افزودن پیوند

    انجيل: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۲: خط ۲:
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    !نام
    !نام
    !انجيل
    !انجیل
    |-
    |-
    |}
    |}
    خط ۱۱: خط ۱۱:
    در [[قرآن کریم]] و احادیث اسلامی انجیل نام کتاب [[حضرت مسیح]] است که از جانب [[خداوند]] به او [[وحی]] شده است امّا در کتاب‏های [[تاریخ ادیان]] و به ویژه نزد مسیحیان کتاب‏هایی که در سده‏‌های نخستین [[مسیحیت]] برای ثبت اقوال و اعمال حضرت مسیح نگارش یافتند انجیل نامیده می‏‌شود. نویسندگان انجیل‏‌ها در نگارش شرح زندگانی [[حضرت عیسی مسیح]] از مطالبی استفاده کرده‌‏اند که از طریق شاگردان او و شاهدان عینی وقایع در دسترس آنها قرار گرفته بود.
    در [[قرآن کریم]] و احادیث اسلامی انجیل نام کتاب [[حضرت مسیح]] است که از جانب [[خداوند]] به او [[وحی]] شده است امّا در کتاب‏های [[تاریخ ادیان]] و به ویژه نزد مسیحیان کتاب‏هایی که در سده‏‌های نخستین [[مسیحیت]] برای ثبت اقوال و اعمال حضرت مسیح نگارش یافتند انجیل نامیده می‏‌شود. نویسندگان انجیل‏‌ها در نگارش شرح زندگانی [[حضرت عیسی مسیح]] از مطالبی استفاده کرده‌‏اند که از طریق شاگردان او و شاهدان عینی وقایع در دسترس آنها قرار گرفته بود.


    =كتاب مقدس مسيحيان=
    =کتاب مقدس مسیحیان=


    كتاب مقدس، عنوان مجموعه‌اى از نوشته‌هاى كوچك و بزرگ است كه مسيحيان همه، و [[يهوديان]] بخشى از آن را كتاب آسمانى و الهى خود مى دانند. عنوان معروف اين مجموعه در زبان انگليسى و بيشتر زبان‌هاى اروپايى «بايبل»<ref> Bible.</ref> و يا كلمه‌هاى هم خانواده ى آن است كه از كلمه ى يونانى «Biblia» به معناى «كتاب‌ها» گرفته شده است<ref>توماس ميشل، كلام مسيحى، ترجمه ى حسين توفيقى، ص 23 (به عهد عتيق نيز شهرت دارد).</ref>.
    کتاب مقدس، عنوان مجموعه‌اى از نوشته‌هاى کوچک و بزرگ است که مسیحیان همه، و [[يهوديان|یهودیان]] بخشى از آن را کتاب آسمانى و الهى خود مى دانند. عنوان معروف این مجموعه در زبان انگلیسى و بیشتر زبان‌هاى اروپایى «بایبل»<ref> Bible.</ref> و یا کلمه‌هاى هم خانواده ى آن است که از کلمه ى یونانى «Biblia» به معناى «کتاب‌ها» گرفته شده است<ref>توماس ميشل، كلام مسيحى، ترجمه ى حسين توفيقى، ص 23 (به عهد عتيق نيز شهرت دارد).</ref>.


    در زبان‌هاى فارسى و عربى عنوان «عهدين» نيز براى اين كتاب به كار مى رود. عنوان مذكور به اين اعتقاد مسيحيان اشاره دارد كه خداوند دو عهد و پيمان با انسان بسته است: يكى «عهد قديم»<ref>Old Testement. (O.T.)</ref> كه در آن خداوند از انسان پيمان گرفته است كه بر شريعت الهى گردن نهد; و ديگرى «عهد جديد»<ref>. New Testament (N. T.)</ref> كه پيمان بر سر محبت خدا و عيسى مسيح است.
    در زبان‌هاى فارسى و عربى عنوان «عهدین» نیز براى این کتاب به کار مى رود. عنوان مذکور به این اعتقاد مسیحیان اشاره دارد که خداوند دو عهد و پیمان با انسان بسته است: یکى «عهد قدیم»<ref>Old Testement. (O.T.)</ref> که در آن خداوند از انسان پیمان گرفته است که بر شریعت الهى گردن نهد; و دیگرى «عهد جدید»<ref>. New Testament (N. T.)</ref> که پیمان بر سر محبت خدا و عیسى مسیح است.


    متناظر با اين تقسيم، كتاب‌هاى مربوط به دوره ى اول را «عهد قديم» و كتاب‌هاى مربوط به دوره ى دوم را «عهد جديد» مى خوانند و هر دو قسمت از نظر مسيحيان مقدس و معتبر است، لكن يهوديان معتقدند كه خدا تنها يك پيمان با انسان بسته و آن همان پيمان «شريعت» است; و بر اين اساس تنها بخش «عهد قديم» را ـ كه «عهد» مى نامند ـ قبول دارند<ref>ر.ك: عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 19 و 20. البته اصطلاح رايج براى عهد قديم در ميان يهوديان واژه ى «تنخ» است كه مخفف «تورات»، «نبيم»، «انبيا»، «كتوبيم» و «مكتوبات» است.</ref>.
    متناظر با این تقسیم، کتاب‌هاى مربوط به دوره ى اول را «عهد قدیم» و کتاب‌هاى مربوط به دوره ى دوم را «عهد جدید» مى خوانند و هر دو قسمت از نظر مسیحیان مقدس و معتبر است، لکن یهودیان معتقدند که خدا تنها یک پیمان با انسان بسته و آن همان پیمان «شریعت» است; و بر این اساس تنها بخش «عهد قدیم» را ـ که «عهد» مى نامند ـ قبول دارند<ref>ر.ك: عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 19 و 20. البته اصطلاح رايج براى عهد قديم در ميان يهوديان واژه ى «تنخ» است كه مخفف «تورات»، «نبيم»، «انبيا»، «كتوبيم» و «مكتوبات» است.</ref>.


