سوره یوسف

نام	سوره یوسف
شماره سوره	۱۲
جزء	۱۲ و ۱۳
ترتیب نزول	۵۳
مکی/مدنی	مکی
تعداد آیات	۱۱۱
تعداد کلمات	۱۷۹۵
تعداد حروف	۷۳۰۵

سوره یوسف به خاطر بیان یک پارچه و مشروح داستان حضرت یوسف و سرگذشت او با پدر و برادرانش، یوسف نامگذاری شده است. از لحاظ اندازه و حجم از سوره‌های متوسط و مئون است، و ششمین سوره‌ای است که با حروف مقطعه [الر] آغاز می‌شود. این سوره با 111 آیه که یکصد آیه آن به داستان حضرت یوسف(علیه السلام) اختصاص دارد. داستان حضرت یوسف(علیه السلام) در این سوره از نوجوانی آغاز و با حکومت او در مصر پایان می‌یابد.

علت نام‌گذاری

«سوره یوسف»؛ سبب نام‌گذاری آن به یوسف، آیه چهار به بعد است كه اغلب دربارۀ زندگی حضرت یوسف(علیه السلام) سخن می گوید. این نام بیش از بیست بار در این سوره به كار رفته است.

«سوره أحسن القصص»؛ جهت نام‌گذاری آن به «أحسن القصص: بهترین داستان‌ها» آن است كه مشتمل بر: یاد حاسد و محسود، مالك و مملوك، شاهد و مشهود، عاشق و معشوق، حبس و رهاسازی، زندان و رهایی، و حاصلخیزی و خشكسالی، و امور بسیار دیگری كه بیان آنها از توان افراد بشر خارج است، می‌باشد.

اهداف و آموزه‌ها

اهداف اساسی سوره یوسف عبارت‌اند از:

بیان ولایت خدا بر بنده خویش، و این كه چگونه او را از محبت خود لبریز كرده و تربیت و سرپرستی می‌كند و نجات می‌دهد؛ بیان داستان حضرت یوسف علیه‌السلام و آموزه‌های تربیتی آن.

محتوا و موضوعات

محتوای سوره یوسف بر خلاف سوره‌های دیگر قرآن همگی به هم پیوسته و بیان فرازهای مختلف یك داستان است، كه در بیش از ده بخش با بیان فوق العاده گویا، جذاب، فشرده، عمیق و مهیج آمده است.

گر چه داستان‌پردازان بی هدف، و یا آنها كه هدف‌های پست و آلوده‌ای دارند سعی كرده‌اند از این سرگذشت آموزنده یك داستان عشقی محرك برای هوسبازان بسازند و چهره واقعی یوسف(علیه السلام) و سرگذشت او را مسخ كنند، و حتی در شكل یك فیلم عشقی به روی پرده سینما بیاورند ولی قرآن كه همه چیزش الگو و اسوه است، در لابلای این داستان عالیترین درسهای عفت و خویشتن‌داری و تقوی و ایمان و تسلط بر نفس را منعكس ساخته آن چنان كه هر انسانی هر چند، بارها آن را خوانده باشد باز به هنگام خواندنش بی‌اختیار تحت تاثیر جذبه های نیرومندش قرار می‌گیرد.

و به همین جهت قرآن نام «احسن القصص: بهترین داستان‌ها» را بر آن گذارده است، و در آن برای اولواالالباب (صاحبان مغز و اندیشه) عبرت‌ها بیان كرده است.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌كعب از پیامبراسلام(صلی الله علیه) روایت كرده كه فرمود: «به بردگانتان سوره یوسف را تعلیم كنید كه هر مسلمانی این سوره را بخواند و به خاندان و بردگان خود آن را یاد بدهد خداوند سختیهای مرگ را بر وی آسان گرداند، و نیرویی به وی دهد كه نسبت به هیچ مسلمانی حسد نبرد».

