فضائل امام حسین در کتاب و سنت

فضائل امام حسین(ع) در کتاب و سنت

عنوان مقاله	فضائل امام حسین(ع) در کتاب و سنت
زبان مقاله	فارسی
اطلاعات نشر	ایران – قم – پژوهشگاه مطالعات تقریبی

مناقب و فضائل حضرت حسین بن علی علیه السلام بسیار است؛ آنچه در این نوشتار آمده برخی از فضائل امام حسین علیه السلام است که در آیات و روایات وارد شده که به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌شود.

آیات

برخی تا حدود ۱۲۰ آیه از قرآن کریم را با ملاحظه روایات تفسیری درباره امام حسین(ع) استخراج کرده‌اند. بخش عمده‌ای از این آیات در فضائل مشترک و بخش دیگر در فضائل مختص امام حسین(ع) است. یکی از این آیات آیه اطعام است که مربوط است به ماجرای غذا دادن به فقیر و مسکین و یتیم از طرف امیرالمؤمنین(ع) و فاطمه زهراء(س) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع): قرآن کریم در آیات ۵ تا ۱۱ سوره انسان (هل اتی) به این ماجرا نظر دارد تا آنجا که می‌فرماید: ﴿وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا﴾، ﴿إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا﴾ و غذای خود را با اینکه به آن علاقه و نیاز دارند به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهند و می‌گویند: ما شما را برای خدا اطعام می‌کنیم و هیچ پاداش و تشکری از شما نمی‌خواهیم. کتاب الغدیر از ۳۴ نفر از علمای معروف اهل سنت نام می‌برد که این حدیث را در کتاب‌های خود آورده‌اند لذا روایت فوق از روایاتی است که در میان اهل سنت مشهور بلکه متواتر است.

روایات

زیور آسمان‌ها و زمین، چراغ هدایت و کشتی نجات
در کتاب عیون أخبار الرضا از امام حسین(ع) نقل شده است:"دَخَلْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ(ص) وَ عِنْدَهُ أُبَیُّ بْنُ کَعْبٍ فَقَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ(ص) مَرْحَباً بِکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ‏ یَا زَیْنَ‏ السَّمَاوَاتِ‏ وَ الْأَرَضِینَ‏ قَالَ لَهُ أُبَیٌّ وَ کَیْفَ یَکُونُ یَا رَسُولَ اللَّهِ(ص) زَیْنَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ‏ أَحَدٌ غَیْرُکَ قَالَ یَا أُبَیُّ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً إِنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ فِی السَّمَاءِ أَکْبَرُ مِنْهُ فِی الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمَکْتُوبٌ عَنْ یَمِینِ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِصْبَاحُ هُدًى وَ سَفِینَةُ نَجَاةٍ وَ إِمَامٌ غَیْرُ وَهْنٍ وَ عِزٌّ وَ فَخْرٌ وَ عِلْمٌ وَ ذُخْرٌ"؛ بر پیامبر خدا(ص) وارد شدم در حالی که ابی بن کعب نزد ایشان بود. پیامبر خدا(ص) به من فرمود: «آفرین بر تو ای ابو عبدالله، ای زیور آسمان‌ها و زمین‌ها!». اُبَی به پیامبر(ص) گفت: ای پیامبر خدا! چگونه کسی غیر از تو زیور آسمان‌ها و زمین‌ها می‌شود؟! پیامبر(ص) فرمود: «ای اُبَی! سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری برانگیخت، حسین بن علی در آسمان بزرگ‌تر شمرده می‌شود تا در زمین و در سمت راست عرش خدای عزوجل نوشته شده است: او چراغ هدایت، کشتی نجات، پیشوای خیر و برکت و عزّت و افتخار و دانش و سرمایه است».