    =عهد قديم=
    =عهد قدیم=


    اين بخش از كتاب مقدس ـ كه قريب سه چهارم كل كتاب مى شود ـ مشتمل بر 39 يا 46 كتاب است<ref>اين تفاوت ناشى از اختلاف بين دو نسخه است. خود يهوديان نسخه ى 39 كتابى را قبول دارند، اما مسيحيان، كاتوليك ها و ارتدوكس ها نسخه ى 46 كتابى، و پروتستانها نسخه ى 39 كتابى را پذيرفته اند.</ref>.
    این بخش از کتاب مقدس ـ که قریب سه چهارم کل کتاب مى شود ـ مشتمل بر 39 یا 46 کتاب است<ref>اين تفاوت ناشى از اختلاف بين دو نسخه است. خود يهوديان نسخه ى 39 كتابى را قبول دارند، اما مسيحيان، كاتوليك ها و ارتدوكس ها نسخه ى 46 كتابى، و پروتستانها نسخه ى 39 كتابى را پذيرفته اند.</ref>.


    طبق نسخه ى 46 كتابى (يا نسخه ى سبعينه) كه مورد پذيرش اكثر مسيحيان است، عهد قديم به سه بخش تقسيم مى گردد:
    طبق نسخه ى 46 کتابى (یا نسخه ى سبعینه) که مورد پذیرش اکثر مسیحیان است، عهد قدیم به سه بخش تقسیم مى گردد:


    *بخش اول: اسفار پنج گانه ى [[تورات]] و كتب تاريخى ديگر;
    *بخش اول: اسفار پنج گانه ى [[تورات]] و کتب تاریخى دیگر;
    *
    *
    *بخش دوم: كتب حكمت، شعر و مناجات;
    *بخش دوم: کتب حکمت، شعر و مناجات;
    *
    *
    *بخش سوم: كتب انبيا و پيش گويى‌هاى آنها.
    *بخش سوم: کتب انبیا و پیش گویى‌هاى آنها.
    *
    *


    هرچند باور عمومى يهوديان و مسيحيان اين است كه تورات فعلى (اسفار پنج گانه) نوشته و يا كتاب آسمانى [[حضرت موسى(ع)]] است، اما كسانى در گذشته و حال انتساب تورات موجود به حضرت موسى(ع) را قاطعانه رد كرده و به اثبات اين نظريه پرداخته اند كه تورات موجود در قرون پس از آن حضرت نوشته شده است<ref>از جمله اين افراد «باروخ اسپينوزا» (1632 ـ 1677 م) دانشمند هلندى و دكتر الكسندر كيوس از دانشمندان مسيحى است. ر.ك: حسين توفيقى، آشنايى با اديان بزرگ، ص 82; باروخ اسپينوزا، مصنف واقعى اسفار پنجگانه، ترجمه ى عليرضا آل بويه، مجله ى هفت آسمان، ش 1، ص 89; رحمة الله هندى، اظهار الحق، ص 63.</ref>.
    هرچند باور عمومى یهودیان و مسیحیان این است که تورات فعلى (اسفار پنج گانه) نوشته و یا کتاب آسمانى [[حضرت موسى(ع)]] است، اما کسانى در گذشته و حال انتساب تورات موجود به حضرت موسى(ع) را قاطعانه رد کرده و به اثبات این نظریه پرداخته اند که تورات موجود در قرون پس از آن حضرت نوشته شده است<ref>از جمله اين افراد «باروخ اسپينوزا» (1632 ـ 1677 م) دانشمند هلندى و دكتر الكسندر كيوس از دانشمندان مسيحى است. ر.ك: حسين توفيقى، آشنايى با اديان بزرگ، ص 82; باروخ اسپينوزا، مصنف واقعى اسفار پنجگانه، ترجمه ى عليرضا آل بويه، مجله ى هفت آسمان، ش 1، ص 89; رحمة الله هندى، اظهار الحق، ص 63.</ref>.


    بيش تر كتاب‌هاى عهد عتيق در اصل به زبان عبرى و اندكى از آن به زبان كلدانى (از زبان‌هاى سامى هم خانواده با عربى) بوده اند كه به يونانى ترجمه شده اند.
    بیش تر کتاب‌هاى عهد عتیق در اصل به زبان عبرى و اندکى از آن به زبان کلدانى (از زبان‌هاى سامى هم خانواده با عربى) بوده اند که به یونانى ترجمه شده اند.


    =عهد جديد=
    =عهد جدید=


    بخش دوم كتاب مقدس، [[عهد جديد]] است كه تنها مسيحيان آن را قبول دارند. عهد جديد به زبان يونانى نوشته شده است، در حالى كه حضرت عيسى(ع) و [[حواريون]] او به زبان آرامى (لهجه‌اى از زبان عبرى) سخن مى گفتند. علت اين امر آن است كه با كشورگشايى [[اسكندر مقدونی]] و ايجاد يك امپراطورى بزرگ، زبان يونانى در بسيارى از مناطق تبليغ شد، به گونه‌اى كه بسيارى از مردم با اين زبان آشنايى يافتند. هنگامى كه رسولان مسيحى براى مردم منطقه ى درياى مديترانه و اطراف آن سخن مى گفتند يا مى نوشتند، طبيعى بود كه از زبان مشترك (يونانى) استفاده كنند<ref>عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 33.</ref>.
    بخش دوم کتاب مقدس، [[عهد جديد|عهد جدید]] است که تنها مسیحیان آن را قبول دارند. عهد جدید به زبان یونانى نوشته شده است، در حالى که حضرت عیسى(ع) و [[حواريون|حواریون]] او به زبان آرامى (لهجه‌اى از زبان عبرى) سخن مى گفتند. علت این امر آن است که با کشورگشایى [[اسكندر مقدونی|اسکندر مقدونی]] و ایجاد یک امپراطورى بزرگ، زبان یونانى در بسیارى از مناطق تبلیغ شد، به گونه‌اى که بسیارى از مردم با این زبان آشنایى یافتند. هنگامى که رسولان مسیحى براى مردم منطقه ى دریاى مدیترانه و اطراف آن سخن مى گفتند یا مى نوشتند، طبیعى بود که از زبان مشترک (یونانى) استفاده کنند<ref>عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 33.</ref>.


