از مکتب علمی اهل بیت (ع) جزو پیشتازان و مبتکران بوده¬اند و علم انساب یا نسب شناسی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. از سده‌ی نخستین هجری افرادی مانند عقیل بن ابی طالب برادر امام علی (ع) و ابن عباس را می¬توان از مبرزترین و مهمترین نسب شناسان در قرن اول اسلامی دانست که در تشیع آنان تردیدی وجود ندارد. شیعیان در علم انساب نقشی مهمی را در سده‌های بعدی ایفاء نموده¬اند و با استفاده از ابداعاتی همچون: بهره-گیری از منابع شفاهی مانند نقل قول¬ها از نخستین نسب شناسان و دیدارها و گفت¬وگو با علمای مطلع و بزرگان قبایل و استفاده از کتیبه¬ها و سنگ مزارها به غنای این علم افزودند که در این میان می¬توان به آثار عالم نسب¬شناس شیعی هشام بن محمد بن سائب کلبی (204 ق) که دارای ویژگی¬های فوق بوده اشاره کرد. او انساب را از پدرش محمد بن سائب کلبی (146 ق) که از اصحاب امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق (ع) بوده است فرا گرفت و در این زمینه آثار فراوانی همچون «النسب الکبیر (الجمهرة)» و «انساب معد و الیمن الکبیر» به رشته تحریر درآورد. از ایشان سیزده اثر در موضوع انساب ذکر شده است. او در نسب¬نگاری دارای سبکی خاص بوده که مورد اقتباس نسب¬شناسان در قرون بعدی قرار گرفته و تأثیر مهمی در علم نسب¬شناسی با سبک شجره نگاری قبیله¬ای و به شکل مبسوط گذاشته است. او مبدع شناسایی نژاد حیوانات نیز بود و در این باب کتابی با نام «انساب الخیل» یا «نژاد اسب ها» دارد؛ و نشان دهنده تأثیر این حیوان در زندگی اعراب بوده است. دانشمندان شیعه علاوه بر حفظ، گسترش و انتقال این علم به دوره-های بعد، اهتمام ویژه¬ای به حفظ نسب سادات داشته و آن را از خطر فراموشی نجات داده¬اند. سید منذر حکیم پژوهشکده الذریّة النبویّة 09122532987 mon953@yahoo.com

نقش شیعیان در تدوین علم نسب شناسی

1- پیشینه دانش نسب شناسی عام

2- اهمیت وضرورت دانش نسب شناسی از منظر قرآن و حدیث

3- پیشتازی و نقش شیعیان در علم انساب

۴- نسب شناسی خاص ذریه پیامبر اکرم (ص)(سادات) و نقش شیعیان در حفظ وگسترش آن

۵- نسابه های شیعه

6-نتیجه گیری

1-پیشینه دانش نسب شناسی عام

از آنجا که انسان همیشه بدنبال شناخت و معرفت بیشتر نسبت به خود و جهان پیرامون خود می باشد. دانش‌های گوناگونی را سبب شد که یکی از این علوم دانش نسب شناسی بود و می توان گفت :انساب یا دانش نسب شناسی متعلق به تمامی مردم جهان در تمامی زمان ها بوده است .

بر این اساس است که اولین گرایشات نسب شناسانه را به خاندان کنفوسیوس(551-479 ق.م)[۱] نسبت می دهند که با قدمتی 2500ساله بیش از هشتاد نسل را در بر می گیرد. - [۲] اما عرب، به ویژه عرب بادیه نشین، شأن و اهمیّت ویژه‌ای برای نسب قایل بود. در بین عرب های صحرایی، حقوق انسانی و حتی ارزش زندگی هر کس به نسب او بستگی داشت. نسب هر فرد تعیین کننده ی درجه ی حمایت اجتماعی و دفاع طبقه یا قشری از او بود؛ به همین دلیل، نسّابه (نسب شناس)ها موقعیت بالایی در جامعه عرب داشتند و به بزرگی از آنان یاد می شد، زیرا مرجعِ حل بسیاری از اختلافات بودند. البتّه این تلقی برای فرهنگ غیرعرب، غیر عادی و غیر معقول است.نتایج به دست آمده از نسب شناسی، موضوع و اساس بسیاری از مؤلفه های جامعه شناختی (مانند نوع روابط مصلحت آمیز بین افراد قبیله و مناسبات افراد یک قبیله با قبیله ی دیگر و حمایت درون قبیله ای و برون قبیله¬ای) و روان شناختی (مانند رشد روحیات و اخلاقیات ویژه در قالب تحقیر یا تفاخر) و حتی حقوقی و فقهی (مانند بهره‌مندی از بیت المال یا تأمین حقوق اجتماعی) بود. - [۳]

اما با ظهور اسلام و با توجه به معیار تقوا درعرصه‌های زندگی فردی واجتماعی انسان توجه به حسب و نسب خانوادگی رنگ و بوی دیگری یافت و توجه به نسب نبوی(ص) در اولویت قرار گرفت زیرا این مهم در فرمایشات پیامبر گرامی اسلام نیز مورد تاکید قرار داشت.

اما پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)تفاخر به نسب عربی و قبیله ای مجددا احیا شد و در دوران خلافت بنی امیّه به اوج خود رسید و ادامه یافت. با روی کارآمدن بنی عباس دوباره توجه و ارج نهادن بر نسب خاتم پیامبران _البته همراه با اغراض سیاسی_ جان تازه ای به خود گرفت و در این مسیر تشکیلات نقابت به وجود آمد. این عنایت و احترام به نسب هاشمیان و سادات قرن‌ها ادامه داشت و تا حمله مغول به اوج و اعتلاء خود رسید.

2- اهمیت و ضرورت دانش نسب شناسی از منظر قرآن و حدیث

علم نسب زیر شاخه علم تاریخ محسوب می گردید ولی امروزه با تخصصی تر شدن علوم اغلب آن را یکی از زیر مجموعه های رشته مردم شناسی یا قوم نگاری می دانند. قرآن کریم به موضوع نسب عنایت دارد و احکامی نیزدر خصوص اهمیت صله رحم و هشدار نسبت به قطع رحم ، ممنوعیت ازدواج بامحارم نسبی و سببی، احکام مفصل برای ارث ارحام نسبی وسببی مقررنموده و همچنین درمصرف خمس وزکات احکامی ویژه بنی هاشم و تشویق به احترام وتکریم فرزندان رسول خدا(ص) مقررنموده که لازمه این احکام لزوم شناخت واهمیت تدوین انساب به طورعام وانساب وابسته به خاتم پیامبران حضرت محمد(ص) به طورخاص را نشان می دهد. برخی از آیات که نشان دهنده اهتمام قرآن به نسب شناسی در جامعه انسانی و اسلامی است. مورد اشاره قرار می گیرد: ۱- سوره فرقان آیه 54(وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ كانَ رَبُّكَ قَدِيراً) او است كه از آب بشرى آفريد و آن را نسب و سبب قرار داد كه پروردگار تو قدرتمند است .- [۴] ۲- سوره آل عمران آیه 34 و 33:( إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ .ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ).بدرستیکه خداى تعالى آدم و نوح و آل‌ابراهيم و آل‌عمران را بر همه مردم برگزيد .[۵] . فرزندانی هستند برخی از نسل برخی دیگر و خدا به احوال و اقوال همه شنوا و داناست. ۳- سوره حجرات آیه 13 :( يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ).ای مردم ماشمارا از یک نروماده آفریدیم وآنگاه شعبه‌های بسیار و فرق مختلف گردانیدیم تا یکدیگر را بشناسید. گرامی ترین شما نزد خدا با تقواترین شماست. نبی اکرم (ص) نیز فرموده: (تَعَلَّمُوا أَنْسَابِكُمْ لتَصِلُوا بِهِ أَرْحَامَكُمْ) نسب های خود را فرا گیرید تا به وسیله آن صله رحم کنید.[۶] و همچنین فرمود: (تَعَلَّمُوا مِنْ أَنْسَابِكُمْ مَا تَصِلُونَ بِهِ أَرْحَامَكُمْ، فَإِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ مَحَبَّةٌ فِي الأَهْلِ ، ومَثْرَاةٌ فِي الْمَالِ ، ومَنْسَأَةٌ فِي الأَثَرِ). فرا گیرید از انسابتان آنچه را به آن صله رحم کنید به درستی که صله رحم موجب محبت و دوستی خویشان، زیادتی مال و طول عمر است. [۷] . در همین رابطه نیزفرموده¬اند: (إِنَّ اللهَ اصْطَفَى كِنَانَةَ مِنْ وَلَدِ إِسْمَاعِيلَ، وَاصْطَفَى قُرَيْشًا مِنْ كِنَانَةَ، وَاصْطَفَى مِنْ قُرَيْشٍ بَنِي هَاشِمٍ، وَاصْطَفَانِي مِنْ بَنِي هَاشِمٍ) به راستى كه خداوند متعال از فرزندان اسماعيل كنانه را برگزيد و قريش را از فرزندان كنانه انتخاب كرد و از بين قريش، بنى هاشم را برگزيد و مرا از فرزندان هاشم برگزيد. - [۸] و در وصیت نامه أمير مؤمنان امام علي (ع) برای فرزندش امام حسن مجتبى (ع) آمده است:( وَأَکْرِمْ عَشِیرَتَکَ، فَإِنَّهُمْ جَنَاحُکَ الَّذِی بِهِ تَطِیرُ، وَأَصْلُکَ الَّذِی إِلَیْهِ تَصِیرُ، وَیَدُکَ الَّتِی بِهَا تَصُولُ) قبیله و خویشاوندانت را گرامی دار، زیرا آنها پر و بال تواند که به وسیله آنها پرواز می‌کنی و اصل و ریشه تواند که به آنها باز می‌گردی و دست و نیروی تو که با آن (به دشمن) حمله می‌کنی و در بیان فلسفه صله رحم نیز فرموده‌اند : (صِلَةُ الرَّحِمِ توجِبُ المَحَبَّةَ وَتَكبِتُ العَدُوَّ) صله رحم محبّت آور است و دشمن را خوار مى‌گرداند. [۹] در باب علم نسب شناسی نیزحدیثی به نقل از پنج امام معصوم- نقل شده است [۱۰] با اختلافاتی جزئی آمده است و بر این نکته تاکید دارد که علم انساب از علوم ما اهل بیت است [۱۱]

