ابو بصیرها و ابو بصیریه‌ها
ابو بصیرها و ابو بصیریه ها تعدادی از راویان حدیث که با کنیه ابو بصیر شناخته شده‌اند به ابو بصیرها معروف‌اند که برخی ثقه و برخی ضعیف هستند به کتب و رسالاتی که در مورد شناخت ابو بصیرها نگاشته شده است ابوبصیریه‌ها گفته می‌شود.
ابو بصیرها و ابو بصیریه ها
«ابو بصير»ها
«ابو بصير»، يكى از كنيههاى مشترك راویان احادیث است. برخی از علما با لحاظ راویان مشهور، ابو بصیر را مشترک بین ابو بصیر اسدی و ابو بصیر مرادی دانسته‌اند و ابو بصیر راوی را باتوجه‌به ثقه بودن هر دو فرد موثق شمرده‌اند. برخی معتقدند که حدود 12 راوی داریم که کنیه‌شان أبوبصیر است. ولی در میان اینها، أبوبصير اسدي ـ يحيي بن ابي القاسم ـ و يا أبوبصير مرادي ـ ليث بَختري ـ بيشتر مورد توجه هستند كه أبوبصير مطلق نيز انصراف به اين دو نفر دارد. [۱] برخی آن را کنیه پنج تن شمرده‌اند که برخى از آنان مسلّماً ثقه‌اند:
- یحیی بن ابی‌القاسم اسدی
- لیث بن بَخْتَری مرادی
- ابوبصیر عبداللـه بن محمد اسدی کوفی از اصحاب امام باقر(ع) [۲]
- ابوبصیر یوسف بن حارث از اصحاب بتری مذهب امام باقر(ع)[۳]
- ابوبصیر ثقفی. [۴]
مشهورترين اقوال اين است كه ابو بصير، مشترك بين چهار راوى است كه بعضى ضعيف و بعضى ثقه‌اند، این چهار تن هم در مواردی مختلف ذکر شده‌اند:
- عبداللَّه بن محمّد كه ضعيف است؛
- ابومحمد ليث بن بخترى كه همگان تصديقش مىكنند؛
- ابومحمد يحيى بن قاسم حذّاء اسدى؛
- يوسف بن حارث بترى (راوى از امام باقر علیه‌السلام)[۵].
صاحب معجم رجال الحدیث آنان را چنین بر می‌شمارد:
- ابوبصیر یحیی بن ابی‌القاسم اسدی؛
- ابوبصیر لیث بن بَخْتَری مرادی؛
- ابوبصیر عبداللـه بن محمد اسدی کوفی؛
- ابوبصیر یوسف بن حارث؛
- ابوبصیر ثقفی.
مرحوم آیة الله خویى با بیان قرینه گفته است که هرجا ابوبصیر به طور مطلق آورده شود مراد یحیى بن قاسم ثقه است. [۶] حاجى نورى نیز به همین قول معتقد است.
«ابوبصيريه»ها
در سده‌های اخیر چندین اثر مستقل دربارۀ شخصیت رجالی ابوبصیر تألیف شده است که عبارت‌اند از:
- «الرسالة المبصرة في أحوال البصيرية» یا «الدر النظير في المكنين بأبي بصير» را صاحب قاموس الرجال، مرحوم علّامه محقّق شيخ محمّدتقى شوشترى (رحمه الله) نگاشته و علّت تحرير اين رساله را در ابتدا بيان نموده است [۷]؛
- رساله «إرشاد الخبير البصير إلى تحقيق الحال في أبي بصير» نوشته مرحوم سيّد محمّدباقر شفتى است که وی به مشكل بودن داورى درباره ابو بصير اشاره دارد؛
- رساله‌ای در باب ابو بصير، مرحوم ميرزا محمّد كلباسى دارد که ضمن بيان اصحاب اجماع و شرح حال آنان به آن پرداخته است و محور بحث را اقوال منقول در رجال الكشي قرار داده است؛
- رسالهاى نيز به نام ترجمة أبي بصير و إسحاق بن عمّار از ابوتراب بن ابى القاسم موسوى خوانسارى (م 1346 ق) وجود دارد[۸]؛
- رسالهاى هم مربوط به حدود قرن يازدهم هجرى در اين باب موجود است كه مؤلّف آن، ناشناخته است[۹]؛
- ترجمة ابی‌بصیر، از محمدهاشم خوانساری (د ۱۳۱۸ ق) که همراه مجمع الفوائد در ۱۳۱۷ ق چاپ شده است؛
- اسانید ابی‌بصیر، از آیت‌الله موسی شبیری زنجانی؛
- «سماء المقال» مرحوم كلباسي (ره) است به نام كه جا دارد اين كتاب چند بار مطالعه شود و در قواعد علم رجال، بي‌نظير است و 90٪ كتاب «كليات علم رجال» آقاي سبحاني، از اين كتاب استفاده شده است؛
- کتاب «عديمة النظير في أحوال أبي بصير» توسط محقّق توانا مهدى موسوى خوانسارى (م 1246 ق) تدوین شده که غالباً با رساله مرحوم آيةاللَّه سيّد محمّد هاشم موسوى خوانسارى اشتباه مىشود. [۱۰] کتاب عديمة النظير في أحوال أبي بصير قرينههاى موجود براى شناخت ابو بصير ثقه از غير ثقه را بیان می‌کند. [۱۱]محقّق تهرانى در مصفّى المقال [۱۲]، اين كتاب را با عنوان عديمة النظير و نيز در الذريعة [۱۳] با عنوان ترجمة أبى بصير و نيز رجال السيد مهدى [۱۴] فهرست نموده است. [۱۵]
پانویس
- ↑ درس خارج فقه مقارن استاد حسینی قزوینی88/07/08
- ↑ کشی، محمد، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۴؛ طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۱۲۹؛
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایه الکبری، ج۱، ص۳۹.
- ↑ ميراث حديث شيعه (دروس تمهيدية فى القواعد الرجالية)، ج13، ص: 279.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج20، ص75
- ↑ قاموس الرجال، ج 11، ص 59.
- ↑ الذريعة، ج 4، ص 148.
- ↑ ميراث حديث شيعه (دروس تمهيدية فى القواعد الرجالية)، ج13، ص: 281.
- ↑ ميراث حديث شيعه (دروس تمهيدية فى القواعد الرجالية)، ج13، ص: 281 خاتمه
- ↑ مهريزى، مهدى، ميراث حديث شيعه، 21جلد، مؤسسه علمى فرهنگى دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر - ايران - قم، چاپ: 1، 1380 ه.ش.
- ↑ (ص 469)
- ↑ (ج 4، ص 148، ش 724)
- ↑ (ج 10، ص 153)
- ↑ مأخذ شناسى رجال شيعه، ص: 160
منابع
- مهريزى، مهدى، ميراث حديث شيعه، 21جلد، مؤسسه علمى فرهنگى دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر - ايران - قم، چاپ: 1، 1380 ه.ش.
- سایت مدرسه فقاهت