    =تقسيم بندى عهد جديد=
    =تقسیم بندى عهد جدید=


    [[عهد جديد]] به طور كلى به 4 بخش تقسيم مى شود:
    [[عهد جديد|عهد جدید]] به طور کلى به 4 بخش تقسیم مى شود:


    '''زندگى‌نامه و سخنان حضرت عيسى(ع):'''  
    '''زندگى‌نامه و سخنان حضرت عیسى(ع):'''  


    اين بخش مشتمل بر 4 انجيل<ref>انجيل در لغت يونانى به معناى «مژده» است.</ref> است كه گفته مى شود «متى»، «مرقس»، «لوقا» و «يوحنا» آنها را نوشته اند.
    این بخش مشتمل بر 4 انجیل<ref>انجيل در لغت يونانى به معناى «مژده» است.</ref> است که گفته مى شود «متى»، «مرقس»، «لوقا» و «یوحنا» آنها را نوشته اند.
    سه انجيل نخست سبكى يكسان دارند و مطالب مندرج در آنها هماهنگ اند و با فرهنگ يهودى اختلاف چندانى ندارند; اما انجيل چهارم (يوحنا) از نظر مطالب با اناجيل ديگر متفاوت است و با فرهنگ يهودى سازگارى ندارد و در آن الوهيت حضرت عيسى مطرح شده است. سه انجيل اول را اناجيل هم نوا يا هم ديد<ref>Synoptic.</ref> مى نامند.
    سه انجیل نخست سبکى یکسان دارند و مطالب مندرج در آنها هماهنگ اند و با فرهنگ یهودى اختلاف چندانى ندارند; اما انجیل چهارم (یوحنا) از نظر مطالب با اناجیل دیگر متفاوت است و با فرهنگ یهودى سازگارى ندارد و در آن الوهیت حضرت عیسى مطرح شده است. سه انجیل اول را اناجیل هم نوا یا هم دید<ref>Synoptic.</ref> مى نامند.
    غالب محققان بر آن اند كه اين سه انجيل بعد از حضرت عيسى و حدوداً بين سال‌هاى 65 ـ 70 م، يعنى بيش از سى سال پس از حيات زمينى حضرت عيسى(ع) نوشته شده اند و برخى از پژوهشگران كتاب مقدس معتقدند كه انجيل متى و لوقا از روى انجيل مرقس نوشته شده اند<ref>ر.ك: عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 35.</ref>.
    غالب محققان بر آن اند که این سه انجیل بعد از حضرت عیسى و حدوداً بین سال‌هاى 65 ـ 70 م، یعنى بیش از سى سال پس از حیات زمینى حضرت عیسى(ع) نوشته شده اند و برخى از پژوهشگران کتاب مقدس معتقدند که انجیل متى و لوقا از روى انجیل مرقس نوشته شده اند<ref>ر.ك: عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 35.</ref>.


    '''تبليغات و مسافرت‌هاى تبليغى مبلغان مسيحى:'''  
    '''تبلیغات و مسافرت‌هاى تبلیغى مبلغان مسیحى:'''  


    در اين بخش كتاب «اعمال رسولان» وجود دارد كه اقدامات حواريون و ديگر مسيحيان، مخصوصاً «پولس» رابيان مى كند.
    در این بخش کتاب «اعمال رسولان» وجود دارد که اقدامات حواریون و دیگر مسیحیان، مخصوصاً «پولس» رابیان مى کند.


    '''نامه‌ها:'''
    '''نامه‌ها:'''


    رسولان نامه‌هايى به شهرها و افراد گوناگون نگاشته اند كه 21 عدد از آنها در مجموعه ى عهد جديد آورده شده اند. سيزده يا چهارده<ref>در انتساب يكى از نامه ها به پولس ترديد وجود دارد.</ref> نامه از «پولس»، سه نامه از «يوحنا»، دو نامه از «پطرس»، و يك نامه از «يعقوب» و «يهودا» وجود دارد.
    رسولان نامه‌هایى به شهرها و افراد گوناگون نگاشته اند که 21 عدد از آنها در مجموعه ى عهد جدید آورده شده اند. سیزده یا چهارده<ref>در انتساب يكى از نامه ها به پولس ترديد وجود دارد.</ref> نامه از «پولس»، سه نامه از «یوحنا»، دو نامه از «پطرس»، و یک نامه از «یعقوب» و «یهودا» وجود دارد.


    اين نامه‌ها حاوى مطالبى ارشادى و احياناً اعتقادى است.
    این نامه‌ها حاوى مطالبى ارشادى و احیاناً اعتقادى است.


    '''رؤيا و مكاشفه:'''  
    '''رؤیا و مکاشفه:'''  


    در اين بخش تنها كتاب «مكاشفه ى يوحنا» قرار دارد كه كتاب سرّى و رمزى است و حوادث آينده را پيش گويى مى كند.
    در این بخش تنها کتاب «مکاشفه ى یوحنا» قرار دارد که کتاب سرّى و رمزى است و حوادث آینده را پیش گویى مى کند.


    =نويسندگان عهد جديد=
    =نویسندگان عهد جدید=


    چهار انجيل ابتداى عهد جديد، در واقع چهار زندگى نامه از حضرت عيسى(ع) هستند كه به دست چهار نفر نوشته شده اند.
    چهار انجیل ابتداى عهد جدید، در واقع چهار زندگى نامه از حضرت عیسى(ع) هستند که به دست چهار نفر نوشته شده اند.


    '''انجيل مرقس:'''
    '''انجیل مرقس:'''


    قديمى ترين و مختصرترين آنهاست كه معمولا آنها را به يوحناى مرقس، دوست و هم دم و مترجم پطرس، كه احياناً هم سفر پولس نيز بوده است، نسبت مى دهند<ref>مريل سى تنى، معرفى عهد جديد، ترجمه ى طاطه وس ميكائيليان، ج 1، ص 173.</ref>. نوشته‌هاى او مطالبى است كه از پطرس آموخته و ثبت كرده است<ref>همان.</ref>. اين انجيل بسيار كوتاه، واقع بينانه، روشن و پرقدرت است; مانند آلبومى كه مختص عكس‌هاى شخصِ به خصوصى باشد، يك رشته تصاوير مهم از عيسى ارائه مى دهد... مرقس توانسته شخصيت واعمال مسيح را با اين تصاوير به خوبى نشان دهد<ref>همان، ص 176.</ref>.
    قدیمى ترین و مختصرترین آنهاست که معمولا آنها را به یوحناى مرقس، دوست و هم دم و مترجم پطرس، که احیاناً هم سفر پولس نیز بوده است، نسبت مى دهند<ref>مريل سى تنى، معرفى عهد جديد، ترجمه ى طاطه وس ميكائيليان، ج 1، ص 173.</ref>. نوشته‌هاى او مطالبى است که از پطرس آموخته و ثبت کرده است<ref>همان.</ref>. این انجیل بسیار کوتاه، واقع بینانه، روشن و پرقدرت است; مانند آلبومى که مختص عکس‌هاى شخصِ به خصوصى باشد، یک رشته تصاویر مهم از عیسى ارائه مى دهد... مرقس توانسته شخصیت واعمال مسیح را با این تصاویر به خوبى نشان دهد<ref>همان، ص 176.</ref>.