ابوبصیر از امام صادق(علیه السلام) روایت كرده كه فرمود: «كسی كه در هر شب یا در هر روز سوره یوسف را بخواند روز قیامت خداوند او را به زیبایی و جمال یوسف(علیه السلام) محشور فرماید، و از هراس آن روز در امان باشد و در میان بندگان شایسته خدا ممتاز باشد و نیز فرمود: این سوره در تورات نوشته شده است».

اسماعیل‌بن‌أبی‌زیاد از امام صادق(علیه السلام) از پدرانش از رسول خدا(صلی الله علیه) روایت كرده كه فرمود: «زنان خود را در غرفه ها (و طبقات فوقانی ساختمان) جای ندهید، و نوشتن و سوره یوسف را بدانها تعلیم نكنید، بلكه ریسندگی و سوره نور را تعلیم‌شان كنید».

محل و زمان و فضای نزول

سوره یوسف در مكه نازل شده، ولی معدل از ابن عباس نقل كرده كه گفته است: چهار آیه آن در مدینه نازل شده و ما بقی در مكه، و آن چهار آیه عبارت است از سه آیه اول سوره، و چهارم آیه «لَقَدْ كانَ فِی یُوسُفَ وَ إِخْوَتِهِ آیاتٌ لِلسَّائِلِینَ». سوره یوسف در سال یازدهم بعثت در مکه نازل شده است. مروی است كه یهود از رسول اكرم(صلی الله علیه) كه در مكّه بود پرسش كردند یا كسی را نزد آن حضرت فرستادند كه از او درباره پیامبری پرسش كند كه در شام بود و پسرش به مصر رفت و او آنقدر گریه كرد كه كور شد، خداوند در جواب آنها سوره یوسف را به همان قسم كه در تورات است بلكه دقیقتر و محكمتر یكجا نازل فرمود.

ویژگی

سوره یوسف با حروف مقطعه شروع شده است و از سور رائیات است(سوره های یونس و هود و یوسف و إبراهیم و حجر را رائیات یا راآت می نامند.)

ابن مردویه از مالک‌ابن‌انس روایت کرده است که پیامبر(صلی الله علیه) فرمودند:«خداوند از رائیات تا طواسین را به جای انجیل به من عطا کرده است.» (رائیات سوره‌هایی هستند که با «الر» و طواسین سوره‌هایی هستند که با «طس» و «طسم» شروع شده‌اند)

سوره یوسف جزو سور مئین (صد آیه ای ها) است ابن قتیبه می گوید سور مئین سوره‌هایی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نامگذاری این سوره‌ها به مئین نزدیک بودن تعداد آیه های این سوره‌ها به عدد صد می‌باشد. گفته شده این سوره‌ها عبارتند از «بنی إسرائیل، كهف، مریم، طه، أنبیاء، حج ومؤمنون». برخی دیگر نیز سور مئین را سوره‌های «توبه، نحل، هود، یوسف، کهف، بنی اسرائیل، انبیاء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده‌اند.

روایتی است كه از رسول خدا(صلی الله علیه) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید.

سوره یوسف داستانی‌ترین سوره قرآن می‌باشد كه در هشتادوهشت درصد آن آموزه‌های زندگانی حضرت یوسف(علیه السلام) بیان شده است. داستان این سوره از طولانی‌ترین و شیرین‌ترین داستان های قرآنی به شمار می آید.

در برخی احادیث آمده است: این سوره را به زنان آموزش ندهید و سوره نور را كه مشتمل بر آیات حجاب است، به آنان آموزش دهید، ولی اسناد این روایات چندان قابل اعتماد نیست و در برخی احادیث نیز عكس این مطلب دیده می‌شود؛ یعنی تشویق شده كه این سوره را به خانواده ها آموزش دهید. آری، ماجرای زندگی آلوده همسر عزیز مصر و پاكدامنی و عفت یوسف، آموزه‌هایی گران بها برای هر مرد و زن است.

منبع

برگرفته از سایت سوره یوسف - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir