نقش انقلاب اسلامی در بیداری و وحدت مسلمانان (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

ایجاد اخوت اسلامى در جامعه نوپاى اسلامى آثار ارزشمندى را به همراه داشت که از جمله آن‌ها به موارد ذیل مى‌توان اشاره کرد:

1. اخوت اسلامى محور اصلى سیاست داخلى پیامبر(صلى‌الله‌علیه‌وآله) قرار گرفت.

2. پیامبر اکرم(صلى‌الله‌علیه‌وآله) در پرتو اخوت اسلامى مدینه را مرکزى براى حکوت اسلامى درآورد و نظام سیاسى اسلام را آن جا اجرا کرد و مدینه را مرکز نشر اسلام قرار داد.

3. مسلمانان که از قبایل گوناگون اعراب بودند، همه متحد شدند و در یک جبهه واحد قرار گرفتند؛ بدین جهت، مدینه مرکزى شد که مسلمانان از دیگر سرزمین‌هاى عرب در شمال و شرق و غرب آن سکنا گزیدند. هر مسلمانى از هر قبیله‌اى که بود، علاقه داشت در قلمرو حاکمیت اسلامى زندگى کند.

4. اخوت اسلامى همچون سدى در برابر توطئه‌ها و تهدیدهاى دشمن و عامل حفظ صیانت کیان اسلام بود.

5. اخوت اسلامى الگویى از رفتار و کردار انسانى براى غیر مسلمانان بود و به همین دلیل یکى از عوامل جذب آن‌ها به دین اسلام به شمار مى‌رفت.

6. اخوت اسلامى به صورت راهبردى پایدار در سیاست خارجى پیامبر اکرم(صلى‌الله‌علیه‌وآله) تحت عنوان وحدت اسلامى که حتى گروه‌هاى غیر مسلمان را در بر مى‌گرفت، مطرح شد که در اثر آن عقد قراردادهاى ذمه با غیرمسلمانان نقش مهمى در تألیف قلوب داشت.

انقلاب اسلامى ایران با پیروزى بر رژیم ستمشاهى پهلوى، به رهبرى امام خمینى(رحمةالله) یکى از پایه‌هاى مهم سیاست داخلى و خارجى خود را بر وحدت اسلامى قرار داد. دفاع از مسلمانان جهان به صورت یکى از اصول سیاست خارجى جمهورى اسلامى ایران در قانون اساسى کشورمان آمده است. زمان رژیم طاغوت نه تنها هیچ‌گونه توجه مثبتى به مذاهب اسلامى معطوف نمى‌شد، بلکه رژیم شاه به همراه توطئه‌هاى استکبار جهانى براى نیل به اهداف پلید خود در ایجاد تفرقه و ستیز بین مسلمانان شیعه و سنى مى‌کوشید.

ایران با چند کشور مسلمان سنى همسایه است و طبیعى است که وضیعت مردم مسلمان سنى مورد توجه کشورهاى مجاور و حتى ملل اسلامى دیگر قرار داشته باشد؛ پس مدارا با این افراد جهت جلوگیرى از بروز تنش با کشورهاى دیگر بسیار ضرورت دارد. جمعیت‌هاى سنى مذهب ایران نیز اکثراً در حواشى مرزهاى جمهورى ایران سکنا گزیده‌اند که در صورت بروز یک بحران به دلیل امکان ارتباط با خارج، کنترل آن بسیار سخت خواهد بود و این بر اهمیت جلب رضاى این مردم جهت حفظ یک‌پارچگی ایران مى‌افزاید.

زمان رژیم طاغوت از آن جا که حاکمان و زمامداران وقت فقط به فکر منافع شخصى خود بودند، به این مسائل توجهى نمى‌شد و پیروان اهل تسنن در محرومیت‌هاى گوناگون فرهنگى، آموزشى، بهداشتى و اقتصادى به سر مى‌بردند و هیچ‌گونه مشارکتى در امور مملکتى و حکومتى نداشتند. رژیم طاغوت به انحاى گوناگون این مردم محروم را در حالتى از بى خبرى نگه داشته بود. فشارهاى سخت اقتصادى و معیشتى وضعیت زندگى آن‌ها را به صورت رقت‌بارى در آورده بود که اغلب براى امرار معاش یا به سوى شهرهاى بزرگ کوچ مى‌کردند یا به اعمال غیر قانونى مثل قاچاق مبادرت مىورزیدند.

در این میان، قدرت‌هاى استکبارى به سرکردگى امریکا با ایجاد احساسات متعصبانه قومى و مذهبى نه تنها احساس ناامنى و تشویش خاطر برادران مسلمان شیعه و سنى این مناطق را فراهم مى‌آوردند، بلکه گاهى درگیرى‌ها و برخوردهاى خونین بین برادران مسلمان ایرانى در این مناطق به راه مى‌انداختند. قدرت‌هاى استکبارى حتى از این اهرم جهت فشار بر رژیم طاغوت و گرفتن امتیاز بیشتر استفاده مى‌کردند. این سیاست در زمان حکومت‌هاى عثمانى، صفویه و قاجاریه نیز برگ برنده‌اى در دست قدرت‌هاى خارجى بود.

رژیم طاغوت با تبلیغات فراوان به راه انداختن جشن 2500 ساله شاهنشاهى مى‌کوشید دستاویزى براى ایجاد وحدت ملى و نیز مشروعیت بخشیدن به حکومت متزلزل خود پدید آورد؛ اما در این راه چندان موفق نشد؛ زیرا دستیابى به وحدت ملى بدون توجه به خواست‌ها و آرمان‌هاى هر یک از گروه‌هاى تشکیل دهنده کشور میسر نخواهد بود. عوامل این رژیم غافل از این‌که یگانه معیار فضیلت در درگاه خداوند تبارک و تعالى تقوا است و اسلام رجحان قومى را نمى‌پذیرد، این نکته را درک نکردند که وحدت ملى فقط در سایه تفاهم و تساهل مذهبى و احترام به حقوق و آراى همه مسلمانان این مرز و بوم پدید خواهد آمد؛ همان چیزى که تا حدى مى‌توان گفت شاه عباس و نادر شاه به آن توجه کردند. آن‌ها به خوبى مى‌دانستند که وحدت اسلامى جلوتر از وحدت ملى است و تا موقعى که پیروان مذاهب چه شیعه و چه سنى نتوانند به اصول و عقاید مذهبى خود عمل کنند، این کشور روى ثبات و آرامش را نخواهد دید و قادر نیست آن وحدت سیاسى را در این مرز و بوم به منصه ظهور برساند. رژیم پهلوى حتى به این امر نیز توجه نداشت که تأکید بیش از حد بر گرایش‌هاى همچون «پان ایرانیسم» و واکنش دیگر اقوام ساکن ایران را در مناطق مختلف برخواهد انگیخت. آنان بدون توجه به واقعیت‌هاى موجود به نوعى وحدت ملى در رؤیاهاى خود مى‌اندیشیدند.

به هر حال، وضعیت اسفبار اقلیت‌هاى مذهبى مسلمان در ایران، این باور را در ذهن آن‌ها جاى داده بود که مناطق آن‌ها فراموش شده و از برنامه خدمات رسانى دولت حذف شده‌اند؛ در حالى که سرمایه گذارى در این منطقه مى‌توانست چهره منطقه را به دلیل برخوردارى از منابع سرشار طبیعى دگرگون سازد و مردم آن جا نیز به سان دیگر نقاط ایران از حقوق و امکانات موجود بهره مند شوند. این وضع در دوران ستمشاهى ادامه داشت تا این‌که خداوند متعالى مقرر فرمود به دست ملت غیور ایران دوران سیاه و ذلت بار حکومت جابرانه طاغوت به پایان رسد.

طلوع فجر انقلاب اسلامى به رهبرى حضرت امام خمینى(رحمةالله) پرچمدار نهضت اسلامى و بزرگ منادى وحدت و تقریب مذاهب اسلامى، باعث شد تا نور امیدى سرشار از تفاهم و یک‌پارچگی و برادرى و انسانیت در قلب مشتاقانش جلوه گر شود. حضرت امام خمینى(رحمةالله) با اطلاع کامل و دقیق از گذشته تاریخ جهان و ایران و با توجه به آنچه نقشه‌هاى رنگارنگ و پلید قدرت‌هاى سلطه‌گر بر سر این مرز و بوم آورده‌اند، به محض ورود به ایران، در دوازدهم بهمن ماه سال 1357 در نخستین سخنرانى که در بهشت زهرا ایراد فرمود، ملت مسلمان ایران را به وحدت کلمه و دورى از تفرقه و جدایى فراخواند. اکنون به بررسى علل تفرقه و وحدت اسلامى از دیدگاه آن امام راحل مى‌پردازیم.

حضرت امام خمینى(رحمةالله) از بدو پیروزى انقلاب، امت اسلامى ایران را بارها به هوشیارى در برابر توطئه‌هاى مرموزانه دشمن، براى ضربه زدن به پیکر نوپاى انقلاب اسلامى دعوت مى‌کرد؛ از جمله «الآن اجتماعاتى هست که به اسم شیعه و سنى بنابر ایجاد اختلاف دارند؛ همان‌طور که وابستگان به قدرت بزرگ امریکا در طائف این مسأله را طرح کردند و براى خدمتگزارى به شوروى است. نقشه اختلاف بین برادران را ریختند و به دنبال آن، در کشور خودمان هم اشخاصى دارند همان نقشه را پیاده مى‌کنند، غافل از آن که اگر خداى نخواسته این قدرت‌هاى بزرگ در ایران برگردند، نه اسلام مى‌ماند و نه اهل تسننى و نه اهل تشیعى باقى مى‌گذارند (صحیفه نور، ج 14، ص 181، مورخ 24/1/1360).