    '''انجيل متى:'''
    '''انجیل متى:'''


    در ترتيب كنونى عهد جديد، نخستين انجيل و مفصلّ ترين آنهاست. اعتقاد سنتّى مسيحى اين بود كه اين انجيل قديمى ترين اناجيل و به دست «متاى خوازى» نوشته شده است، اما با نقّادى‌هاى عصر جديد، عقايد فوق اعتبار خود را از دست داده است<ref>عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 214 ـ 215.</ref>.
    در ترتیب کنونى عهد جدید، نخستین انجیل و مفصلّ ترین آنهاست. اعتقاد سنتّى مسیحى این بود که این انجیل قدیمى ترین اناجیل و به دست «متاى خوازى» نوشته شده است، اما با نقّادى‌هاى عصر جدید، عقاید فوق اعتبار خود را از دست داده است<ref>عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 214 ـ 215.</ref>.


    '''انجيل لوقا:'''
    '''انجیل لوقا:'''


    كتاب اعمال رسولان، منسوب به لوقاى طبيب، يار و همراه پولس است، كه احتمالا در انطاكيه با تبليغ پولس ايمان آورده و با او دوست و هم نشين شده بود<ref>مريل سى تنى، معرفى عهد جديد، ج 1ظ، ص 191.</ref>.
    کتاب اعمال رسولان، منسوب به لوقاى طبیب، یار و همراه پولس است، که احتمالا در انطاکیه با تبلیغ پولس ایمان آورده و با او دوست و هم نشین شده بود<ref>مريل سى تنى، معرفى عهد جديد، ج 1ظ، ص 191.</ref>.
    بسيارى از انجيل شناسان معتقدند كه انجيل متى و انجيل لوقا در نگارش از انجيل مرقس استفاده كرده اند و در بسيارى از مشتركات ديگرشان از يك منبع شفاهى بهره برده اند<ref>Cross, F, Th Oxford Dictionary of Christian Church (ODC), London, Oxford University Press, P 853.به نقل از: عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 205.</ref>.
    بسیارى از انجیل شناسان معتقدند که انجیل متى و انجیل لوقا در نگارش از انجیل مرقس استفاده کرده اند و در بسیارى از مشترکات دیگرشان از یک منبع شفاهى بهره برده اند<ref>Cross, F, Th Oxford Dictionary of Christian Church (ODC), London, Oxford University Press, P 853.به نقل از: عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 205.</ref>.


    '''انجيل يوحنّا:'''
    '''انجیل یوحنّا:'''


    با سه انجيل ديگر ـ كه اناجيل هم نوا خوانده مى شوند ـ بسيار متفاوت است و علاوه بر اين كه تنها انجيلى است كه الهيات عيسى خدايى را ترويج مى كند، از نظر سبك نگارش و تركيب مطالب با سه انجيل ديگر تفاوت بسيار دارد، به گونه‌اى كه مسيحِ اناجيل هم نوا را «مسيح تاريخ» و مسيح اين انجيل را «مسيح ايمان» خوانده اند<ref>همان، ص 260.</ref>.
    با سه انجیل دیگر ـ که اناجیل هم نوا خوانده مى شوند ـ بسیار متفاوت است و علاوه بر این که تنها انجیلى است که الهیات عیسى خدایى را ترویج مى کند، از نظر سبک نگارش و ترکیب مطالب با سه انجیل دیگر تفاوت بسیار دارد، به گونه‌اى که مسیحِ اناجیل هم نوا را «مسیح تاریخ» و مسیح این انجیل را «مسیح ایمان» خوانده اند<ref>همان، ص 260.</ref>.


    تاريخ نگارش انجيل يوحنّا احتمالاً بين سال‌هاى 90 ـ 115 م است، و از نظر تاريخى آخرين اناجيل است<ref>فهيم عزيز، المدخل الى العهد الجديد، ص 561.</ref>.
    تاریخ نگارش انجیل یوحنّا احتمالاً بین سال‌هاى 90 ـ 115 م است، و از نظر تاریخى آخرین اناجیل است<ref>فهيم عزيز، المدخل الى العهد الجديد، ص 561.</ref>.


    اعتقاد غالب سنتى در كليساى مسيحى اين بود كه اين انجيل توسط يوحنّا، پسر زبدى، كه از خردسالى در زمره ى حواريون بود، نوشته شده است، اما اعتقاد مزبور در قرن نوزدهم زير سؤال رفت و كوشش‌هاى بسيار براى شناسايى نويسنده ى اين انجيل به جايى نرسيد.
    اعتقاد غالب سنتى در کلیساى مسیحى این بود که این انجیل توسط یوحنّا، پسر زبدى، که از خردسالى در زمره ى حواریون بود، نوشته شده است، اما اعتقاد مزبور در قرن نوزدهم زیر سؤال رفت و کوشش‌هاى بسیار براى شناسایى نویسنده ى این انجیل به جایى نرسید.


    يك [[كشيش]] مسيحى در پاسخ به اين سؤال كه «چه كسى انجيل يوحنّا را نوشته است؟» مى نويسد:
    یک [[كشيش|کشیش]] مسیحى در پاسخ به این سؤال که «چه کسى انجیل یوحنّا را نوشته است؟» مى نویسد:


    سؤال مشكلى است و پاسخ به آن بررسى و تحقيق گسترده‌اى را مى طلبد و غالباً به اين عبارت ختم مى شود كه غير از خداى يگانه كسى نمى داند كه
    سؤال مشکلى است و پاسخ به آن بررسى و تحقیق گسترده‌اى را مى طلبد و غالباً به این عبارت ختم مى شود که غیر از خداى یگانه کسى نمى داند که
    چه كسى اين انجيل را نوشته است<ref> همان، ص 546.</ref>.
    چه کسى این انجیل را نوشته است<ref> همان، ص 546.</ref>.


    نويسنده ى انجيل يوحنّا علاوه بر اين كه اناجيل قبلى و رساله‌هاى پولس را در اختيار داشته و از آنها در تدوين انجيلش استفاده كرده، داراى مشرب فلسفى هم بوده و كتابش مشحون از مايه‌هاى فلسفى [[يونان]] است.
    نویسنده ى انجیل یوحنّا علاوه بر این که اناجیل قبلى و رساله‌هاى پولس را در اختیار داشته و از آنها در تدوین انجیلش استفاده کرده، داراى مشرب فلسفى هم بوده و کتابش مشحون از مایه‌هاى فلسفى [[يونان|یونان]] است.