کشتی نجات بودن امام

پیامبر(ص) در حدیثی مشهور که به ایشان نسبت داده شده، فرموده است: "إِنَّ الحُسَینَ مِصْبَاحُ الهُدَی وَ سَفِینَةُ النَّجَاةِ". حسین، چراغ هدایت و کشتی نجات است. مضمون این حدیث در منابع معتبر روایی آمده است؛ اما نه با این الفاظ. برای روشن شدن مطلب لازم است تفاوت نقل‌های این روایت در منابع مختلف روایی مورد تأمّل قرار گیرد. بر اساس اسناد موجود شیخ المحدثین صدوق (م ۳۸۱ق)، نخستین کسی است که مضمون این حدیث را در کتاب‌های کمال‌الدین و عیون أخبار الرضا، به ترتیب بدین‌گونه آورده است که پیامبر خدا(ص) ضمن گفتگویی با ابی بن کعب در توصیف امام حسین(ع) فرموده است: ... "مَکْتُوبٌ‏ عَنْ‏ یَمِینِ‏ الْعَرْشِ‏ مِصْبَاحٌ هَادٍ وَ سَفِینَةُ نَجَاةٍ"؛ در سمت راست عرش نوشته شده است [که او]: «چراغ هدایتگر و کشتی نجات است». "... مَکْتُوبٌ عَن یَمِینِ عَرشِ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: مِصْبَاحُ هُدىً وَسَفینَةُ نَجَاةٍ" در سمت راست عرش خدای عزوجل نوشته شده است [که او]: «چراغ هدایت و کشتی نجات است». پس از شیخ صدوق، طبرسی (م ۴۶۸ق) در کتاب إعلام الوری، این‌گونه آورده است: "...لَمَکْتُوبٌ‏ عَلَى‏ یَمِینِ‏ عَرْشِ‏ اللَّهِ‏ مِصْبَاحٌ هَادٍ وَ سَفِینَةُ نَجَاةٍ"؛ بر سمت راست عرش خدا نوشته شده: «چراغ هدایت‌گر و کشتی نجات». پس از وی علی بن یونس عاملی (م ۸۷۷ق) در کتاب الصراط المستقیم این متن را چنین گزارش کرده است: "... و إنَّهُ مَکْتُوبٌ‏ عَنْ‏ یَمِینِ‏ الْعَرْشِ‏: و إنَّهُ مِصْبَاحٌ هُدًی و سَفینَةُ نَجاةٍ". بر سمت راست عرش نوشته شده: «و او چراغ هدایت و کشتی نجات است». نخستین کتابی که این متن مشهور در آن آمده، کتاب المنتخب طُرَیحی (م ۱۰۸۵ق) است که ضمن نقل جریان دیدار ابی بن کعب با پیامبر خدا(ص)، آورده است: "وَاسمُهُ مَکْتُوبٌ عَن یَمِینِ العَرْشِ: إنَّ الحُسَیْنَ مِصْبَاحُ الهُدى وَ سَفِینَةُ النَّجَاةِ". نام او بر سمت راست عرش نوشته شده است: «همانا حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است». پس از المنتخب طریحی، در منابع دیگری مانند مدینة المعاجز نیز این متن دیده می‌شود که ظاهراً از همان المنتخب گرفته باشند. به نظر می‌رسد متن المنتخب طریحی و کتاب‌های پس از آن حدیث را نقل به معنا کرده‌اند. گفتنی است که المنتخب طریحی از منابع غیر معتبر است؛ لیکن به دلیل روان‌تر بودن عبارت نقل شده در آن، حدیث بدین شکل مشهور گردیده است. به هر حال چون این حدیث نقل به معناست و مضمون آن در منابع معتبر آمده است، ایرادی ندارد.

محبوب‌ترینِ مردم نزد آسمانیان

در کتاب المناقب ابن شهرآشوب به نقل از امام رضا (ع)، از پدرانش(ع) آورده است: "هر کس دوست دارد به کسی بنگرد که محبوب‌ترینِ زمینیان نزد آسمانیان است، به حسین بنگرد" .

دعای پیامبر در حق دوست‌دارانش

در کتاب تاریخ دمشق به نقل از ابو‌هریره آمده است:"کُنْتُ مَعَ رَسُولِ اللّهِ(ص) فی سوقٍ مِنْ أسْواقِ المَدِینَةِ، فَانْصَرَفَ وَانْصَرَفتُ مَعَهُ، فَقَالَ: اُدعُ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ، فَجاءَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ(ع) یَمْشِی، فَقالَ النَّبِیُّ(ص) بِیَدِهِ هکَذَا، فَقَالَ الحُسَیْنُ بِیَدِهِ هکَذا، فَالتَزَمَهُ، فَقالَ: اللّهُمَّ إنّی اُحِبُّهُ فَأَحِبَّهُ، وأحِبَّ مَنْ یُحِبُّهُ" با پیامبر خدا(ص) در بازاری از بازارهای مدینه بودم. ایشان بازگشت و من نیز با ایشان بازگشتم. پیامبر(ص) فرمود: «حسین بن علی را فرا بخوان» [و من، فرا خواندم]. همین که حسین بن علی آمد، پیامبر(ص) دستش را دراز کرد و حسین(ع) همچنین کرد. آنگاه، پیامبر(ص) او را در آغوش گرفت و گفت: «خدایا! من او را دوست دارم. تو نیز او و دوستدارش را دوست بدار».

بوسیدن پیامبر

در کتاب کفایة الأثر به نقل از سلمان فارسی نوشته شده است:"دَخَلْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ(ص) وَ إِذَا الْحُسَیْنُ عَلَى فَخِذِهِ وَ هُوَ یُقَبِّلُ‏ جَبِینَهُ‏ وَ یَلْثِمُ فَاهُ". بر پیامبر خدا(ص) وارد شدم و دیدم حسین بن علی علیه السلام بر روی ران اوست و پیامبر(ص) پیشانی او را می‌بوسد و دهانش را بر دهان او نهاده و می‌بوسد. همچنین در کتاب الإرشاد به نقل از زید بن ارقم آمده است، در مجلس ابن زیاد هنگامی که وی با چوب دستی‌اش بر دندان‌های پیشین امام حسین می‌زد گفتم: چوب‌دستی‌ات را از این دو لب بردار، که سوگند به خدایی که جز او خدایی نیست، بارها و بارها که شماره نمی‌توانم کرد دیدم که پیامبر خدا(ص) دو لب خود را بر آنها نهاده و می‌بوسد! "اِرْفَعْ‏ قَضِیبَکَ‏ عَنْ‏ هَاتَیْنِ‏ الشَّفَتَیْنِ‏ فَوَ اللَّهِ الَّذِی لَا إِلَهَ غَیْرُهُ لَقَدْ رَأَیْتُ شَفَتَیْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) عَلَیْهِمَا مَا لَا أُحْصِیهِ کَثْرَةً تُقَبِّلُهُمَا"،.

شناخت نهانی مؤمن

در کتاب الخرائج و الجرائح به نقل از مقداد بن اسود از پیامبر خدا(ص) آمده است: "إِنَّ‏ لِلْحُسَیْنِ‏ فِی‏ بَوَاطِنِ‏ الْمُؤْمِنِینَ‏ مَعْرِفَةٌ مَکْتُومَةٌ" به راستی در دل‌های مؤمنان شناختی نهانی نسبت به حسین هست.