امام(رحمةالله) در سخنان خود، نقشه‌هاى تفرقه‌افکنانه از سوى قدرت‌هاى بزرگ را نه تنها مخصوص ایران، بلکه طرح و توطئه بین‌المللى براى تمام کشورهاى اسلامى عنوان مى‌کند و از مسلمانان مى‌خواهد که در برابر این توطئه به مقابله برخیزند: «برادران اهل سنت در کشورهاى اسلامى بدانند که عمال وابسته به قدرت‌هاى شیطانى بزرگ خیرخواه اسلام و مسلمین نیستند و لازم است مسلمانان از آنان تبرى کنند و به تبلیغات نفاق افکنانه آنان گوش فراندهند» (صحیفه نور، ج 13، ص 81، 21/6/1359).

حضرت امام خمینى(رحمةالله) تبلیغات گسترده دشمنان را براى تفرقه و جدایى بین مسلمانان مهم‌ترین خطر براى اسلام معرفى مى‌کند: «از ملى گرایى خطرناک‌تر و غم انگیزتر، ایجاد اختلاف بین اهل سنت و جماعت با شیعیان است، و القاى تبلیغات فتنه انگیز و دشمنى ساز بین برادران اسلامى است و الحمدالله در انقلاب اسلامى هیچ اختلافى بین این دو طایفه وجود ندارد و همه با دوستى و اخوت در کنار هم زندگى مى‌کنند» (صحیفه نور، ج 13، ص 82).

امام در برابر این توطئه همگانى و بین‌المللى قدرت‌هاى سلطه‌گر مى‌فرماید: «امروز روزى است که تمام طوایف مسلمین مقابل هستند با قدرت‌هاى شیطانى که اساس اسلام را مى‌خواهند از بین ببرند. امروز روزى است که همه به دستور اسلام، به دستور قرآن با هم متحد باشند و تنازع نکنند» (صحیفه نور، ج 13، ص 102).

رهبر کبیر انقلاب، در مورد این‌که چرا و چگونه در اسلام مذاهب گوناگونى پدید آمدند و این‌که عقیده و استنباط هر یک مورد احترام است نمى‌تواند باعث اختلاف بین مسلمانان باشد، مى‌فرماید: «یک دسته از مسلمانان شیعه هستند و یک دسته از مسلمانان «سنّى»، یک دسته «حنفى» و دسته‌اى «حنبلى» و دسته‌اى «اخبارى» هستند. اصلا طرح این معنا از اول درست نبود. در یک جامعه‌اى که همه مى‌خواهند به اسلام خدمت کنند و براى اسلام باشند، این مسائل نباید طرح شود. ما همه برادر هستیم و با هم هستیم. تنها علماى شما یک دسته فتوا به یک چیز دادند و شما تقلید از علماى خود کردید و شدید «حنفى»، یک دسته فتواى «شافعى» را عمل کردند و یک دسته دیگر فتواى حضرت امام صادق(علیه‌السلام) را عمل کردند، این‌ها شدند شیعه. این به دلیل اختلاف نیست. ما نباید با هم اختلاف و یا تضادى داشته باشیم. ما همه با هم برادریم. برادران شیعه و سنى از هر اختلافى احتراز کنند. امروز اختلاف بین ما تنها به نفع آن‌هایى است که نه به مذهب شیعه اعتقاد دارند و نه به مذهب «حنفى» و یا سایر فرق آن‌ها مى‌خواهند نه این باشد نه آن» (صحیفه نور، ج 12، ص 259، 31/4/59).

امام در تمام مراحل انقلاب اسلامى، ملت مسلمان ایران را به هوشیارى در برابر هرگونه خطر و تهدید داخلى و خارجى ترغیب مى‌کرد. در مورد حرکات مرموزانه ایادى استکبار جهانى و نیز بازماندگان فاسد رژیم طاغوت که در صدد ایجاد اختلاف در مناطق سنى‌نشین هستند، چنین هشدار مى‌دهد: «برادران اهل سنت، برادران اهل تشیع، توجه داشته باشید، ریشه‌هاى فسادى که شماها را در طول تاریخ تحت فشار ظالمانه و زیر چکمه‌هاى دژخیمان خودشان خرد کردند، الان از بین شما به حمدالله رفته و مى‌روند. این‌ها در صددند با اسم‌هاى مختلف شماها را به جان هم بیندازند و نتیجه بگیرند... . من هشدار مى‌دهم به بعضى اشخاص که در صدد مفسده هستند که ما آن‌ها را مى‌شناسیم؛ لکن مى‌خواهیم که خودشان به اسلام توجه کنند و به اسلام خیانت نکنند. اگر شماها در داخل به اسم تشیع و تسنن بخواهید اختلاف ایجاد کنید، تکلیف براى ما پیدا خواهد شد و ممکن است خداى نخواسته آن‌هایى که مى‌خواهند با مفسده جویى بین برادرها اختلاف بیندازند، ما آن‌ها را مى‌شناسیم به برادران اهل سنت و به برادران اهل تشیع و به همه ملت معرفى مى‌کنیم (رساله نوین، مسائل سیاسى و حقوقى، پیشین، ص 146).