    =رساله‌هاى پولس=
    =رساله‌هاى پولس=


    پولس نخستين نويسنده ى عهد جديد به شمار مى رود. رساله‌هاى او مشتمل بر 13 يا 14 نامه است كه براى افراد خاص يا اشخاص مختلف و شهرهاى گوناگون فرستاده و در آنها نوعاً به بيان بحث‌هاى عقيدتى و دفاع از نظام الهياتى خود، كه عمدتاً عيسى خدايى و نفى شريعت است، مى پردازد.
    پولس نخستین نویسنده ى عهد جدید به شمار مى رود. رساله‌هاى او مشتمل بر 13 یا 14 نامه است که براى افراد خاص یا اشخاص مختلف و شهرهاى گوناگون فرستاده و در آنها نوعاً به بیان بحث‌هاى عقیدتى و دفاع از نظام الهیاتى خود، که عمدتاً عیسى خدایى و نفى شریعت است، مى پردازد.


    امروزه محققان مسلم مى دانند كه نخستين نوشته‌هاى عهد جديد، رساله‌هاى پولس است; زيرا وى در بين سال‌هاى 35 ـ 40 م تغيير كيش داد و در سال 64 م به قتل رسيد و هيچ انجيلى قبل از سال 65 م نوشته نشده است<ref>ر.ك: مريل سى تنى، معرفى عهد جديد، ترجمه ى طا ط. ميكائيليان، ج 1، ص 138 ـ 139; عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 235 ـ 236; و توماس ميشل، كلام مسيحى، ص 54.</ref>.
    امروزه محققان مسلم مى دانند که نخستین نوشته‌هاى عهد جدید، رساله‌هاى پولس است; زیرا وى در بین سال‌هاى 35 ـ 40 م تغییر کیش داد و در سال 64 م به قتل رسید و هیچ انجیلى قبل از سال 65 م نوشته نشده است<ref>ر.ك: مريل سى تنى، معرفى عهد جديد، ترجمه ى طا ط. ميكائيليان، ج 1، ص 138 ـ 139; عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 235 ـ 236; و توماس ميشل، كلام مسيحى، ص 54.</ref>.


    بنابراين مى توان گفت كه رساله‌هاى پولس حداقل 20 سال قبل از اولين انجيل در كليساها وجود داشته و از آنها استفاده مى شده و پايه ى نظام عقيدتى [[مسيحيت]] قرار گرفته و سپس تاريخ زندگى حضرت عيسى(ع)نگاشته شده است. تأثير الهيات عيسى خدايى پولس بر اناجيل هم نوا مشهود نيست; اما انجيل يوحنّا كه سال‌ها پس از سه انجيل ديگر در اواخر قرن اول يا ابتداى قرن دوم ميلادى نوشته شده كاملا متأثر از الهيات پولسى است. اين نكته به ما مى فهماند كه در پايان قرن اول انديشه‌هاى شرك آلود پولس كاملا در جامعه ى مسيحى و در كليسا جا افتاده و بر نگارش مطالب كتاب مقدس تأثير گذارده است.
    بنابراین مى توان گفت که رساله‌هاى پولس حداقل 20 سال قبل از اولین انجیل در کلیساها وجود داشته و از آنها استفاده مى شده و پایه ى نظام عقیدتى [[مسيحيت|مسیحیت]] قرار گرفته و سپس تاریخ زندگى حضرت عیسى(ع)نگاشته شده است. تأثیر الهیات عیسى خدایى پولس بر اناجیل هم نوا مشهود نیست; اما انجیل یوحنّا که سال‌ها پس از سه انجیل دیگر در اواخر قرن اول یا ابتداى قرن دوم میلادى نوشته شده کاملا متأثر از الهیات پولسى است. این نکته به ما مى فهماند که در پایان قرن اول اندیشه‌هاى شرک آلود پولس کاملا در جامعه ى مسیحى و در کلیسا جا افتاده و بر نگارش مطالب کتاب مقدس تأثیر گذارده است.


    =حجيت و اعتبار عهد جديد=
    =حجیت و اعتبار عهد جدید=


    بر اساس ديدگاه مسيحى، حضرت عيسى(ع) كتاب آسمانى نداشت، بلكه او خود تجسّم وحى الهى و عين پيام خدا بود، و انجيل‌ها و ساير كتب عهد جديد، نوشته ى حضرت عيسى يا املاى او به شاگردانش نيست، بلكه حواريون و قديسان و مسيحيان نخستين بعد از حضرت عيسى به تدريج آن را تحرير كرده اند.
    بر اساس دیدگاه مسیحى، حضرت عیسى(ع) کتاب آسمانى نداشت، بلکه او خود تجسّم وحى الهى و عین پیام خدا بود، و انجیل‌ها و سایر کتب عهد جدید، نوشته ى حضرت عیسى یا املاى او به شاگردانش نیست، بلکه حواریون و قدیسان و مسیحیان نخستین بعد از حضرت عیسى به تدریج آن را تحریر کرده اند.
    ادعاى مسيحيان اين است كه اين نوشته‌ها حاصل الهامات و هدايت ويژه ى روح القدس و نتيجه ى توافق و اجماع مسيحيان صدر اول در پذيرش 27 كتاب موجود عهد جديد است:
    ادعاى مسیحیان این است که این نوشته‌ها حاصل الهامات و هدایت ویژه ى روح القدس و نتیجه ى توافق و اجماع مسیحیان صدر اول در پذیرش 27 کتاب موجود عهد جدید است:


    خدا در 30 سال سرنوشت سازى (30 ـ 60 م.) كه انجيل مكتوب وجود نداشت، و سخنان و كارهاى عيسى به طور شفاهى نقل مى شد آن جامعه را هدايت كرد. اين روح القدس بود كه از طريق الهام، نويسندگان انجيل‌ها را براى نوشتن اين كتب و ثبت برگزيده ى سخنان و كارهاى بسيار زياد عيسى، رهنمون شد... و سرانجام جامعه ى مسيحيان نخستين با راهنمايى روح القدس از ميان نوشته‌هاى مسيحى بى شمار، به 27 كتاب، كه انجيل‌هاى چهار گانه نيز جزء آنهاست، اقرار كرد;... اين توافق در باب كتاب‌هاى مقدس از طريق نوعى اجماع حاصل شد. اين اجماع خيلى زود به دست آمد و فهرست نخستين كتاب‌هاى مقدس، بين سال‌هاى 150 ـ 200 ميلادى تهيه شد و پس از چند قرن كليسا به طور رسمى روشن ساخت كه چه كتاب‌هايى را بايد مقدس شمرد<ref>كلام مسيحى، ص 41 ـ 51.</ref>.
    خدا در 30 سال سرنوشت سازى (30 ـ 60 م.) که انجیل مکتوب وجود نداشت، و سخنان و کارهاى عیسى به طور شفاهى نقل مى شد آن جامعه را هدایت کرد. این روح القدس بود که از طریق الهام، نویسندگان انجیل‌ها را براى نوشتن این کتب و ثبت برگزیده ى سخنان و کارهاى بسیار زیاد عیسى، رهنمون شد... و سرانجام جامعه ى مسیحیان نخستین با راهنمایى روح القدس از میان نوشته‌هاى مسیحى بى شمار، به 27 کتاب، که انجیل‌هاى چهار گانه نیز جزء آنهاست، اقرار کرد;... این توافق در باب کتاب‌هاى مقدس از طریق نوعى اجماع حاصل شد. این اجماع خیلى زود به دست آمد و فهرست نخستین کتاب‌هاى مقدس، بین سال‌هاى 150 ـ 200 میلادى تهیه شد و پس از چند قرن کلیسا به طور رسمى روشن ساخت که چه کتاب‌هایى را باید مقدس شمرد<ref>كلام مسيحى، ص 41 ـ 51.</ref>.


    =منبع=
    =منبع=

    نسخهٔ ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۳۷

    انجيل
    نام انجیل

    اِنْجیل(عربی شده واژهٔ یونانی εὐαγγέλιον «اِئوانگِلیون» euangelion، به معنای خبر خوش یا مژده) کتاب مقدس مسیحیان است. چهار کتاب اول عهد جدید که به ترتیب منسوب به مَتّی، مَرقُس، لوقا و یوحنّا است انجیل نامیده می‌شوند. مسیحیان انجیل را کتاب آسمانی حضرت عیسی(ع) نمی‌دانند بلکه معتقدند عیسی خود تجسم وحی و عین پیام الهی بود.

    در قرآن کریم و احادیث اسلامی انجیل نام کتاب حضرت مسیح است که از جانب خداوند به او وحی شده است امّا در کتاب‏های تاریخ ادیان و به ویژه نزد مسیحیان کتاب‏هایی که در سده‏‌های نخستین مسیحیت برای ثبت اقوال و اعمال حضرت مسیح نگارش یافتند انجیل نامیده می‏‌شود. نویسندگان انجیل‏‌ها در نگارش شرح زندگانی حضرت عیسی مسیح از مطالبی استفاده کرده‌‏اند که از طریق شاگردان او و شاهدان عینی وقایع در دسترس آنها قرار گرفته بود.

    کتاب مقدس مسیحیان

    کتاب مقدس، عنوان مجموعه‌اى از نوشته‌هاى کوچک و بزرگ است که مسیحیان همه، و یهودیان بخشى از آن را کتاب آسمانى و الهى خود مى دانند. عنوان معروف این مجموعه در زبان انگلیسى و بیشتر زبان‌هاى اروپایى «بایبل»[۱] و یا کلمه‌هاى هم خانواده ى آن است که از کلمه ى یونانى «Biblia» به معناى «کتاب‌ها» گرفته شده است[۲].

    در زبان‌هاى فارسى و عربى عنوان «عهدین» نیز براى این کتاب به کار مى رود. عنوان مذکور به این اعتقاد مسیحیان اشاره دارد که خداوند دو عهد و پیمان با انسان بسته است: یکى «عهد قدیم»[۳] که در آن خداوند از انسان پیمان گرفته است که بر شریعت الهى گردن نهد; و دیگرى «عهد جدید»[۴] که پیمان بر سر محبت خدا و عیسى مسیح است.

    متناظر با این تقسیم، کتاب‌هاى مربوط به دوره ى اول را «عهد قدیم» و کتاب‌هاى مربوط به دوره ى دوم را «عهد جدید» مى خوانند و هر دو قسمت از نظر مسیحیان مقدس و معتبر است، لکن یهودیان معتقدند که خدا تنها یک پیمان با انسان بسته و آن همان پیمان «شریعت» است; و بر این اساس تنها بخش «عهد قدیم» را ـ که «عهد» مى نامند ـ قبول دارند[۵].

    عهد قدیم

    این بخش از کتاب مقدس ـ که قریب سه چهارم کل کتاب مى شود ـ مشتمل بر 39 یا 46 کتاب است[۶].

    طبق نسخه ى 46 کتابى (یا نسخه ى سبعینه) که مورد پذیرش اکثر مسیحیان است، عهد قدیم به سه بخش تقسیم مى گردد:

    • بخش اول: اسفار پنج گانه ى تورات و کتب تاریخى دیگر;
    • بخش دوم: کتب حکمت، شعر و مناجات;
    • بخش سوم: کتب انبیا و پیش گویى‌هاى آنها.

    هرچند باور عمومى یهودیان و مسیحیان این است که تورات فعلى (اسفار پنج گانه) نوشته و یا کتاب آسمانى حضرت موسى(ع) است، اما کسانى در گذشته و حال انتساب تورات موجود به حضرت موسى(ع) را قاطعانه رد کرده و به اثبات این نظریه پرداخته اند که تورات موجود در قرون پس از آن حضرت نوشته شده است[۷].

    بیش تر کتاب‌هاى عهد عتیق در اصل به زبان عبرى و اندکى از آن به زبان کلدانى (از زبان‌هاى سامى هم خانواده با عربى) بوده اند که به یونانى ترجمه شده اند.

    عهد جدید

    بخش دوم کتاب مقدس، عهد جدید است که تنها مسیحیان آن را قبول دارند. عهد جدید به زبان یونانى نوشته شده است، در حالى که حضرت عیسى(ع) و حواریون او به زبان آرامى (لهجه‌اى از زبان عبرى) سخن مى گفتند. علت این امر آن است که با کشورگشایى اسکندر مقدونی و ایجاد یک امپراطورى بزرگ، زبان یونانى در بسیارى از مناطق تبلیغ شد، به گونه‌اى که بسیارى از مردم با این زبان آشنایى یافتند. هنگامى که رسولان مسیحى براى مردم منطقه ى دریاى مدیترانه و اطراف آن سخن مى گفتند یا مى نوشتند، طبیعى بود که از زبان مشترک (یونانى) استفاده کنند[۸].

