جریانات ضدشیعی افغانستان (مقاله)

جریانات ضد شیعی افغانستان عنوان مدخلی است که به معرفی برخی از جریانات افراطی و تند رو که تفکر ضد شیعی داشته و علیه شیعیان در افغانستان فعالیت می‌کنند می‌پردازد. این مدخل برگرفته از مقاله آقای «محمدعلی نظری» است که تحت عنوان «نقش جریان‌های مذهبی پاکستان در شکل‌گیری افراط‌گرایی مذهبی در افغانستان» در شماره 44 و 45 نشریه علمی پژوهشی بلاغ به چاپ رسیده است.

مقدمه

جریانات ضد شیعی فعال در افغانستان عمدتاً از خارج از این کشور ریشه گرفته و تربیت شده‌اند و عمده این جریانات، خصوصاً شاخه‌های نظامی آن ریشه در تعلیمات افراطی مکتب دیوبندیه و وهابیت دارد. بسیاری از این جریانات، شاخه‌های افراطی منشعب شده از حزب و جریان «جمعیت العلماء اسلام» در پاکستان می‌باشند که در ذیل به برخی از این جریانات اشاره می‌شود:

سپاه صحابه

سپاه صحابه در ششم سپتامبر 1985 به دست «حق نواز جنگوی» در شهر «جنگ» از توابع ایالت پنجاب بنیان‌گذاری شد. حق نواز جنگوی قبلاً عضو جمعیت علمای اسلام بود. او فردی مذهبی، متعصب و شدیداً ضد شیعه شناخته شده بود. انگیزه اصلی او ازتأسیس «سپاه صحابه» مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی ایران در پاکستان و جلوگیری از رشد تشیع سیاسی در این کشور بوده است.

سپاه صحابه از افراطی‌ترین گروه‌های مذهبی در پاکستان به شمار می‌آید که محور اصلی فعالیت آن ضدیت با شیعه می‌باشد. به همین دلیل تا به حال صدها تن از شیعیان را در شهرهای مختلف به قتل رسانده است.

در آغاز حملات تروریستی این حزب بیشتر متوجه اعضای حزب «نهضت جعفری بود»؛ اما در سال‌های اخیر، سیاست مداران، حقوق دانان، بازرگانان، کارمندان و مدیران دولتی شیعه مذهب را نیز آماج حملات تروریستی خود قرار داده است. سپاه صحابه از سوی برخی کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی حمایت مالی می‌شود. این حمایتها سپاه صحابه را به یک حزب مهم در پاکستان و خارج از پاکستان تبدیل کرده است.

بر اساس آمارهای رسمی رهبری این حزب در سال 1994م این گروه دارای چهارده هزار دفتر نمایندگی در هفده کشور جهان بوده است. سپاه صحابه ارتباط نزدیکی با گروه طالبان داشت. در سال 1998م وقتی دولت پاکستان پس از کشته شدن صدها شیعه توسط نیروهای این گروه برضد آنان وارد عمل شد، رهبران این گروه به افغانستان فرار کردند و طالبان به آنها پناه داد.

صدها تن از جنگ جویان این گروه در اردوگاه های آموزشی شهر «خوست» که توسط بن لادن و طالبان اداره می‌شد مشغول آموزش نظامی بودند و هزران تن از اعضای این گروه در کنار طالبان می جنگیدند.

لشگر جنگوی

«لشکر جنگوی» یکی دیگر از گروه‌های شدیداً افراطی پاکستان است که گفته می‌شود از طرف سپاه صحابه به منظور درگیری با نهضت جعفری تأسیس شده است. این گروه چندین سال به عنوان شاخه نظامی سپاه صحابه عمل می‌کرد. افراد آن عمدتاً مسلح بوده و فعالیت‌های آن بیشتر از نوع تروریستی و دامن زدن به مسائل فرقه‌ای می‌باشد.

در سال 1995م پس از آن که سپاه صحابه تحت فشار احزاب میانه رو اسلامی وارد ائتلاف با احزاب دیگر در شورای همبستگی ملی به منظور حل منازعات فرقه‌ای گردید، لشکر جنگوی به سرکردگی ملک اسحاق و ریاض بسرا و غلام رسول شاه از سپاه صحابه منشعب شده و از پیوستن به شورای همبستگی ملی امتناع ورزیدند. دلیل نپیوستن لشکر جنگوی به شورا، حضور شیعیان در این شورا بود. افراط گرایی بیش از حد رهبران این گروه، شکاف بین آنان و سپاه صحابه را تشدید نمود. رهبران لشکر جنگوی به دلیل دست داشتن در ترور رهبران مذهبی شیعیان و حمله به خانه فرهنگ ایران در مولتان و لاهور تحت تعقیب بودند و تا سقوط طالبان در افغانستان به سر می‌بردند.

افراد وابسته به لشکر جنگوی نه تنها در اقدامات خشونت‌آمیز و مسلحانه در داخل پاکستان دخیل هستند که در افغانستان و کشمیر نیز در کنار طالبان و حرکة المجاهدین و لشکر طیبه سرگرم مبارزه اند.

حرکت المجاهدین

«حرکت المجاهدین» عنوان یکی دیگر از گروه‌های افراطی است که مولود جمعیت العلما است. این گروه در سال 1991م تحت عنوان حرکت الانصار توسط «فضل الرحمان خلیل» پشتون تبار و «مسعود کشمیری» با ادغام دو گروه قبلی به نام‌های حرکت الجهاد و حرکت المجاهدین ایجادگردید.

این گروه‌ها از داوطلبان پاکستانی تشکیل یافته بودند که برای شرکت در جهاد افغانستان و حمایت از مجاهدین به افغانستان اعزام می‌شدند. حرکت المجاهدین کاملاً مشتاق شرکت در جهاد کشورهای همسایه، افغانستان و کشمیراست. این حزب از اکتبر 1998م به بعد در لیست سازمان‌های تروریستی توسط آمریکا قرار گرفت و متعاقب آن اسم این حزب به حرکت المجاهدین تغییر یافت. حرکت المجاهدین در اثر فشارهای آمریکا بر پاکستان، مجبور گردید که مراکز آموزشی خود را به افغانستان منتقل کند و نیروهای آنها تا آخر در کنار طالبان و افراد اسامه بن لادن حضور فعال داشتند.

جیش محمد

بنیان‌گذار این حزب، یک روحانی جوان پاکستانی بنام «مسعود ازهر» بود که قبلاً عضو حرکت المجاهدین بود و از سال 1994م به خاطر فعالیت‌هایش در کشمیر در هند زندانی بود. در 27 دسامبر 1999م یک هواپیمای خطوط هوایی هند ربوده شد و در قندهار به زمین نشست. هواپیما ربایان آزادی مسعود ازهر را فراهم ساختند.

ازهر با حمایت رژیم طالبان پس از آزادی به پاکستان فرستاده شد و جیش محمد را در فوریه سال 2000م در کراچی بنیان نهاد. ظاهراً این حزب حملات انتحاری را به عنوان شیوه جنگیدن رایج ساخت. جیش محمد به دلیل نقش که طالبان در هواپیمای ربایی ایفا کرده بود روابط بسیار نزدیکی با طالبان برقرار کرد.