بر اساس فرمان‌هاى قرآن همواره تأکید امام بر ضرورت وحدت بود و آن را به صورت وظیفه شرعى مطرح مى‌کرد: «قرآن کریم که به ما دستور داده و به مسلمین دستور وحدت داده براى یکسال و ده سال و صد سال نیست؛ براى سرتاسر عالم است. در سرتاسر تاریخ و ما محتاج به این هستیم که عملا وحدت را محقق بکنیم (صحیفه نور، ج 19، ص 250، 9/9/64).

حضرت امام درباره دستور صریح قرآن مى‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ ، این آیه را همه ملاحظه کنید. همه اعتصام به حبل الله بکنید. همه برادر باشید. برادر باشید. تا در بهشت هم که اخوان بر آن سریرى که هستید در مقابل هم برادر باشید»(صحیفه نور، ج 15، ص 281، 20/10/60).

 

امام یکى از مهم‌ترین اسباب ایجاد وحدت بین مسلمانان را تشکیل حکومت مى‌داند: «تشکیل حکومت براى حفظ نظام و وحدت مسلمین است؛ چنان که حضرت زهرا(علیها السلام) در خطبه خود مى‌فرماید: امامت براى حفظ نظام و تبدیل افتراق مسلمین به اتحاد است» (ولایت فقیه، ص 42).

امت واحد از نظر امام که متشکل از همه اقوام و نژادها و ملیت‌ها باشد، هدف اسلام براى مقابله با دشمنان است: «... اسلام آمده تا تمام ملل دنیا را عرب را عجم را ترک را فارس را همه را با هم متحد کند و یک امت بزرگ به نام امت اسلام در دنیا برقرار کند تا کسانى که مى‌خواهند سلطه‌اى بر این دولت‌هاى اسلامى و مراکز اسلام پیدا کنند، به واسطه اجتماع بزرگى که مسلمین از هر طایفه هستند، نتوانند (رساله نوین، مسائل سیاسى و حقوقى، امام خمینى4، ص 139).

حضرت امام در مورد تشکیل حکومت و ارتباط آن با وحدت در کتاب ولایت فقیه مى‌نویسد: «ما براى این‌که وحدت امت اسلامى را تأمین کنیم، براى این‌که وطن اسلامى را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولت‌هاى دست نشانده آن‌ها خارج کنیم، راهى نداریم جز این‌که تشکیل حکومت بدهیم» (ولایت فقیه، ص 41 و 42).

«اخوت و برادرى اسلامى یکى از عوامل ایجاد وحدت و همبستگى اسلام است و موجب خیر و برکت در جامعه مى‌باشند. خداى تبارک و تعالى را شکر گزاریم که همه طوایف ملت ایران، برادران شیعه مذهب و برادران اهل سنت در کنار هم با برادرى براى پیاده کردن احکام اسلام کوشش مى‌کنند. برادران و خواهران من! ما امروز در عصرى واقع هستیم که تمام دنیا، تمام کشورها از اقصا نقاط عالم تا این جا به منزله یک خانه شده‌اند. در سابق چنانچه قضیه‌اى در یک شهر واقع مى‌شد، براى دیگر شهرها هیچ مطرح نبود؛ ولى امروز این طور نیست که اگر ما در این جا با هم اختلافى بکنیم، منحصر به شهرى و یا کشورى مثل کشور ایران باشد؛ بلکه انعکاس آن در تمام کشورهاى دنیا هست و بازتابش در همه جا هست. اسلام احکام اخلاقى اش هم سیاسى است. در قرآن است که مؤمنین با هم برادر هستند. این یک حکم اخلاقى، اجتماعى، سیاسى است. اگر مؤمنین طوایف مختلفه‌اى که در اسلام هستند و همه مؤمن به خدا و پیغمبر اسلام هستند، با هم برادر باشند و همان‌طور که برادر با برادر نظر محبت دارد، همه قشرها با هم نظر محبت داشته باشند علاوه بر این‌که یک اخلاق بزرگ اسلامى است، و نتایج بزرگى دارد، یک حکم اجتماعى بزرگ است و نتایج اجتماعى بزرگى دارد» (بى آزار شیرازى، حکیمى، مشعل اتحاد، ص 37و38).