    تقسیم بندى عهد جدید

    عهد جدید به طور کلى به 4 بخش تقسیم مى شود:

    زندگى‌نامه و سخنان حضرت عیسى(ع):

    این بخش مشتمل بر 4 انجیل[۹] است که گفته مى شود «متى»، «مرقس»، «لوقا» و «یوحنا» آنها را نوشته اند. سه انجیل نخست سبکى یکسان دارند و مطالب مندرج در آنها هماهنگ اند و با فرهنگ یهودى اختلاف چندانى ندارند; اما انجیل چهارم (یوحنا) از نظر مطالب با اناجیل دیگر متفاوت است و با فرهنگ یهودى سازگارى ندارد و در آن الوهیت حضرت عیسى مطرح شده است. سه انجیل اول را اناجیل هم نوا یا هم دید[۱۰] مى نامند. غالب محققان بر آن اند که این سه انجیل بعد از حضرت عیسى و حدوداً بین سال‌هاى 65 ـ 70 م، یعنى بیش از سى سال پس از حیات زمینى حضرت عیسى(ع) نوشته شده اند و برخى از پژوهشگران کتاب مقدس معتقدند که انجیل متى و لوقا از روى انجیل مرقس نوشته شده اند[۱۱].

    تبلیغات و مسافرت‌هاى تبلیغى مبلغان مسیحى:

    در این بخش کتاب «اعمال رسولان» وجود دارد که اقدامات حواریون و دیگر مسیحیان، مخصوصاً «پولس» رابیان مى کند.

    نامه‌ها:

    رسولان نامه‌هایى به شهرها و افراد گوناگون نگاشته اند که 21 عدد از آنها در مجموعه ى عهد جدید آورده شده اند. سیزده یا چهارده[۱۲] نامه از «پولس»، سه نامه از «یوحنا»، دو نامه از «پطرس»، و یک نامه از «یعقوب» و «یهودا» وجود دارد.

    این نامه‌ها حاوى مطالبى ارشادى و احیاناً اعتقادى است.

    رؤیا و مکاشفه:

    در این بخش تنها کتاب «مکاشفه ى یوحنا» قرار دارد که کتاب سرّى و رمزى است و حوادث آینده را پیش گویى مى کند.

    نویسندگان عهد جدید

    چهار انجیل ابتداى عهد جدید، در واقع چهار زندگى نامه از حضرت عیسى(ع) هستند که به دست چهار نفر نوشته شده اند.

    انجیل مرقس:

    قدیمى ترین و مختصرترین آنهاست که معمولا آنها را به یوحناى مرقس، دوست و هم دم و مترجم پطرس، که احیاناً هم سفر پولس نیز بوده است، نسبت مى دهند[۱۳]. نوشته‌هاى او مطالبى است که از پطرس آموخته و ثبت کرده است[۱۴]. این انجیل بسیار کوتاه، واقع بینانه، روشن و پرقدرت است; مانند آلبومى که مختص عکس‌هاى شخصِ به خصوصى باشد، یک رشته تصاویر مهم از عیسى ارائه مى دهد... مرقس توانسته شخصیت واعمال مسیح را با این تصاویر به خوبى نشان دهد[۱۵].

    انجیل متى:

    در ترتیب کنونى عهد جدید، نخستین انجیل و مفصلّ ترین آنهاست. اعتقاد سنتّى مسیحى این بود که این انجیل قدیمى ترین اناجیل و به دست «متاى خوازى» نوشته شده است، اما با نقّادى‌هاى عصر جدید، عقاید فوق اعتبار خود را از دست داده است[۱۶].

    انجیل لوقا:

    کتاب اعمال رسولان، منسوب به لوقاى طبیب، یار و همراه پولس است، که احتمالا در انطاکیه با تبلیغ پولس ایمان آورده و با او دوست و هم نشین شده بود[۱۷]. بسیارى از انجیل شناسان معتقدند که انجیل متى و انجیل لوقا در نگارش از انجیل مرقس استفاده کرده اند و در بسیارى از مشترکات دیگرشان از یک منبع شفاهى بهره برده اند[۱۸].

    انجیل یوحنّا:

    با سه انجیل دیگر ـ که اناجیل هم نوا خوانده مى شوند ـ بسیار متفاوت است و علاوه بر این که تنها انجیلى است که الهیات عیسى خدایى را ترویج مى کند، از نظر سبک نگارش و ترکیب مطالب با سه انجیل دیگر تفاوت بسیار دارد، به گونه‌اى که مسیحِ اناجیل هم نوا را «مسیح تاریخ» و مسیح این انجیل را «مسیح ایمان» خوانده اند[۱۹].

    تاریخ نگارش انجیل یوحنّا احتمالاً بین سال‌هاى 90 ـ 115 م است، و از نظر تاریخى آخرین اناجیل است[۲۰].

    اعتقاد غالب سنتى در کلیساى مسیحى این بود که این انجیل توسط یوحنّا، پسر زبدى، که از خردسالى در زمره ى حواریون بود، نوشته شده است، اما اعتقاد مزبور در قرن نوزدهم زیر سؤال رفت و کوشش‌هاى بسیار براى شناسایى نویسنده ى این انجیل به جایى نرسید.

    یک کشیش مسیحى در پاسخ به این سؤال که «چه کسى انجیل یوحنّا را نوشته است؟» مى نویسد:

    سؤال مشکلى است و پاسخ به آن بررسى و تحقیق گسترده‌اى را مى طلبد و غالباً به این عبارت ختم مى شود که غیر از خداى یگانه کسى نمى داند که چه کسى این انجیل را نوشته است[۲۱].

    نویسنده ى انجیل یوحنّا علاوه بر این که اناجیل قبلى و رساله‌هاى پولس را در اختیار داشته و از آنها در تدوین انجیلش استفاده کرده، داراى مشرب فلسفى هم بوده و کتابش مشحون از مایه‌هاى فلسفى یونان است.

    رساله‌هاى پولس

    پولس نخستین نویسنده ى عهد جدید به شمار مى رود. رساله‌هاى او مشتمل بر 13 یا 14 نامه است که براى افراد خاص یا اشخاص مختلف و شهرهاى گوناگون فرستاده و در آنها نوعاً به بیان بحث‌هاى عقیدتى و دفاع از نظام الهیاتى خود، که عمدتاً عیسى خدایى و نفى شریعت است، مى پردازد.

    امروزه محققان مسلم مى دانند که نخستین نوشته‌هاى عهد جدید، رساله‌هاى پولس است; زیرا وى در بین سال‌هاى 35 ـ 40 م تغییر کیش داد و در سال 64 م به قتل رسید و هیچ انجیلى قبل از سال 65 م نوشته نشده است[۲۲].

    بنابراین مى توان گفت که رساله‌هاى پولس حداقل 20 سال قبل از اولین انجیل در کلیساها وجود داشته و از آنها استفاده مى شده و پایه ى نظام عقیدتى مسیحیت قرار گرفته و سپس تاریخ زندگى حضرت عیسى(ع)نگاشته شده است. تأثیر الهیات عیسى خدایى پولس بر اناجیل هم نوا مشهود نیست; اما انجیل یوحنّا که سال‌ها پس از سه انجیل دیگر در اواخر قرن اول یا ابتداى قرن دوم میلادى نوشته شده کاملا متأثر از الهیات پولسى است. این نکته به ما مى فهماند که در پایان قرن اول اندیشه‌هاى شرک آلود پولس کاملا در جامعه ى مسیحى و در کلیسا جا افتاده و بر نگارش مطالب کتاب مقدس تأثیر گذارده است.

    حجیت و اعتبار عهد جدید

    بر اساس دیدگاه مسیحى، حضرت عیسى(ع) کتاب آسمانى نداشت، بلکه او خود تجسّم وحى الهى و عین پیام خدا بود، و انجیل‌ها و سایر کتب عهد جدید، نوشته ى حضرت عیسى یا املاى او به شاگردانش نیست، بلکه حواریون و قدیسان و مسیحیان نخستین بعد از حضرت عیسى به تدریج آن را تحریر کرده اند. ادعاى مسیحیان این است که این نوشته‌ها حاصل الهامات و هدایت ویژه ى روح القدس و نتیجه ى توافق و اجماع مسیحیان صدر اول در پذیرش 27 کتاب موجود عهد جدید است:

    خدا در 30 سال سرنوشت سازى (30 ـ 60 م.) که انجیل مکتوب وجود نداشت، و سخنان و کارهاى عیسى به طور شفاهى نقل مى شد آن جامعه را هدایت کرد. این روح القدس بود که از طریق الهام، نویسندگان انجیل‌ها را براى نوشتن این کتب و ثبت برگزیده ى سخنان و کارهاى بسیار زیاد عیسى، رهنمون شد... و سرانجام جامعه ى مسیحیان نخستین با راهنمایى روح القدس از میان نوشته‌هاى مسیحى بى شمار، به 27 کتاب، که انجیل‌هاى چهار گانه نیز جزء آنهاست، اقرار کرد;... این توافق در باب کتاب‌هاى مقدس از طریق نوعى اجماع حاصل شد. این اجماع خیلى زود به دست آمد و فهرست نخستین کتاب‌هاى مقدس، بین سال‌هاى 150 ـ 200 میلادى تهیه شد و پس از چند قرن کلیسا به طور رسمى روشن ساخت که چه کتاب‌هایى را باید مقدس شمرد[۲۳].

    منبع

    برگرفته از سایت از کتاب مقدس مسیحیان بیشتر بدانیم + ۴ تقسیم بندی از عهد جدیدhttps://www.hawzahnews.com

    پانویس

    1. ↑ Bible.
    2. ↑ توماس ميشل، كلام مسيحى، ترجمه ى حسين توفيقى، ص 23 (به عهد عتيق نيز شهرت دارد).
    3. ↑ Old Testement. (O.T.)
    4. ↑ . New Testament (N. T.)
    5. ↑ ر.ك: عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 19 و 20. البته اصطلاح رايج براى عهد قديم در ميان يهوديان واژه ى «تنخ» است كه مخفف «تورات»، «نبيم»، «انبيا»، «كتوبيم» و «مكتوبات» است.
    6. ↑ اين تفاوت ناشى از اختلاف بين دو نسخه است. خود يهوديان نسخه ى 39 كتابى را قبول دارند، اما مسيحيان، كاتوليك ها و ارتدوكس ها نسخه ى 46 كتابى، و پروتستانها نسخه ى 39 كتابى را پذيرفته اند.
    7. ↑ از جمله اين افراد «باروخ اسپينوزا» (1632 ـ 1677 م) دانشمند هلندى و دكتر الكسندر كيوس از دانشمندان مسيحى است. ر.ك: حسين توفيقى، آشنايى با اديان بزرگ، ص 82; باروخ اسپينوزا، مصنف واقعى اسفار پنجگانه، ترجمه ى عليرضا آل بويه، مجله ى هفت آسمان، ش 1، ص 89; رحمة الله هندى، اظهار الحق، ص 63.
    8. ↑ عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 33.
    9. ↑ انجيل در لغت يونانى به معناى «مژده» است.
    10. ↑ Synoptic.
    11. ↑ ر.ك: عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 35.
    12. ↑ در انتساب يكى از نامه ها به پولس ترديد وجود دارد.
    13. ↑ مريل سى تنى، معرفى عهد جديد، ترجمه ى طاطه وس ميكائيليان، ج 1، ص 173.
    14. ↑ همان.
    15. ↑ همان، ص 176.
    16. ↑ عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 214 ـ 215.
    17. ↑ مريل سى تنى، معرفى عهد جديد، ج 1ظ، ص 191.
    18. ↑ Cross, F, Th Oxford Dictionary of Christian Church (ODC), London, Oxford University Press, P 853.به نقل از: عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 205.
    19. ↑ همان، ص 260.
    20. ↑ فهيم عزيز، المدخل الى العهد الجديد، ص 561.
    21. ↑ همان، ص 546.
    22. ↑ ر.ك: مريل سى تنى، معرفى عهد جديد، ترجمه ى طا ط. ميكائيليان، ج 1، ص 138 ـ 139; عبدالرحيم سليمانى اردستانى، كتاب مقدس، ص 235 ـ 236; و توماس ميشل، كلام مسيحى، ص 54.
    23. ↑ كلام مسيحى، ص 41 ـ 51.
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=انجيل&oldid=82054»