مسائلی که در فقه و کلام شیعه مطرح می گردد که به نسب‌شناسی خاص ارتباط دارد؛ از قرار ذیل می باشد:

1- تولّی و قبول امامت اهل بیت رسالت -علیهم السلام- که برتمام مومنین واجب است. چنان که در سوره شوری آیه 23 آمده است: ( قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَی) به امت بگو که من مزد رسالت نمی خواهم جز مودّت به خویشاوندانم . ۲- حرمت پرداخت صدقه به اهل بیت علیهم السلام و نوادگان آنها و همچنین وجوب پرداخت خمس به ایشان که تشخیص اهل بیت (ع) و نوادگان پیامبر اکرم (ص) بر عهده ی علم نسب شناسی است. یکی از شرایط امامت – طبق احادیث فراوان نبوی - قریشی بودن اوست. در وقف، ارث و ازدواج وطهارت احکامی مخصوص قریشیها است و نیاز به تعیین مصداق توسط دانش انساب دارد.از پیامبر اکرم (ص) چنین آمده است: (تَخَیَّرُوا لنطفکم وَ انکحُوا الأکفاء وَ انکحُوا إلَیهِم) - [۱۲] در گزینش همسر براى خود ، محلّ مناسب انتخاب کنید و از اشخاص هم شأن خود زن بگیرید و به آنها زن بدهید . در روایت دیگری برای ضرورت حفظ و پاسداری انساب چنین آمده است: (مَن انتَسَب إلی غَیر أَبِیه أَو تولی غَیر مَوالِیه فَعَلَیه لَعنَةُ اللّه وَ المَلائِکَة وَ النَّاس أَجمَعِین) [۱۳]. نفرین خداوند و تمامی فرشتگان و مردم بر کسی که نسب خود را به غیر از پدر یا ولایت غیر اولیای خدا را برای خود بپذیرد. پی آمد های دینی، فرهنگی و اجتماعی نسب شناسی را این گونه می توان طبقه بندی کرد: 1- ایمان به پیامبر خاتم(ص) منوط به شناخت ایشان است و یکی از روش های این شناخت از طریق علم انساب صورت می‌گیرد. 2- مشروعیت امامت اهل بیت رسالت ؛باتوجه به تعیین آنان ازطرف خاتم پیامبران(ص). 3- شناخت مردم از یک¬دیگربراساس شناخت خاندان¬ها و عشایر و قبایل . 4- اهمیّت شناخت همسر لایق،- [۱۴] باتوجه به ویژگیهای اخلاقی وجسمی وروحی خاندانها . در اسلام معیار تفاخر به حسب و نسب - که در اعراب متداول بود- تاحدودی تغییر کرد و موضوع قرابت نسبی به خاندان رسالت اهمیت ویژه ای یافت که این خود عاملی در جهت تدوین کتب انساب طالبیین در قرن سوم به بعد شد و این خود گواهی بر جایگاه خاص این موضوع نزد مسلمانان است. و با گسترش دایره نقابت در دورترین نقاط جهان اسلام علم انساب آل‌ابی طالب نیز به شکوفایی بیشتری دست یافت. در حقیقت نقابت و علم انساب هاشمیان لازم و ملزوم یکدیگر شده و تاثیرات متقابلی بر دیگری گذارده اند تا آنجا که نقابت سادات و حفظ انساب ایشان یکی از مسائل مهم برای حکومت های وقت شد زیرا این امر از یک جهت عامل احصاء سادات و کنترل این جمع کثیر و موثر در جامعه اسلامی می شد تا از شورش های احتمالی آنان در مقابل حکومت‌ها جلوگیری به عمل آید و از دیگر سو ایشان را در جامعه اسلامی مورد تکریم و احترام بیشتر قرارداده تا مشروعیتی برای خود ایجاد نمایند؛ چرا که سادات مدعیان حقیقی منصب خلافت و حکومت بر مسلمانان بوده اند. - [۱۵]

3-پیشتازی و نقش شیعیان در علم انساب

برای علم انساب (نسب شناسی )دو مرحله تصورمی شود: ۱-مرحله قبل ازتدوین ۲-مرحله بعداز تدوین.

لذا نسب شناسی اعم از نسب نگاری است. و همان¬گونه که انساب شناسان نیز به شیعه وغیرشیعه تصنیف می¬شوند انساب نگاران نیز به شیعه و غیرشیعه تقسیم شده¬اند. انساب نگاران شیعه در استفاده از منابع انساب نگاری عمومی پیشقدم و از منابع متنوع تری نیز بهره برده اند. [۱۶] به شهادت مورخان معتبر اولین نسب نگار مسلمان ابونصر محمد بن سائب کلبی (146ق)-ازاصحاب صادقین(علیهماالسلام) - بوده است. - [۱۷] البته کتابی به نام او ثبت نشده بلکه فرزندش هشام (205ق) اعلم علمای انساب در عصر خود [۱۸] دانش پدر را ثبت و ضبط نموده است که نجاشی او را شیعه مذهب می داند [۱۹] در تاثیر او بر علم انساب همین بس که پیشگامی او با دیگر علمای پیشقدم این علم قابل مقایسه نیست . علمای اهل سنت نیز برای بی‌بهره نماندن از اطلاعات ابن کلبی کتاب ابن سلام را تلخیص کتاب ابن کلبی دانسته و کتاب النسب او را مورد اعتماد خود می دانند. - [۲۰]. از این رو کتب و نظریات ابن کلبی به واسطه ابن سلام در کتاب های التبیین فی انساب القرشیین ازابن قدامه(620ق) - ابن قدامه ،موفق الدین ابو محمد عبدالله بن احمد، تبیین فی انساب القرشیین، ص 84 . نهایة الارب فی معرفة انساب العرب و قلائد الجمان فی التعریف بقبائل الزمان از قلقشندی(821ق) الاصابة فی تمییز الصحابة از ابن حجر عسقلانی(852ق)[۲۱] راه¬یافته و تاثیرات مهمی را برجای¬گذارده است.

بنابراین می توان گفت دیدگاه های ابن کلبی با واسطه یا بی واسطه به آثار تاریخی و نسب شناسانه بعد از خود راه یافته و تاثیرات انکار ناپذیر و مهمی داشته است و کسانی که در قرون بعدی وارد علم انساب شده¬اند هر کدام به نوعی وام دار او دانسته شده¬اند.

4- نسب شناسی خاص ذریه پیامبر اکرم ’ (سادات) و نقش شیعیان در حفظ وگسترش این دانش

پس از شکل گیری نسب نگاری عمومی مسلمانان که شیعیان نقش برجسته ای در تقویت و تعمیق آن داشتند نسب‌نگاری اختصاصی شیعیان یا انساب شناسی طالبیین متولد شد و از اواخر قرن دوم با تدوین انساب وآغاز انساب نگاری‌ها در این دانش تحولی را تجربه کرده و تا پیش از این تاریخ عرب بر نسب قبیله ای خود فخر می فروخت و هر نسب پاکی را با عنوان شریف یاد می کرد. اما از این تاریخ به بعد نسب شناسی رشد کرده و به بلوغ خود رسید و ماهیتی دینی به خود گرفت. زیرا انتساب و قرابت به خاندان نبوت به عنوان یک ارزش تلقی می شد. در قرن سوم با ایجاد زمینه های سیاسی-اجتماعی انساب نگاری به طور اختصاصی به ذریّه پیامبر اکرم (ص) می پرداخت. حفظ و حراست انساب دودمان نبوی در جمیع ادوار اسلامی در نهایت درجه اهمیت بوده است. تا جایی که کسانی چون کمیت بن زید اسدی (م126ق)، سید حمیری (م179ق) و دعبل خزاعی(م246ق) و دیگر شعرای متعهد شیعی نقش خود را به عنوان فرهیختگان جامعه شیعی با ظرافتی تمام به انجام رسانیدند و با توجه به آشنایی ایشان به انساب ـ که از ویژگی‌های یک شاعر مشهور است - تا در سروده‌های خود دچار اشتباه نشود ـ در سروده های خود، فراوان به نسب اشخاص اشاره کرده‌اند که خود می‌تواند از علل گسترش دانش نسب شناسی باشد. نخستین کسی که انساب آل ابی طالب را در کتابی مستقل به رشته تحریر درآورد ابوالحسین یحیی بن حسن عقیقی(214 -277)بود که به یحیی نسابه مشهور است و مقام نقابت شهر مدینه را نیز بر عهده داشت. از یحیی نسابه روایات فراوانی به نقل از معصومین(ع) در کتب حدیثی مرحوم شیخ صدوق آمده است که می تواند دلیل محکمی بر امامی بودن او باشد حتی دلایلی مبنی بر مصاحبت ایشان با امام رضا نیز موجود است. با تاملی در کتب انساب الطالبیین (سادات) این نکته قابل توجه است که اکثر مولفان این دست انساب نگاری ها مربوط به قرون چهارم و پنجم هجری بوده واین مطلب را روشن می سازد که این روند با کتاب انساب آل ابی طالب یحیی نسابه در اواخر قرن سوم شروع شده وتا دو قرن بعد توانسته به اوج خود برسد تاحدی که نسل های بعد را از مراجعه به کتب تاریخ و انساب عمومی بی‌نیاز کرده است.

به عبارت دیگر نسب شناسی که با علایق قومی و دینی شکل گرفت و احیا شد با استفاده از ظرفیت و احکام خاص سادات در مذهب شیعه به شکوفایی دست یافت و همین سیر تکاملی تاپایان قرن هفتم هجری ادامه یافت .

طبق پژوهشی که انجام داده ایم مجموعه نسّابه های مسلمان را احصا نموده و شیعیان از آنها را به ترتیب از قرن اول هجری تا قرن کنونی تشخیص داده ؛ که در قرن اول و دوم هر کدام از میان 16 نسابه¬ای که احصاء شده است به ترتیب 4 و 6 نفر نسابه شیعه مشخص شده است.و در قرن سوم و چهارم نیز از میان 22 نفر نسابه ذکر شده به ترتیب تعداد 11و13 نفر شیعه بوده‌اند و در قرن پنجم از 21 نفر نسّابه 16نفر. در قرن ششم از 17 نفر نسّابه 12نفر. در قرن هفتم از 12 نفر نسّابه 5 نفر. در قرن هشتم از 17 نفر نسّابه 8 نفر . در قرن نهم از 15 نفر نسّابه 13 نفر. در قرن دهم از 24 نفر نسابه 17 نفر . در قرن یازدهم از 21 نفر نسابه 14 نفر . در قرن دوازدهم از 33نفر نسّابه 17 نفر. در قرن سیزدهم از 25 نفر نسابه 12نفر. در قرن چهاردهم از 48 نفر نسابه 34 نفر. و در قرن پانزدهم از 31 نفر نسابه 19 نفر نیز شیعه بوده‌اند که در کل از 354 نفر نسابه بدست آمده 201 نفر شیعه بوده‌اند.

۵- نسّابه های شیعه

افراد نسب شناس شیعه که تاکنون بر اساس این پژوهش احصاء شده اند عبارتند از:

قرن اول:

1- ابو یزید عقیل بن عبدالمطلب بن هاشم، 2- ابو محمد سعید بن‌المسیب بن حزن بن ابی وهب المخزومی القریشی 3- جبیر بن مطعم بن عدی بن نوفل بن عبد مناف بن قصی القرشی النوفلی ابو محمد او ابو عدی المدنی،4- الحارث بن عبد الله العور الهمدانی.

قرن دوم:

1- الشریف ابو عبد الله محمد بن ابراهیم طباطبا ابن اسماعیل الدیباج ابن ابراهیم الغمر بن حسن المثنی ابن الامام الحسن المجتبی علیه السلام، 2- الکمیت بن زید الاسدی المضری الکوفی، 3- ابو مخنف لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم الازدی الغامدی الکوفی، 4- ابو نضر محمد بن مالک بن السائب بن بشر بن عمرو بن الحارث بن عبد العربی بن مرة بن عامر بن نعمان بن عامربن عبدود بن عوف بن کنانة بن غدرة بن زید الکلاب بن رفیدةبن کلب بن زید الکلبی الکوفی،5- ابو صالح باذام مولی اّم هانی بنت ابی طالب،اشتهر بکنیته،6- عبدالله بن عقیل بن محمد بن عبد الله بن محمد بن عقیل بن ابی طالب،7- علی بن کیسان الکوفی.

قرن سوم:

1- ابوالمنذر هشام بن محمدبن السائب الکلبی،2- زید الشبیه ابن علی بن حسین ذی الدمعةابن زید الشهید ابن الامام سیّد الساجدین علیه السلام ابو الحسن، 3- ابو الحسین یحیی العقیقی ابن ابی محمد الحسن المدنی ابن جعفر الحجّةابن عبید الله الاعرج ابن ابی عبد الله الحسین الاصغر ابن الامام سیّد الساجدین علیه السلام،4- ابو طاهر احمد بن عیسی المبارک بن عبد الله بن محمد بن عمر بن علی بن ابی طالب علیه السلام،5-ابو عبد الله احمد بن محمد بن احمد بن ابراهیم طباطبا ابن اسماعیل الدیباج ابن ابراهیم بن الحسن بن الحسن بن علی علیهما السلام،6- محمد بن یحیی ابن الحسن بن جعفر الحجّه ابن عبید الله بن الحسین الصغر بن الامام علی زین العابدین علیه السلام،7- محمد بن عبید الله بن الحسین الاصغر بن علی زین العابدین علیه السلام،8- ابو علی الحسن بن ابراهیم بن عبد الله راس المذری بن جعفر بن عبد الله بن جعفر بن محمد بن الحنفیه،9- حمزة بن احمد بن عبد الله بن محمد بن عمر الاطرف ابن علی بن ابی طالب علیه السلام،10- محمد بن ابراهیم بن عبد الله بن جعفر الاعرج بن عبد الله بن جعفرابن محمد الحنفیة ابن الامام علی بن ابی طالب علیه السلام،11- علی بن محمد بن عبد الله بن ابی سیف ابو الحسن المدائنی.

قرن چهارم:

1- محمد بن علی بن اسحاق بن العّباس بن اسحاق بن الامام موسی الکاظم علیه السلام، 2- السیّد علی بن احمد العقیقی ابن علی بن محمد بن جعفر بن الحجّةابن عبید الله الاعرج ابن الحسین الاصغر بن الامام علی بن الحسین سید الساجدین علیهما السلام،3- شریف السیّد ابو محمدالحسن این محمدبن یحیی بن الحسن بن جعفر الحجّةابن عبید الله الاعرج ابن الحسین الاصغر ابن الامام سیّد الساجدین علیه السلام،4- الشریف ابو محمد الحسن الطبری المرعشی ابن ابی القاسم حمزة بن علی المرعشی ابن عبد الله بن محمد بن الحسن بن الحسین الاصغر ابن الامام زین العابدین علیه السلام،5- طاهر بن یحیی ابن الحسن بن جعفر الحجة ابن عبید الله بن الحسین الاصغر ابن الامام سیّد الساجدین علیه السلام، 6- محمد بن الحسن العلوی من ولد عمر الاطرف ابن امام امیر المومنین علیه السلام،7- عمر بن علی بن الحسین بن عبد الله بن محمد الصوفی بن یحیی بن عبد الله بن محمد بن عمر الاطرف ابن الامام امیر المونین علیه السلام،8-احمد بن ابی جعفر محمد بن احمد بن ابراهیم طباطباابن اسماعیل بن ابراهیم بن الحسن بن الحسن بن علی بن ابی طالب علیهما السلام،9- الحسین بن جعفر بن الحسین بن جعفر بن احمد بن محمد بن اسماعیل بن محمدبن عبد الله الباهر ابن سیّد الساجدین علیه السلام،10- محمد بن علی بن ابی طالب محمد بن علی بن اسحاق بن الامام موسی الکاظم علیه السلام،11- محمد بن علی المعروف بابن معیّة ابن الحسن بن الحسین بن اسماعیل بن ابراهیم بن الحسن بن الحسن علیه السلام،12- محمد بن القاسم التمیمی السعدی البصری،13- محمد بن القاسم التمیمی السعدی البصری.

قرن پنجم:

1- الشریف نجم الدین ابو الحسن علی بن ابی الغانم محمد المعروف بابن المهلبیّة النسّابه ابن ابی الحسن علی بن محمد ملقطة الاعور ابن ابی عبد الله محمد بن ابی الحسین احمد الاصغر الضریر ابن علی بن محمد الصوفی ابن یحیی الصالح بن عبد الله بن محمد بن عمر الاطرف ابن الامام علی بن ابی طالب علیه السلام،2- الشریف ابو الحسن محمد الملقّب بشیخ الشرف العبیدلی ابن ابی جعفرمحمد بن ابی الحسن علی الجزار ابن الحسن بن ابی الحسن علی ابن ابراهیم بن ابی الحسن علی الصالح ابن عبید الله الاعرج ابن الحسین الاصغر ابن الامام سید الساجدین علیه السلام،3- السید الجلیل شیخ الشرف ابو حرب محمد بن الحسن بن الحسین بن علی اٌحدوثة ابن محمد الاصغر ابن حمزة التفلیسی ابن علی الدینوری ابن الحسن بن الحسین بن الحسن الافطس ابن علی الاصغر ابن امام سید الساجدین علیه السلام،4- ابو المعّمریحیی الشهیر بابن طباطبا ابن ابی طالب محمد بن القاسم بن علی بن محمد بن احمد بن ابراهیم طباطبا بن اسماعیل الدیباج ابن ابراهیم الغمر ابن الحسن المثنی ابن الامام الحسن المجتبی،5- ابراهیم بن ناصر بن ابراهیم بن عبد الله بن الحسن بن ابی الحسین علی الشاعر بن ابی الحسن محمد بن القاسم بن علی بن محمد بن احمد بن ابراهیم طباطباابن اسماعیل الدیباج ابن ابراهیم الغمر ابن الحسن المثنی ابن الامام الحسن المجتبی علیه السلام،6- الحسین بن ابی طالب محمد بن القاسم بن علی بن محمدبن احمد بن ابراهیم طباطبا ابن اسماعیل الدیباج ابن ابراهیم الغمرابن الحسن المثنی ابن الامام الحسن علیه السلام،7- یحیی بن ابی عبد الله الحسین الموفق بالله ابن ابی حرب اسماعیل الخوارزمی ابن ابی القاسم زید کیاکی العالم بسالوس ابن ابی محمد الحسن بن جعفر بن ابی محمد الحسن بن ابی جعفر محمد بن جعفر بن عبد الرحمن الشجری ابن القاسم بن الحسن بن زید بن الامام الحسن علیه السلام،8- یحیی بن محمد ابی الحسین بن احمدابی جعفرزبارةابن محمدالاکبرابن عبد الله المفقودابن الحسن المکفوف ابن الحسن الافطس ابن علی الاطهرالاصغر ابن الامام سید الساجدین علیه السلام،9-السید ابو طالب یحیی ابن الحسین الاحول ابن هارون الاقطع ابن الحسین بن محمد بن هارون بن محمد البطحانی ابن القاسم ابن الحسن ابن زیدابن الامام الحسن المجتبی علیه السلام،10- الشریف ابو القاسم علی الحرّانی ابن محمد ابن علی بن علی بن محمد بن احمد بن عیسی بن زید الشهید ابن الامام سید الساجدین علیه السلام،11- ابو الغنائم عبد الله بن ابی محمد الحسن القاضی ابن ابی عبد الله محمد بن الحسن الصالح بن الحسین الاحول بن عیسی بن یحیی بن الحسین ذی الدمعة ابن زید بن الامام سید الساجدین علیه السلام،12- حسین بن محمد بن القاسم الحسنی ابو عبد الله بن طباطبا،13- ابو طالب بن احمد بن عیسی الحسنی الادریسی المغربی،14- عبید الله بن موسی بن احمد الموسوی البرقعی ابو الفتح القمی،15- علی بن محمد بن علی ابو الحسن العلوی العمری البصری الموصلی،16- محمد بن علی بن عثمان الکراجکی ابو الفتح.

قرن ششم:

1- الشریف جعفر بن هاشم بن ابی الحسن ابن ابی الغنائم محمد بن علی بن محمد بن محمدبن احمد بن علی بن محمد الصوفی ابن یحیی بن عبد الله بن محمد بن عمرالاطرف ابن علی بن ابی طالب،2- ابو الحسن المرتضی بن عبد الحمید بن فخار الموسوی،3- الشریف سناء الملک اسعد العبیدلی الاعرجی المشتهر بالجوّانی ابن علی بن معمر بن عمر بن علیبن الحسین بن احمد بن علی بن ابراهیم بن احمدبن الحسین بن محمدالجوّانی ابن عبید الله الاعرج ابن الحسین الاصغر ابن الامام سیّد الساجدین علیه السلام، 4- الشریف محمد الموسوی الهارونی النیسابوری ابن علی بن هارون بن ابی جعفرمحمد بن هارون بن ابی جعفر محمد المناهکی ابن جعفر الوقار ابن محمد بن احمدبن محمد بن الامام موسی الکاظم علیه السلام، 5- الشریف ابو القاسم علی الشهیر بالقاضی الصابر الونکی الرازی ابن محمد بن نصربن مهدی بن محمدبن علی بن عبد الله بن عیسی بن احمد العقیقی ابن عیسی غضارةابن علی بن الحسین الاصغر ابن الامام سیّد الساجدین علیه السلام،6- الشریف ابو جعفر المهدی الحسینی المرعشی الساروی ابن اسماعیل بن ابراهیم و یعرف بناصربن ابی حرب ابراهیم بن الحسین ویعرف بامیرک بن ابراهیم بن علی المرعشی ابن عبد الله بن محمدبن الحسن بن الحسین الاصغر بن الامام سیّد الساجدین علیه السلام،7- عبد الحمید بن عبد الله التقی بن اسامة بن عدنان بن اسامةبن شمس الدین احمد بن علی بن ابی طالب محمد بن عمر بن یحیی بن الحسین بن احمد بن عمربن یحیی بن الحسین ذی الدمعةابن زید بن الامام سید الساجدین علیه السلام،8- الشیخ ابو الحسن احمد بن محمدبن ابراهیم الاشعری،9- الشریف آدم الطائفی الحسنی بن علی بن محمد بن زیدبن عبد الله بن الحسن بن عبد الله بن الحسن المکفوف الینبٌعی و هو ابن علی بن الحسن المثلّث ابن الحسن المثّنی ابن الامام الحسن المجتبی علیه السلام،10- ابوطالب بن الحسین بن زید الموسوی الزنجانی. 11- الشیخ الشهیر بابن فندق البیهقی علی بن ابی القاسم زید بن محمد بن ابی علی الحسین بن ابی سلیمان بن ایوب بن الحسن بن احمد بن عبد الرحمن بن الحسن بن عبد الرحمن بن عبید الله بن عمر بن الحسن بن عثمان بن ایوب بن خزیمة بن محمد بن عمارة بن خزیمةبن ثابت ذی الشهادتین صاحب رسول الله صلی الله علیه آله. 12- محمد بن علی بن شهرآشوب ابو جعفر السروی المازندرانی الحلبی.

قرن هفتم:

1- الشریف الجلیل السیّد قریش ابو محمد العلوی الحسینی المدنی و هو ابن سبیع بن المهنّا بن سبیع بن المهنّا ابی عماره بن ابی‌هاشم داود بن الامیر ابی احمد القاسم بن عبید الله ابی علی بن الطّاهر ابو القاسم بن یحیی ابی الحسین بن الحسن بن الجعفر الحجة ابن عبید الله الاعرج ابن الحسین الاصغر ابن الامام سیّد الساجدین علیه السلام،2-عزیز الدین ابو طالب اسماعیل المروزی الازورقانی ابن الحسین بن محمد بن الحسین بن احمد ابی علی الشریف ابن محمد بن عزیز المعروف بعزیزی ابن ابی جعفر الحسین بن محمدابی جعقر الاطروش ابن علی ابی الحسن الزاهد ابن الحسین الطوّاف ابن علی ابی الحسن الحارض ابن محمد الدیباج ابن الامام ابی عبد الله الصادق علیه السلام،3- الشریف فخار بن معد الموسوی الحائری تقدم سرد نسبه فی ابنه الشریف عبد الحمید،4-الحسن بن عبد الله ابو محمد الطالبی الجعفری،5-علی بن الحسن بن محمدابو القاسم الموسوی ابن المرتضی.

قرن هشتم:

1- السید الشریف تاج الدین ابو عبد الله محمد الشهیر بابن معِیّةابن جلال الدین ابی جعفر القاسم بن فخر الدین الحسین بن جلال الدین القاسم بن زکی الدین ابی منصورالحسن النقیب ابن زکی الدین "رضی الدین"محمد بن ابی طالب الحسن بن محسن بن الحسین القصری ابن محمد بن الحسین الخطیب بالکوفة ابن علی المعروف بابن معیّةابن الحسن بن الحسین بن اسماعیا الدیباج ابن ابراهیم الغمر ابن الحسن المثنّی ابن الامام ابی محمدالحسن المجتبی علیه السلام،2- الشریف السید امین الدین او عز الدین ابوطالب احمدبن ابی عبد الله محمد بن ابی ابراهیم محمد بن ابی علی الحسن بن ابی المحاسن زهرةبن الحسن بن ابی الحسن زهرةبن ابی المواهب علی بن ابی سالم محمد بن محمدالحرّانی بن احمد بن محمد الصوفی بن الحسین الحجازی ابن اسحاق المؤتمن ابن الامام جعفر الصادق علیه السلام،3- السید الشریف احمد ابو الفضل ابن محمد بن المهنّی بن الحسن بن محمد بن مسلم بن المهنا بن ابی العلاءمسلم بن ابی علی محمد بن محمد الاشتر بن عبید الله بن علی بن عبید الله بن علی بن عبید الله بن الحسین الاصغر ابن الامام سید الساجدین علیه السلام،4- الشریف عبد الله بن ابی الحسن محمد مجد الدین بن محمد علم الدین بن ناصر بن محمد بن ابی الغنائم المعمر بن ابی علی عمر بن هبة الله التقی بن ناصر بن ابی الحسین زید بن ناصر بن زیدالاسودبن الحسین بن علی کتیلةبن یحیی بن یحیی بن الحسین ذی الدمعة بن زید بن الامام علی زین العابدین،5- فخر الدین ابوالمظفرمحمد العلوی بن علی الاشرف بن محمد بن جعفر بن ابی القاسم هبةالله بن علی بن الحسن بن ابی القاسم بن محمد بن علی بن محمد بن عبد الله بن الحسن الافطس بن علی الاصغربن الامام سیّد الساجدین علیه السلام،6-الشریف الشمس الدین ابو المحاسن محمدبن علی بن الحسن بن حمزةبن ابی المحاسن محمد بن ناصربن علی الاصم بن الحسین بن اسماعیل بن الحسین المنتوف بن احمد بن اسماعیل الثانی ابن محمد بن اسماعیل بن الامام الصادق علیه السلام، 7- الشریف ادریس الحسنی الحمزی الیمانی ابن علی بن عبد الله بن الحسن بن حمزةبن سلیمان بن علی بن حمزة بن ابی هاشم الحسن بن عبد الرحمن ینتهی نسبهم الی جعفر الزکی ابن الامام علی الهادی علیه السلام، 8- علی بن عبد الحمید بن فخار بن معد بن فخار بن احمدبن محمد بن ابی الغنائم محمد بن الحسین الشبتی ابن محمد الحائری ابن ابراهیم المجاب ابن محمد العابد ابن الامام موسی الکاظم علیه السلام، 9- علی بن محمد بن احمد الحسینی الیحیوی الحلّی فخر الدین.

قرن نهم:

1-الشریف السید عز الدین ابو طالب حمزة الدمشقی ابن احمد بن علی بن محمد بن علی بن الحسن بن حمزة بن محمد بن ناصر بن علی بن الحسین المنتوف ابن احمد بن اسماعیل الثانی ابن محمد بن اسماعیل بن الامام جعفر الصادق علیه السلام،2-الشریف السید حسن بدر الدین ابن محمد ناصر الدین بن ایوب نجم الدین بن الحسین حصن الدین بن ادریس بن عبد الله بن محمد بن القاسم بن یحیی بن یحیی بن ادریس بن ادریس بن عبد الله المحض بن الحسن المثنی بن الامام الحسن المجتبی علیه السلام،3-الشریف السید ظهیر الدین بن نصیر الدین بن علی بن کمال الدین ابی المعالی بن السید قوان الدین صادق بن کمال الدین احمد بن علی المرتضی بن عبد الله بن محمد بن ابی هاشم بن ابی الحسن بن ابی عبد الله محمد بن ابی محمدالحسن البرکة ابن علی المرعشی بن عبد الله بن محمد بن ابی محمد الحسن بن الحسین الاصغر ابن الامام زین العابدین علیه السلام،4-الشریف السید بهاء الدین علی بن غیاث الدین عبد الکریم بن عبد الحمیدالحسینی العلوی الحلی النیلی و ینتهی نسبه الکریم الی زید الشهید ابن الامام سید الساجدین علیه السلام،5-الشریف احمد بن علی بن الحسین بن علی بن مهنا بن عنبة الاصغربن علی بن عبد الله بن محمد ابن یحیی بن محمد بن داود بن موسی الثانی بن عبد الله بن موسی الجون ابن عبد الله المحض ابن الحسن المثنی ابن الحسن المجتبی علیه السلام،6-ابو الفضیل محمد الکاظم بن ابی الفتوح الاوسط ابن ابی الیمن سلیمان بن تاج الدین احمد بن جعفر بن الحسین بن علی بن محمدبن هارون بن جعفر بن عبد الرحمن بن الحسین بن صفی الدین احمدبن ابی المعالی اسحق بن ابراهیم الیسکری ابن موسی الثانی ابی الحسن بن ابراهیم بن الامام موسی الکاظم علیه السلام،7-السید احمد شهاب الدین ابو العباس ابن علی ابی هاشم ابن سید ابی المحاسن محمد شمس الدین الحسینی الدمشقی،8-السید محمد بن جعفر الحسینی المکی،9-احمد بن محمد بن الحسن بن عبید الله الحسینی،10-علی بن ابی بکرالسقاف العلوی الحسینی التریمی،11-محمد بن عبد الله ابو المعالی الرفاعی ابن خزام سراج الدین الموسوی المخزومی،12-محمد الکاظم بن ابی الفتوح الموسوی الیمانی الهندی الزیدی،13-محمد بن لطف الله الرضوی التقوی المبرقعی.

قرن دهم:

1-الشریف الجلیل السید عبد الله المعروف بابن محفوظ بن الحسن بن علی بن محفوظ بن القاسم بن عسی بن علی بن علی بن محمد بن محمد بن هبة الله بن محمد بن محمد بن المبارک بن مسلم بن علی بن الحسن بن الحسین بن الحسن صنّوجةبن محمد بن اسماعیل بن محمد بن اسماعیل بن الامام جعفر الصادق علیه السلام،2-العلّامة الجلیل الشریف حسین بن مساعدبن الحسین بن مخزوم بن ابی القاسم بن عیسی بن الحسین بن محمد بن عبد الحمید الکرمانی الحسینی الحائری،3-الشریف السید احمد بن محمد بن عبد الرحمن کیا الجیّلانی،4-السید الشریف میر علی الحسسینی المرعشی بن هدایة الله بن علاء الدین حسین بن نظام الدین علی بن قوام الدین بن محمدمرتضی بن علی بن کمال الدین بن محمد بن مرتضی بن میر عی الکبیر بن کمال الدین بن قوام الدین صادق بن کمال الدین احمد بن علی المرتضی بن عبد الله بن محمد بن ابی هاشم بن ابی الحسن علی بن ابی عبد الله محمد بن ابی محمد الحسن بن علی المرعشی بن عبد الله بن محمدبن الحسن بن الحسین الاصغر بن الامام علی زین العابدین علیه السلام،5-الشریف السید محمد قاسم المختاری العبیدلی السبزواری ابن السید النقیب نظام الدین الحسن بن السید نقیب جلال الدین ابراهیم بن النقیب عمید الدین عبد المطلب بن النقیب شمس الدین علی بن نقیب النقباء تاج الدین الحسن بن شمس الدین علی بن النقیب عمید الدین ابی جعفر محمد بن ابی نزارعدنان نقیب مشهد تمیر المومنین علیه السلام ابن عبدالله بن عمر المختار ابن ابی العلاءابن مسلم الاحول ابن ابی علی محمدبن محمد الاشتر بن عبید الله الثالث بن علی بن عبید الله الثانی بن علی الصالح بن عبید الله الاعرج بن الحسین الاصغرابن الامام علی زین العابدین علیه السلام،6-الشریف ابو عبد الله الحسین السمرقندی بن عبد الله بن حسین بن عز الدین بن عبد الله بن علاءالدین بن احمد بن ناصرالدین بن جمال الدین بن حسین بن تاج الدین بن سلیمان بن غیاث بن ابراهیم بن یونس بن حیدربن اسماعیل بن احمدبن الحسین بن موسی المبرقع ابن الامام الجواد علیه السلام،7-الشریف جمال الدین جعفر بن شهاب الدین احمدابن محمد بن علی بن الحسن المهنّا الداودی الموسوی الحسنی،8-الشریف ابو الفتوح جلال الدین الحسن بن السید محی الدین علی المسمّی بعبد القادرابن جمال الدین جعفرابن شهاب الدین احمد النسابةالداوودی الموسوی الحسنی،9-الشریف محی الدین عبد القادر علی بن جمال الدین جعفر بن شهاب الدین احمد الداوودی الموسوی الحسنی،10-الشریف شمس الدین ابو علی محمدالعمیدی الحسنی النجفی ابن ابی العباس احمد بن ابی تغلب عمید الدین علی بنتهی نسبه الشریف الی زید الشهید،11-الشریف السید ابو العباس احمد لاله الموسوی ابن شمس الدین محمدالزاهدابن ابی محمد علی بن نور الدین احمدالعلوی ابن ابی اسحاق ابراهیم بن اسماعیل برهان الدین بن شمس الدین محمد بن نور الدین علی بن ابی الحسین یحیی بن ابی عمران موسی بن بدر الدین حسن بن شریف الدین موسی بن الامیر ابی القاسم النقیب المحدّث جعفر الجّمال بن محمد الاکبربن ابراهیم الاکبربن محمد الیمانی ابن عبید الله بن الامام موسی الکاظم علیه السلام،12-الشریف السید شهاب الدین عبدالله بن احمدلاله الموسوی،13-الشریف السید عبد الواسع بن محمد بن زین العابدین بن باقر بن یحیی بن باقر بن زین العابدین بن محمد بن تاج الدین الحسین بن علی بن مرتضی بن سراهنک بن علی بن اسماعیل بن ابی جعفر محمد بن اسماعیل بن ابی علی الحسن بن ابی علی محمد الابهری بن عبد الله الدردار بن احمد"او عبد العظیم"بن عبد الله بن علی الشدید بن الحسن الامیر ابن زید بن الامام الحسن المجتبی علیه السلام،14-العلامة السید جمال الدین الجرجانی ابن عبد الله بن محمدبن الحسن الحسینی، 15-علی بن احمدبن حسن الحسینی الجعفری،16-منصور بن محمد بن منصورالشیرازی الحسینی الدشتکی غیاث الدین،17-یوسف بن محمد الحسینی النجفی.

قرن یازدهم:

1-الشریف السید محمد شفیع المرعشی بن رحمةالله بن ابی المحسن بن قوام الدین محمد بن عبد القادربن قوام الدین بن تاج الدین حسن بن نظام الدین بن قوام الدین بن محمد بن مرتضی بن علی بن ابی المعالی کمال الدین بن قوام الدین صادق بن کمال الدین احمدبن علی المرتضی بن عبد الله بن محمد بن ابی محمد هاشم بن ابی الحسن علی بن ابی عبد الله محمد بن ابی محمد الحسن بن علی المرعشی بن عبد الله بن محمد بن ابی محمد الحسن بن الحسین الاصغر بت الامام سید الساجدین علیه السلام،2- الشریف السید محمد الیمانی النقوی الشهیر بابن بحر الاهدل الموسوی ابن الطاهربن الحسین بن ابی الغیث عبد الرحمن بن ابی القاسم محمد بن علی بن ابی بکر شعاع بن علی الایبع بن احمد بن احمد بن محمد بن احمدبن محمد بن الحسن بن یوسف بن الحسن بن یحیی بن مسلم بن عبد الله بن الحسین بن علی بن القاسن بن ادریس بن جعفر بن الامام علی الهادی علیه السلام،3-الشیخ الجلیل المیرزاعلی اصغر بن محمدجعفر النسابة الخراسانی،4-الشریف السید ضامن بن شدقم بن علی النسابةابن نقیب المدینة المنورةحسن بن علی الحسینی المدنی،5-الشریف السید تقی الدین محمد الحسنی الشیرازی المعروف "بشاه تقی"،6-الشریف النسابه السید ابو الحسن محمد الحسنی الیمانی الصنعانی،7-السید زین الدین علی بن الحسن بن شدقم الحسینی الحمزی المدنی،8-الشریف النسابة السید حسین بن علی بن حسن بن شدقم الحسینی المدنی،9-العلامه الشیخ ابو صالح محمد المهدی بن الشیخ بهاءالدینمحمد الصالح بن علی الفتونی النباطی العاملی ثم النجفی،10-عبد القادر بن عبد الله الحسنی الجوطی الشبیهی،11-علی بن الحسین الحسینی المرعشی النوّاب الاصبهانی،12-محمد بن حسین بن عبد الله الموسوی السمرقندی المکّی المدنی،13-محمد حسین بن محمد علی الکتابدار النجفی خازن المکتبة الغرویة،14-محمد بن قاسم بن الحسن الحسینی العبیدلی سراج الدین السبزواری.

قرن دوازدهم:

1-الشریف شبّربن محمدبن ثنوان بن عبد الواحدبن احمد بن علی بن حسان بن عبد الله بن علی بن حسن بن سلطان محسن بن سلطان محمدبن فلاح بن هبةالله بن حسین بن علی المرتضی بن عبد الحمیدابن فخار بن مهدّبن فخار بن احمدبن ابی الغنائم محمدبن الحسین الشبتی ابن محمد الحائری ابن ابراهیم المجاب ابن محمد العابد ابن الامام موسی الکاظم علیه السلام،2-السید عبد الکاظم بن محمد صادق بن عبد الحسین بن محمد باقربن اسماعیل بن عباد،و هو عماد الدین محمد بن حسن بن جلال الدین بن مرتضی بن حسن بن شرف الدین الحسین بن عماد الشرف بن عباد بن حسین بن محمد بن الحسین بن ابی الحسن محمد بن ابی علی محمدبن ابی عبد الله الحسین بن علی برطلّةابن الحسن الافطس ابن علی الاصغر ابن الامام سید الساجدین علیه السلام،3-الشریف السید نصیر الدین محمد بن جمال الدین بن علاء الدین بن محمدبن ابی المجد المرعشی الحسینی،4-الشریف محمد کاظم بن حسن العمیدی المعروف بالشریف العمیدی الحسنی الحسینی العریضی النجفی الحائری،5-الشریف محمد خان بن الامیر صف شکس خان الحسینی المرعشی،6-الشریف محمد بن قوام الدین بن محمد بن جمال الدین بن علاءالدین بن محمد بن ابی المجد المرعشی الحسینی،7-الشیخ ابو الحسن ابن المولی محمد طاهربن عبد الحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبد الحمید الفتونی العاملی النباطی الاصبهانی،8-العلّامة السید محمد خلیل میرزا ابن العلامةسلطان داوود میرزا ابن العلامةالنّواب داوود میرزا ابن العلامة النواب المیر سید محمد خان المرعشی المشتهر بشاه سلیمان الثانی و هو ابن العلامةالمیرزا عبد الله ابن العلامةالمیرزا محمد شفیع الوزیرابن السید رحمةالله ابن ابی المحسن ابن قوام الدین محمد بن عبد القادر ابن قوام الدین محمد بن عبد القادر بن قوام الدین محمد بن نظام الدین علی بن قوام الدین محمد بن تاج الدین ابی محمد الحسن ابن المیر مرتضی خان ابن المیر سید علی خان ابت السید کمال الدین احمدبن السید قوام الدین صادق المشهور بمیر بزرک ابن السید کمال الدین ابی صادق احمد النقیب المرعشی ابن ابی احمد عبد الله النقیب ابن تاج الدین محمد النقیب ابن ابی هاشم النقیب ابن ابی الحسن الشریف علی النقیب ابن ابی عبد الله الحسین النقیب ابن ابی الحسن علی النقیب ابن عبدالله النقیب ابن ابی الحسن محمد الاکبرابن ابی محمد الحسن المحدّث قبره بارض الروم ابن الشریف ابی عبدالله الحسین الاصغر و هو ابن الامام الهمام مولانا سید الساجدین وزین العابدین علیه السلام،9-احمد بن عبد العزیز العلوی،10-احمد بن محمد بن مسعودالحسنی الطاهری،11-اسحاق بن ابراهیم بن اسحاق ابو الحسین الحسنی الشیرازی،12-جمال الدین بن ضامن المدنی الحسینی،13-علی خان بن عبد الله الموسوی المشعشعی،14-محمد بن حیدر الموسوی العاملی،15-محمد بن علی بن حیدر الموسوی العاملی المکی،16-محمد بن علی بن الفضل الحسینی الطبری،17-مصطفی بن عبد الله بن مهّنا بن عبد الله.

قرن سیزدهم:

1- النسابة الجلیل الشیخ الثقةالحاج ملا محمد نجف الکرمانی،2-السید محمد بن ابی الفتح بن اسحاق بن محمدشاه میر بن عبد الله بن علی بن محمدباقر بن علی بن اسد الله بن زین الدین علی بن شمس الدین محمدبن میر مانده مبارزالدین بن جمال الدین حسین بن نجم الدین محمودبن احمد بن الحسین بن محمدبن ابی المفاخربن علی بن احمد بن ابیطالب بن ابراهیم بن یحیی بن الحسین بن ابی علی محمد بن ابی یعلی حمزةبن ابی الحسن علی بن ابی القاسم حمزةبن علی المرعش بن عبد الله بن محمدبن ابی محمد الحسن بن الحسین الاصغربن الامام علی زین العابدین علیه السلام،3-السید قاسم بن حسین بن کمال الدین بن حسن بن سعید بن ثابت بن یحیی بن دروش بن عاصم بن حسن بن محمدبن علی بن سالم بن علی بن صبرة بن موسی بن علی الخواری بن الحسن الامیربن جعفر الخواری ابن الامام موسی الکاظم علیه السلام،4-العلامة السید احمد بن محمد الحسینی الاردکانی الیزدی،5-السید عبد الفتاح بن ضیاء الدین محمد بن صادق بن طاهر بن علی بن الحسین خلیفة سلطان المرعشی الحسینی،6-ابراهیم بن عبد الفتاح بن ضیاءالدین محمدبن صادق بن طاهربن علی بن الحسین خلیفةسلطان بن رفیع الدین محمد بن شجاع الدین محمود بن میر علی الصدربن هدایة الله بن علاد الدین حسین بن نظام الدین علی بن قوام الدین میر بزرک بن علاءالدینحسین بن مرتضی بن علی بن کمال الدین بن قوام الدین صادق بن کمال الدین احمدبن علی المرتضی بن عبدالله بن ابی محمدهاشم بن ابی الحسن علی بن ابی عبد الله الحسین بن علی المرعشی بن عبد الله بن محمد بن الحسن بن الحسین الاصغر بن الامام زین العابدین علیه السلام،7-السید محمد بن محمد بن عبد الرزاق الحسینی الزبیدی الملقب بالمرتضی ابو الفیض الحسینی الواسطی،8-احمدبن الحسن بن عبد الله بن علوی الحداد الحضرموتی، 9-الحسن بن احمد الیمنی الضمدی التهامی،10-الحسن بن الحسین الادریسی الببلاوی،11-داوود بن سلیمان بن داوود الحسینی الشهابی الحلّی،12- ابو القاسم بن محمد رضی الجزائری الوزیر الهندی میر عالم،

قرن چهاردهم:

1-العلامة الاستاذ آیة الله سید محمد مهدی بن السید علی بن محمد بن علی بن اسماعیل بن محمد الغیاث ابن علی المعروف بمشعل الغریفی ابن احمد المقدس المشهور بحمزة الشرقی بن هاشم بن علوی عتیق الحسین بن الحسین بن الحسن بن عبد الله بن عیسی بن خمیس بن احمد بن ناصر بن علی بن سلیمان بن جعفربن موسی بن محمدبن علی بن علی بن الحسن بن محمد بن ابراهیم المجاب بن محمد العابدبن موسی الکاظم بن جعفر الصادق بن محمد الباقربن علی زین العابدین بن الحسین الشهید بن علی بن ابیطالب علیه و علیهم السلام،2-السید الجلیل الحسین بن احمدبن الحسین بن اسماعیل بن زین الدین المعروف ب زینی ابن محمد البراق ابن علی بن یحیی بن ابی الغنائم بن محمد بن فضائل بن احمد بن مرجان بن احمد بن محمدبن علی بن الحسین بن محمد بن علی بن الحسین البرسی ابی عبد الله ابن عبد الرحمن بن القاسم بن محمد البطحانی ابن القاسم بن الحسن الامیر ابن زید الجوادابن الامام ابی محمدالحسن الزکی المجتبی سبط رسول الله صلی الله علیه وآله ابن الامام امیر المومنین علیه السلام،3-العلامة النسابة السید رضا المعروف بالصائغ البحرانی الغریفی ابن علی بن محمدبن علی بن اسماعیل بن محمدالغیاث بن علی بن احمدبن هاشم بن علوی بن الحسین بن الحسن بن عبد الله بن عیسی بن خمیس بن احمدبن ناصر بن علی بن سلیمان بن جعفر بن موسی بن محمدبن علی الضخیم بن ابی علی الحسن بن محمد الحائری ابن ابراهیم المجاب ابن محمد العابد ابن الامام موسی الکاظم علیه السلام،4-السید میرزا مهدی خان الحسینی الافطسی المشهور ب بدائع النکار،5-السید عبد الحسین بن علی بن محمد بن ثابت بن ناصر بن ابراهیم بن اسماعیل بن مبارک بن بدر الدین بن احمد النقیب ابن محمد النقیب ابن عز الدین حسین النقیب ابن ناصر الدین محمد الحسینی سیاتی تمام نسبه الشریف الی الامام سید الساجدین علیه السلام،6-النسابة السید عبد الرزاق بن حسن بن ابراهیم بن اسماعیل بن مبارک بن بدر الدین بن احمد النقیب فی الغری الشریف ابن عز الدین حسین النقیب ابن ناصر الدین محمد الحسینی بن الحسین بن النقیب محمد الامیرمحسن بن عبد الجباربن اسماعیل بن عبد المطلب بن علی بن فاخر السوزائی بن الاسعد بن محمدبن علی بن احمد بن علی بن احمد بن محمد بن محمد بن الاشتربن عبید الله بن علی بن عبید الله بن علیالاعرج بن الحسین الاصغر ابن الامام السجادعلیه السلام،7-العلامة السید علی بن محمد بن مجد الدین ابراهیم بن عبد الفتاح المرعشی المعروف بسید الحکماءوسید الاطباء اخری،8-العلامة الآیة السید شمس الدین محمود بن العلامة السید علی بن العلامةالحاج السید محمدبن العلامةالسید ابراهیم بن عبد الفتاح بن ضیاءالدین،9-العلامةالمورخ الحبرالخریت فی النسب السید ابو عبد الله جعفر بن محمدبن جعفر بن راضی بن الحسن الحسینی العبیدلی الاعرجی البغدادی الکاظمی الپشت کوهی ابن مرتضی بن شرف الدین بن نصر الله بن زرزوربن ناصر بن منصورابی الفضل موسی عماد الدین بن علی بن ابی الحسن محمدبن ابی علی الحسن بن رجب بن طالب بن عمار بن مفضل بن محمد الصالح بن احمد البن بن محمد الاشتر بن عبید الله بن علی بن عبید الله بن علی بن علی الصالح بن عبید الله بن الحسین الاصغر ابن الامام علی زین العابدین علیه السلام،10-السید عبد الحی الکتانی الادریسی الحسنی الفاسی بن عبد الکبیربن ابی المفاخر محمد بن عبد الواحدبن احمد بن عبد الواحدبن عمر بن ادریس بن ابی الحی علی بن قاسم بن عبد العزیز بن محمد بن قاسم بن عبد الواحد بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن ابی بکربن محمد بن عبد الله بن هادی بن یحیی بن عمران بن عبد الجلیل بن یحیی بن یحیی بن محمد بن ادریس بن ادریس بن عبد الله المحض بن الحسن المثنی بن الامام الحسن بن علی بن ابی طالب علیهما السلام،11-العلامة السید عبد الله الموسوی البحرانی البلادی الثالث ابن السید ابی القاسم بن السیدعبد الله البلادی الثاتی المعروف بعلم الهدی ابن سید علی بن محمد الکبیر بن السید عبد الله الاول ابن العلوی الملقب بعتیق الحسین ابن الحسن بن عبد الله بن عیسی بن خمیس بن احمد بن ناصربن علی بن سلیمان بن جعفر بن موسی بن محمد بن علی بن علی بن الحسن بن محمد بن ابراهیم المجاب بن محمد العابد ابن موسی الکاظم علیه السلام،12-العلامة الفقیه السید حسین الطباطبایی البروجردی بن علی بن احمد بن علی النقی بن الجواد بن المرتضی بن محمد بن عبد الکریم بن المراد بن الشاه اسد الله بن جلال الدین امیر بن الحسن بن مجد الدین بن قوام الدین بن اسماعیل بن عباد بن ابی المکارم بن عباد بن ابی المجد بن عباد بن علی بن حمزة بن طاهر بن علی بن محمد بن احمدبن محمد بن احمدبن ابراهیم طباطباابن اسماعیل الدیباج ابن ابراهیم الغمر ابن الحسن المثنی ابن الامام الحسن المجتبی علیه السلام،13-ابراهیم بن الحسین شمس الدین القزوینی الحائری،14-احمد التستری الجزائری النجفی آقا امام،15-ادریس بن احمدالحسنی الفضیلی،16-حسین بن محمدتقی الطبرسی المعروف بالمیرزا النوری،17-الدکتور عبد الجوادالکلیدارآل طعمةالموسوی الحائری،18-عبد الله بن محسن بن محمدباقر الحسینی العبیدلی الاصبهانی ثقة الاسلام،19-عبد المولی الطریحی النجفی،20-عیسی بن حمدبن محمد حسن بن عیسی بن کامل بن منصور بن کمال الدین الحسینی الحلی،21-ابو القاسم بن الحسین الرضوی القمی الکشمیری اللاهوری الهندی،22-کاظم بن عبد الوهاب بن جعفر بن عبد الوهاب الحسنی الطباطبایی التبریزی الوکیل اعتضاد الممالک،23-محسن المنزوی الطهرانی النجفی الشیخ آقا بزرگ،-24محمد بن باقر بن اسماعیل الرضوی،25-محمد تقی بن محمد رضاالحسینی القزوینی،26-محمد بن حسن وادی الصیادی الرفاعی الحسینی ابو الهدی الحلبی،27-محمدحسین الاعلمی الجندقی الیزدی الحائری،28-محمد حسین بن محمدصادق الحسینی الخاتون آبادی،29-محمد حسین بن محمد علی الحسینی الشهرستانی المیرزا،30-محمد رضا بن محمدصادق الطباطبایی التبریزی،31-مصطفی بن محمد الحسینی الادهمی البغدادی نور الدین الواعظ، 32-محمد بن جعفر بن حسین الحسینی الحکیم،33-مهدی بن حیدر الکشمیری،34-مهدی بن علی بن محمد الموسوی الغریفی البحرانی النجفی البصری.

قرن پانزدهم

1-السید شهاب الدین الحسینی المرعشی النجفی،2-ابراهیم بن ساجدین الموسوی الابهری المعروف بالزنجانی، 3 - السید ابراهیم بن منصور الهاشمی الامیر، 4- السید جاسم حسن شبر الموسوی النجفی،5-جمال الترابی الحسنی الطباطبایی،6-حسن الفاطمی القمی،7-حسن بن محمود المرعشی حسین الحسینی الزرباطی، 8-ضیاء بن محمدقللی العنقای الحسینی الحجازی، 9 -عبد الحمید زینی بن علوی عبد الله حسین السادة الشریف، 10- علی نقی بن احمد الحسنی الحیدری البغدادی، 11- فاضل الموسوی الخلخالی محمد حسن المیرجهانی، 12- محمد حسین بن محسن الحسینی الجلالی الکشمیری الحائری، 13- محمد رضا عباس محمدالدباغ، 14-السید محمد علی الروضاتی الاصبهانی، 15-السید محمد بن علی نقی الحیدری،16-محمد بن نعمةالله بن محمد بن جعفربن الجزائری التستری النجفی الاهوازی الطهرانی،17- السید مهدی الرجائی الموسوی،18- السید مهدی بن حسن الخرسان،19- السید نادر نبوی طباطبایی. بر اساس تحقیقات به عمل آمده تا زمان نگارش این صفحات 37 نفر از نسب نگاران تا پایان قرن هفتم در بین 221نفر نسب نگار مسلمان احصاء شده، شیعه هستند و از میان82 اثر نسب نگاری شیعه 13 اثر آن به دست ما رسیده است.

نتیجه گیری:

دانش نسب¬شناسی، جایگاه و اهمیت قابل توجهی در میان مسلمانان داشته و همانند برخی علوم اسلامی از حرکت و رشد قابل توجهی برخوردار بوده است. مذاهب اسلامی هریک به نوبه خود در شکوفایی آن سهیم بودند. در این میان سادات علوی و شیعیان امامی به دلایلی چون تکیه معصومان در سنت و سیره خود بر نسب برای کاربردهای اسلامی و ارتباط آن با موضوع امامت، حفظ و شناخت ذریه پیامبر9 اهتمام بیشتری بدان قائل بوده و در بالندگی و توسعه این دانش، نقش بارزتری ایفا کردند. با نگاهی به فهرست تألیفات شیعیان در حوزه دانش نسب شناسی، در ادوار مختلف اسلامی، میزان نقش و سهم ایشان روشن می شود. دانشمندان نسب شناس شیعه در طول تاریخ اسلام، با تلاش خستگی ناپذیری که انجام داده‌اند، بانی اقدامات مهمی در حفظ و انتقال دانش نسب شدند. اهتمام ایشان بیشتر معطوف به نسب سادات بوده است. با تلاش‌های آنان انساب سادات از فراموشی رهایی یافته و با زحمات فراوان، آنان توانسته اند، دانش نسب شناسی را از صدر اسلام تاکنون بازسازی کرده و از آن پاسداری نمایند. تألیف کتاب های گوناگون نسب به ویژه درباره انساب سادات طالبی و تشکیل مراکزی برای کار متمرکز و علمی در این خصوص، از اقدامات شیعیان نسابه برای حفظ سلسله نسب سادات بوده است. با توجه به مطالب ذکر شده توجه به انساب در روزگار ما نیز به عنایت بیشتری نیاز دارد زیرا با گسترش شهرها ،افزایش جمعیت و تکثیر نسل در قرون متمادی مخصوصاًدرمورد ذریه نبوی و نسل سادات توجه به جلوگیری از هر گونه تحریف، انحراف و سرگشتگی در این امر ضروری به نظر می رسد تا بتوان از این رهگذر به ایجاد علم نسب شناسی با مختصات روز و پاسخگو به نیاز امروز جامعه و با حذف ضعف های آن با هدف حفظ شان ومنزلت خاندان و ذریه عترت نبوی در طراز نظام اسلامی اقدام نمود.


فهرست منابع

کتب: 1- قرآن کریم. 2- ابن سلام، ابوعبید قاسم،کتاب النسب، چ 1، مقدمه: سهیل زکار، تحقیق مریم محمد خبیر الدرع، بی جا، بی نا، 1410 ق. 3- ابن طقطقی، محمد بن علی،تحقیق سید مهدی رجایی،قم:کتابخانه آیت ا... مرعشی،1418ق. 4- ابن قدامة، موفق الدین ابو محمد عبدا... بن احمد، التبیین فی انساب القرشیین، چ 3، تحقیق محمد نایف الدلیمی، بی جا: عالم الکتب و مکتبة النهضة العربیة، 1408ق. 5- پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، چ 15، تهران: جاویدان، 1360ش. 6- تهرانی، شیخ آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چ 3، بیروت: دارالاضواء، 1403ق. 7- حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایت گر، نگرشی نو به شرح زیارت جامعه کبیره، قم: مرکز حقایق اسلامی، 1388ش. 8- خوانساری، جمال الدین محمد، شرح بر غرر الحکم و درر الکلم، چ 2، تهران: مؤسسه چاپ و نشر دانشگاه تهران، 1359ش. 9- خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، چ 5، بی جا: بی نا، 1413ق. 10- روضاتی، سید محمدعلی، جامع الانساب، چ 1، اصفهان: جاوید، 1335ش. 11- شوشتری، مرتضی، نسب شناسان مسلمان، چ 1، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس 1393ش. 12- صدر، سید حسن، تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام، بیروت، دارالرائد، 1981م. 13- طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374ش. 14- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، رجال طوسی، چ 1، تحقیق جواد قیومی، قم: مؤسسه نشر الفقاهة، 1417ق. 15- عالمی، سید محمدرضا، انساب نگاری شیعه تا پایان قرن هفتم هجری، چ1، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه 1393ش. 16- العلوی العمری،علی بن محمد،المجدی فی انساب الطالبیین،تحقیق احمد مهدوی دامغانی،قم:کتابخانه آیت ا... مرعشی،1380ش. 17- علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام، بغداد و بیروت، مکتبة النهضة و دار العلم للملایین، 1980م. 18- کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، چ 3، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1367ش. 19- مجلسی،محمد باقر،بحار الانوار،بیروت:دار الاحیاءالتراث،1416ق. 20- مروزی ازورقانی، اسماعیل، الفخری فی انساب الطالبیین، چ 1، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، انتشارات کتابخانه آیت ا... مرعشی نجفی، 1409ق. 21- مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین (ع) شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1375ش. 22- موسوی، ابوسعیدة سید حسین، مشجر الوافی، چ 5، بیروت: مؤسسه احیاء الکتب الاسلامیة، 2011م. 23- نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی، رجال النجاشی، چ 5، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1416ق. 24- نیشابوری، ابوالحسین مسلم بن حجاج بن مسلم، صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر، بی تا. مقالات: 1- نجفی، محمدجواد، نسب شناسی در دوره اسلامی، ماهنامه تاریخ اسلام، ش 13




نتيجه گيري:

پانويس

  1. Confucius
  2. برای مطالعه بیشتر: نسب شناسان مسلمان، مرتضی شوشتری، صفحه29 .در ایران باستان نیز نسب کوروش (559-529ق.م) و داریوش (522-486ق.م)در ابتدای منشور بابلی و کتیبه بیستون نشان از توجه به نسب شناسی در دوره هخامنشی(559-330ق-م)در ایران باستان دارد.
  3. علی، جواد،المفصل فی تاریخ العرب، ج 4، ص466و470
  4. طباطبایی،سید محمد حسین، تفسير الميزان، ج 15، ص 307.
  5. همان، ج 3، ص 257
  6. تهرانی،آقا بزرگ،الذریعه الی تصانیف الشیعة، جلد 2، صفحه 368 و روضاتی،سید محمد علی، جامع الانساب،ج1،ص12.
  7. علامه مجلسی در شرح این حدیث بيان فرموده:" و تدفع البلوى " البلاء والبلية والبلوى بمعنى وهو ما يمتحن به الانسان من المحن والنوائب والمصائب " وتيسر الحساب " أي حساب الأموال أو الأعمال أيضا " وتنسئ في الأجل " أي تؤخر فيه كما مر قال في النهاية فيه من أحب أن ينسأ في أجله، فليصل رحمه، النساء التأخير، يقال نسأت الشئ نسأ وأنسأته إنساء إذا أخرته والنساء الاسم، ويكون في العمر والدين، ومنه الحديث " صلة الرحم مثراة في المال منسأة في الأثر " هي مفعلة منه أي مظنة له، وموضع.وقال النووي: وذا بأن يبارك فيه بالتوفيق للطاعات، وعمارة أوقاته بالخيرات وكذا بسط الرزق عبارة عن البركة، وقيل عن توسيعه وقيل إنه بالنسبة إلى ما يظهر للملائكة وفي اللوح المحفوظ أن عمره ستون وإن وصل فمائة، وقد علم الله ما سقيع، وقيل هو ذكره الجميل بعده، فكأنه لم يمت، وقال عياض: الأثر الأجل سمي بذلك لأنه تابع للحياة، والمراد بنسأ الأجل يعني تأخيره،. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 71،ص112و روضاتی، سید محمد علی،جامع الانساب،ج 1،ص12و موسوی،ابو سعیدة سید حسین،مشجر الوافی،ج 3 ص 5
  8. مکارم شیرازی ، ناصر، شرح نهج البلاغه ، نامه31.
  9. خوانساری، آقا جمال الدین محمد، شرح بر غرر الحکم و درر الکلم ج4، ص209، ح5825.
  10. این روایت از قول حضرت امیرالمؤمنین، امام سجاد، امام باقر، امام صادق و امام رضا علیهم السلام.
  11. ... عندنا علم البلایا و المنایا و انساب العرب/انا اهل بیت علّمنا علم المنایا و البلایا والانساب. به نقل از : کلینی، ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق ، الکافی، ج1،ص223و روضاتی، سید محمد علی، جامع الانساب،ج 1،صص،23،28 و29؛ شوشتری، مرتضی، نسب شناسان مسلمان، صص69 و70.
  12. پاینده ،ابو القاسم، نهج الفصاحة، ص 227.
  13. المقدسی، ابی عبدالله محمد بن عبد الواحد، سنن و الاحکام عن المصطفی علیه افضل الصلاة و السلام ، ج5، ص85
  14. نجفی، محمد جواد، نسب شناسی در دوره اسلامی، ماهنامه تاریخ اسلام، شماره 13 و عالمی، محمد جواد، انساب نگاری شیعه تا پایان قرن هفتم هجری، صص 69 و70.
  15. برای مطالعه بیشتر: شوشتری، مرتضی نسب شناسان مسلمان ،ص153.
  16. عالمی، سید محمد رضا، انساب نگاری شیعه،صص96 و 97 .
  17. طوسی،محمد بن حسن ،رجال الطوسی، صص145و284 و تهرانی، آقا بزرگ ،الذریعه الی تصانیف الشیعۀ،ج 2،ص370.
  18. سیدحسن صدرفرموده:هشام بن محمدسائب کلبی امام علماءالنسب والاخبار والسیر والاثار اعلم علماءعصره فی کل ذلک. صدر، سید حسن، تاسیس الشیعة لعلوم الاسلام، ص۲۳۷.
  19. نجاشی،ابو العباس احمد بن علی، رجال النجاشی،ص434،شماره1166.
  20. ابن سلام، ابو عبید قاسم،کتاب النسب، ص 9
  21. همان،صفحه28.

منابع