حضرت امام(رحمةالله) در ادامه سخنانشان به وحدت و اخوتى که در پرتو انقلاب شکوهمند اسلامى بین برادران شیعه و سنى در ایران پدید آمده است اشاره مى‌کند و این اخوت را متعلق به همه مؤمنان جهان مى‌داند: «... این برادرى که اکنون در ایران زیاد شده، چه آثار رحمتى دارد و چه انعکاس رحمانیت الاهى در این کشور ایجاد شده است... . این اخوت ایمانى که خداى تبارک و تعالى امر به آن کرده و میان مؤمنین منعقد ساخته، انحصار به مؤمنین یک کشور ندارد. این عقد اخوت بین تمام مؤمنین دنیا است. تمام ممالک اسلام باید با هم مثل برادر باشند و اگر چنانچه ممالک اسلامى با هم مثل برادر باشند و توده‌هایى که در هر کشورى زندگى مى‌کنند، با توده‌هاى کشور دیگر مثل برادر نظر داشته باشند، بر همه قدرت‌هاى عالم سلطه خواهند شد» (همان).

از نظر امام خمینى(رحمةالله) تقیه دو حالت دارد: اول تقیه اضطرارى که در مورد بیم از زیان جانى و مالى و آن چه متعلق به او است، و بیم از ضرر به برادران ایمانى و نیز بیم از ضرر به حوزه اسلام و ترس در ایجاد اختلاف کلمه مسلمانان به کار مى‌رود. دوم تقیه به منظور مدارا کردن براى آنچه مطلوب وحدت مسلمانان با محبت و دوستى و مدارا با اهل سنت است بدون این‌که ترس و بیم در کار باشد. به هر حال تقیه به معناى سازش با ستمکاران و عدم اعلان مبارزه ضد آن‌ها و اختیار سکوت در مقابل آنان نیست.

امام صادق(علیه‌السلام) در خصوص تقیه به منظور مدارا مى‌فرماید: «از عملى که باعث ننگ و عار ما مى‌شود بپرهیزید. مایه سرافرازى ما باشید نه سرافکندگى. در نماز جماعت آن‌ها (برادران اهل سنت) شرکت، و بیمارانشان را عیادت کنید و در مراسم تشیعشان حضور به هم رسانید و مبادا آنان در کارهاى نیک بر شما سبقت گیرند که سزاوار است شما بر آنان پیشى بگیرید. به خدا هیچ چیز محبوب‌تر از تقیه نیست» (امام خمینى(رحمةالله)، الرسائل، 26، روایت 2).

 

از زمان رحلت حضرت محمد(صلى‌الله‌علیه‌وآله) تا زمان خلافت حضرت امیر(علیه‌السلام) و بعد از آن تا زمان غیبت، امامان و شیعیان بیش از دویست سال تقیه، و در اجراى شؤون اسلامى مثل امور مختلف حج نظیر وقوف یا روز عید فطر مطابق با دستور «امیر الحاج» همانند دیگر مردم رفتار مى‌کردند.

در مورد شرکت و حضور در مراسم نمازگزارى اهل تسنن روایاتى از بزرگان دین و امامان معصوم(علیهم‌السلام) نقل شده که از جمله آن‌ها روایت حضرت امام صادق(علیه‌السلام) بدین مضمون است: کسى که با آنان در صف اول نماز بخواند، مانند کسى است که پشت سر رسول الله(صلى‌الله‌علیه‌وآله) در صف اول نماز بخواند. حضرت امام خمینى(رحمةالله) شرکت در نماز جماعت اهل سنت را به مأمومان توصیه کرده است. بعد از ارتحال حضرت امام، حضرت آیت‌الله خامنه‌اى در نظام جمهورى اسلامى ایران با بر افراشته نگهداشتن پرچم وحدت بین مسلمانان و تقریب مذاهب اسلامى تداوم بخش راه امام شده، و در مقاطع گوناگون با اعلام مواضع و رهنمودهاى خویش بر تحقق وحدت اسلامى و آگاهى از خطرها و توطئه‌هاى استکبار جهانى تأکید فرموده است. مقام معظم رهبرى دعوت به وحدت و تقریب مذاهب اسلامى را امر جهانى مى‌داند.

جمهورى اسلامى ایران جهت تحقق هرچه بیشتر وحدت و تفاهم میان مذاهب اسلامى موجود در کشور و نیز نزدیکى با دیگر ملل مسلمان جهان، برنامه‌ها و فعالیت‌هاى گسترده‌اى را از آغاز تأسیس خود انجام داده است که ذکر همه آن‌ها در این مختصر میسر نخواهد بود؛ بدین سبب فقط گوشه‌هایى از اهم این اقدام‌ها ذکر مى‌شود.

زمانى که قانون اساسى جمهورى اسلامى از سوى فقیهان و حقوقدانان بررسى و تدوین مى‌شد، یکى از مسائل بسیار مهمى که در گذشته بدان توجه نمى‌شد، در قانون اساسى گنجانده شد و آن به رسمیت شناختن مذاهب چهارگانه اهل تسنن است. مذهب رسمى کشور در قانون اساسى شیعه اثنا عشرى است؛ اما سایر مذاهب اهل تسنن نیز از آزادى رأى عقیده و انجام فرایض دینى خود بهره مند شدند. از امور دیگرى که برادران اهل سنت در ایران بعد از پیروزى انقلاب اسلامى از آن بهره مند هستند، حق انتخاب نماینده در مجلس شوراى اسلامى است.

از اقدام‌هاى دیگر جمهورى اسلامى، احترام به حقوق و عقاید اهل سنت در مورد اجراى حدود و قوانین شرعى طبق عقاید و اصول مذهب آن‌ها است که این خود گامى بزرگ در ایجاد تفاهم و تقریب مذاهب اسلامى به شمار مى‌رود. از امور دیگرى که مناطق سنى‌نشین ایران بعد از انقلاب اسلامى از آن بهره‌مند شدند، امکان برگزارى آزادانه نماز جمعه به امامت امامان اهل سنت است. همچنین داشتن مساجد مخصوص به خود از دیگر امتیازهایى است که در پرتو جمهورى اسلامى از آن متنعم شده‌اند.

از ابتکارها و مساعى جمهورى اسلامى ایران جهت گستراندن تفکر اتحاد مسلمانان، برگزارى مراسم هفته وحدت است و با متصل کردن دو تاریخ 12 ربیع الاول و 17 ربیع الاول به یک‌دیگر و برگزارى مجالس و محافل متعدد جشن، جماعت شیعه و سنى در آن مراسم شرکت مى‌کنند. حضرت امام(رحمةالله) در این مورد مى‌فرماید: «امیدواریم که خداوند تبارک و تعالى به ملت قهرمان ایران سلامت بدهد و هفته وحدت را واقعاً هفته وحدت درست کند، نه این‌که فقط ما هفته وحدت مى‌گیریم. ما محتاج به وحدت هستیم در سالیان دراز و همیشه» (صحیفه نور، ج19، ص 250، 9/9/64).

این یکى از بزرگ‌ترین اقدام‌ها در راه حفظ وحدت است؛ چنآن که در رژیم طاغوت با برگزارى جشن‌ها و پایکوبى‌ها در روز کشته شدن عمر بن خطاب، به نام عید خلیفه کشان، بزرگ‌ترین ضربه به وحدت مسلمانان زده مى‌شد و زمینه ایجاد تفرقه و اختلاف‌هاى پایدار پدید مى‌آمد که با اتحاد یک روش وحدت بخش و تقریبى بعد از پیروزى انقلاب اسلامى این عامل تفرقه‌افکن کنار گذاشته شد.

زمان رژیم طاغوت بسیارى از مناطق و استان‌هاى کشور در اثر سیاست‌هاى نادرست و استکبارى، در محرومیت‌هاى متعدد آموزشى، رفاهى و بهداشتى به سر مى‌بردند که مناطق سنى‌نشین نیز مشمول این محرومیت‌ها بودند. جهاد سازندگى به دنبال فرمان تاریخى حضرت امام(رحمةالله) در سال 1358 براى سازندگى و آبادانى کشور تأسیس شد و با ایثار و فداکارى جهادگران سخت‌کوش، به محرومیت زدایى از جاى جاى این کشور پهناور کمر همت بست و با وجود مشکلات فراوان و توطئه‌هاى دشمنان و گروهک‌هاى منحرف ضد انقلاب اسلامى توانست خدمات و امکانات آموزشى، رفاهى و بهداشتى را حتى به مناطق محروم اهل سنت نیز برساند. ایجاد راه‌هاى ارتباطى و ساختن جاده‌ها، پل‌ها، بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، مدارس و بهره‌بردارى از آب آشامیدنى، برق و... به سرعت در این مناطق آغاز شد؛ به طورى که هم‌اکنون بسیارى از روستاها و شهرهاى این مناطق وضعیت به نسبت مناسبى دارند که قابل مقایسه با نیم قرن حکومت رژیم پهلوى نیست.

به دنبال تلاش‌هاى خالصانه جمهورى اسلامى براى تحقق تفاهم و اخوت اسلامى میان برادران اهل سنت و شیعه، قدرت‌هاى شکست خورده و مأیوس استکبارى، با استفاده از سابقه اختلاف‌هاى گذشته و ایجاد القائات بى اساس و تهمت‌هاى ناروا کوشیدند شیعیان و پیروان اهل سنت را در نظر یک‌دیگر خلاف واقع و حقیقت نشان دهند.

آن‌ها کوشیدند شیعیان را در نظر اهل سنت، کسانى معرفى کنند که داراى قرآنى غیر از قرآن موجود هستند. خدا و پیغمبرشان حضرت على(علیه‌السلام) است و حبشان کربلا و نجف؛ امامان را مى‌پرستند و بر خاکشان سجده مى‌کنند. فقط سه نوبت نماز مى‌خوانند و هر عمل صحیحى هم که در برابر اهل سنت انجام مى‌دهند براى تقیه است (بى آزار شیرازى، مشعل اتحاد، ص 6).

از آن طرف اهل سنت را در نظر شیعیان، دشمنان سرسخت اهل بیت معرفى کرده، تهمت‌ها و سنت‌هاى گوناگون را به آن‌ها نسبت مى‌دهند.

قدرت‌هاى سلطه‌گر غرب با بهره‌بردارى از این القائات تبلیغاتى و نیز با تجهیز گروهک‌هاى خود فروخته ضد انقلاب با ایجاد ترور و وحشت بهویژه اوایل انقلاب اسلامى، جوى از ناامنى و ناآرامى در مناطق سنى‌نشین کشور ایجاد کرده بودند که خود مانع بزرگى در ایجاد و ارائه خدمات و امکانات رفاهى، بهداشتى و آموزشى به شمار مى‌رفت؛ البته هرچند مردم پاک سیرت و مسلمان و انقلابى اهل سنت به این تبلیغات دروغین و بى اساس دشمنان اسلام و انقلاب توجه نکردند، سرانجام با تلاش همه جانبه فرزندان انقلابى این مرز و بوم جلو تحریکات تفرقه‌افکنانه و ضد وحدت دشمن گرفته، و امنیت و آرامش که یکى از وظایف اصلى نظام مقدس جمهورى اسلامى است، در این مناطق حاکم شد. حضرت امام خمینى(رحمةالله) که یک لحظه نیز از فکر اتحاد و وحدت میان مسلمانان غافل نبود فرمود: «آقایان اهل سنت و علماى شیعه مدت‌ها است که زحمت مى‌کشند تفرقه را کنار بگذارند و کسانى که پیغمبرشان و دین شان یکى است، همراه و برادر باشند؛ لکن افرادى کوشش مى‌کنند که تفرقه ایجاد کنند و شما خوب مى‌دانید که چه کسى از تفرقه سود مى‌برد» (صحیفه نور، ج16، ص 248، 25/5/61).

انقلاب اسلامى ایران همان‌گونه که مسلمانان ایران را به برادرى و تفاهم اسلامى دعوت مى‌کند، تمام مسلمانان را نیز براى تحقق وحدت اسلامى فرا مى‌خواند. در این راه جمهورى اسلامى اساس کار خود را دعوت از عالمان و متفکران سراسر جهان براى بحث و تبادل نظر جهت آگاهى و شناخت بیشتر مذاهب از یک‌دیگر و جلوگیرى از هر گونه فعالیت‌هاى تفرقه‌افکنانه و ضد وحدت قرار داد.

جمهورى اسلامى ایران با برپایى کنفرانس‌هاى متعدد در سطح جهان توانسته است گام‌هاى بزرگى براى گردهمایى و تجمع عالمان اسلامى بردارد و با ایجاد بحث‌هاى مفید و سازنده بیشتر حقایق مکتوم و نیز مشترکات و امور مورد تفاهم مذاهب اسلامى را آشکار سازد و زمینه‌هاى تشکیل امت واحده را پدید آورد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌اى در خصوص برگزارى کنفرانس‌ها و گردهمایى‌هاى بزرگ عالمان و متفکران اسلامى مى‌فرماید: «مهم‌ترین مسؤولیت این کنفرانس‌ها و امثال آن، شناسایى مبانى وحدت و رفع آن موانع مى‌باشد. به اعتقاد ما کوچک‌ترین این موانع ذهنیت عامه مردم است که باید اصلاح شود و این امر جز به دست علما، روشنفکران، نویسندگان و کسانى که قدرت هدایت افکار عمومى را دارند، میسر نیست» (ویژه نامه تقریب ـ دبیرخانه کنفرانس وحدت اسلامى ـ 1369 تهران).

1. کوشش در راه ایجاد آشنایى و تفاهیم بیشتر بین عالمان و متفکران و پیشوایان مذهبى جهان اسلامى در زمینه‌هاى اعتقادى، فقهى، اجتماعى و سیاسى؛

2. سعى در ایجاد هماهنگى و تشکیل جبهه واحد بر اساس اصول مسلّم اسلامى مقابل توطئه‌هاى تبلیغاتى و تهاجم فرهنگى دشمنان اسلام؛

3. اشاعه فکر تقریب بین توده‌هاى مسلمان و آگاه کردن آنان با توطئه‌هاى تفرقه انگیز دشمنان؛

4. کوشش در تحکیم و اشاعه اصل اجتهاد و استنباط در مذاهب اسلامى.

مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، اهداف پیشین را از راه‌هاى گوناگون تحقق مى‌بخشد؛ از جمله:

* شناسایى و تماس با جمعیت‌ها و انجمن‌ها و شخصیت‌هاى گوناگون مسلمان که مؤید تقریب بین المذاهب هستند؛

* به منظور ایجاد زمینه فعالیت‌هاى مشترک؛ تألیف و تحقیق و نشر و توزیع کتب و مطبوعات و تحقیقات و بررسى‌هاى علمى و اجتماعى مناسب در زمینه مسائل مشترک مذاهب اسلامى؛

* ایجاد و گسترش فعالیت‌هاى حوزوى و دانشگاهى در زمینه فقه و اصول تطبیقى؛

* برگزارى مجامع و جلسات ثابت و فوق العاده.

مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى داراى شورایعالى مرّکب از عالمان و دانشمندان ایران و اقصا نقاط جهان است. افزون بر آن یک مجمع عمومى دارد که اعضاى آن از میان عالمان و متفکران و پیشوایان مذاهب اسلامى در جهان که موافق فکر تقریب مذاهب اسلامى باشند، برگزیده مى‌شوند که دست کم سالى یک بار با حضور اکثریت اعضا تشکیل مى‌شود.

پس از تأسیس مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى و تدوین اساسنامه و خط مشى و اهداف آن، یکى از نخستین و مهم‌ترین اقدام‌هاى این مجمع، ارائه و عرضه منشور تقریب است که شامل نمونه راه‌هاى علمى و عملى تقریب مذاهب اسلامى مى‌شود و در دسترس جمع فراوانى از محققان و اندیشه‌وران مذاهب اسلامى در سراسر جهان اسلام قرار گرفت. در واقع بدین وسیله از آن‌ها دعوت شد تا تحقیقات و آرا و مطالعات خود را به سوى این موضوعات مورد نیاز و ضرور براى تحقق اندیشه تقریب مذاهب اسلامى سوق دهند تا محور و ملاکى براى بحث‌هاى انتقادى یا تکمیلى آن‌ها باشد.

رؤوس اصلى فعالیت‌ها و اقدام‌هاى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى را مى‌توان از قبیل امور ذیل دانست: قرآن و تفسیر، روایات و احادیث، رجال و تراجم، کتاب‌ها و مؤلفان، کلام و مناظره فقه و اجتهاد، اهل بیت(علیهم‌السلام) و سلسله جلیل القدر سادات، صحابه و تابعین، سیاست و حکومت. همچنین مجمع اقدام به تأسیس دانشگاه مذاهب اسلامى و مرکز مطالعات فقهى کلامى کرده است.

انقلاب اسلامى ایران واکنشى از سوى طرفداران احیاى تفکر دینى براى حل مشکلات جوامع اسلامى و چاره جویى آن‌ها با استفاده از اصول و مقررات ارزشمند اسلام بود. این واکنش در مقابل استبداد و استکبار که منافع خود را در نبود اسلام مى‌دیدند، پدید آمد. مبارزان اسلامى براى تحقق بخشیدن به آرمان‌هاى اسلام با تأکید بر هویت اسلامى به اتحاد و نزدیکى فرقه‌هاى گوناگون مذهب اسلام مى‌اندیشیدند و به همین سبب بود که نظر مثبت پیروان مذاهب اسلامى به انقلاب اسلامى جلب شد.

براى تحقق اهداف بین‌المللى اسلام، راهبرد وحدت اسلامى یکى از پایدارترین خط مشى‌هاى جمهورى اسلامى ایران اتخاذ شده است. وحدت اسلامى به معناى تأکید و تکیه بر مشترکات مذاهب اسلامى با مطرح نکردن دیدگاه‌هاى متضاد است. وحدت اسلامى به معناى انتخاب یک مذهب به صورت مذهب تمام مسلمانان نیست؛ بلکه پیش شرط رسیدن به وحدت اسلامى، وجود اخوت اسلامى به معناى احساس برادرى بین مسلمانان و کشورهاى اسلامى نسبت به یک‌دیگر است.

23. بازگشت به هویت اسلامى، کیهان 10/2/70.

24. بنیادگرایى و علل خیزش آن در قرن حاضر، ابرار 22/1/72.

25. جنبش‌هاى اسلامى در قرن معاصر، روزنامه سلام 29/6/71.

26. گسترش جنبش‌هاى اسلامى از شمال افریقا تا کرانه اقیانوس آرام، کیهان 11/4/70.

27. گسترش جنبش‌هاى اسلامى، روزنامه کیهان 9/4/70.

28. مجله سیاست خارجى، ش 1، سال 66، دفتر مطالعات سیاسى و بین‌المللى.