سوره مؤمنون

سوره مؤمنون
نام‌های دیگر سوره	مؤمنون قد أفلح فلاح
شماره سوره	۲۳
محل نزول	مکه‌(مکی)
جزء	۱۸
تعداد آیات	۱۱۸

سوره مؤمنون بیست و سومین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۱۸ قرآن جای دارد. این سوره به دلیل اشاره به ۱۵ صفت از صفات مؤمنان، مؤمنون نامیده شده است. روی‌گردانی از کار و سخن بیهوده، پیشتاز بودن در کارهای خیر، اشاره به داستان حضرت موسی(علیه‌السلام) و حضرت نوح(علیه‌السلام)، خلقت انسان و معاد از مباحث این سوره است. آیات ۹۹ و ۱۰۰ درباره آرزوی کافران هنگام مرگ برای بازگشت به دنیا و انجام اعمال صالح از آیات مشهور سوره مؤمنون است.

مؤمنون

جمع مؤمن، به معنای افراد با ايمان.

مفهوم کلي سوره

1. آيات آفاقی و انفسی خدا؛
2. هشدار در مورد معاد؛
3. سرگذشت عبرت آموز مردان‌الهی؛
4. صفات برجسته مؤمنان.

اسامی سوره

1. مؤمنون؛
2. قد أفلح؛
3. فلاح.

علت نام‌گذاری

«سوره مؤمنون»؛ سبب نام‌گذاری آن يازده آيۀ ابتدای اين سوره است‌که اوصاف و آثار و نشانه‌های مؤمنان را بيان کرده است.

«سوره قد أفلح»؛ نام‌گذاری سوره به اسم اولين عبارت می‌باشد.

«سوره فلاح»؛ ابن‌عاشور در التحرير و التنوير اين اسم را برای اين سوره آورده است ولی علتی بر آن ذکر نکرده است. به نظر می‌رسد به خاطر کلمه افلح در آيه اول و آيات بعدی اين سوره است‌که عوامل فلاح و رستگاری مؤمنين را بيان می‌کند.

تعداد آيات و کلمات و حروف

• سوره مؤمنون صدوهيجده آيه دارد.
• سوره مؤمنون هزاروهشت‌صدوچهل کلمه دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
• سوره مؤمنون چهارهزاروهشت‌صدودو حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)

اهداف و آموزه‌ها

اهداف کلی سوره مؤمنون عبارتند از:

• جلب توجه به مبدأ هستی؛
• جلب توجه به معاد؛
• بيان صفات مؤمنان.

محتوا و موضوعات

سوره مؤمنون چنان‌که از نامش پيدا است بخش مهمی از آن سخن از اوصاف برگزيده مؤمنان است. سپس بحث‌هايی در زمينه اعتقاد و عمل بيان می‌کند که تکميل کننده آن صفات می‌باشد. روی هم رفته مجموع مطالب اين سوره را می‌توان به چند بخش تقسيم کرد:

بخش اول که از آيه قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ آغاز می‌شود تا چندين آيه بعد بيانگر صفاتی است که مايۀ فلاح و رستگاری مؤمنان است و خواهيم ديد اين اوصاف آن قدر حساب شده و جامع است که جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی را تحت پوشش خود قرار می‌دهد.

و از آنجا‌که خمير مايه همه آنها ايمان و توحيد است در بخش دوم به نشانه‌های مختلف خداشناسی، و آيات آفاقی و انفسی پروردگار در پهنه عالم هستی، اشاره کرده، و نمونه‌هايی از نظام شگرف عالم آفرينش را در آسمان و زمين و آفرينش انسان و حيوانات و گياهان بر می‌شمارد.

و برای تکميل جنبه‌های عملی در بخش سوم به شرح سر گذشت عبرت انگيز جمعی از پيامبران بزرگ هم‌چون نوح(علیه‌السلام)، هود علیه‌السلام، موسی علیه‌السلام، عيسی(علیه‌السلام) پرداخته فرازهايی از زندگی آنها را بيان می‌کند.

در بخش چهارم روی سخن را به مستکبران کرده، و با دلائل منطقی و گاه با تعبيرات تند و کوبنده به آنها هشدار می‌دهد، تا دل‌های آماده به خود آيد و راه بازگشت به سوی خدا را پيدا کند.

در بخش پنجم بحث‌های فشرده‌ای درباره معاد بيان کرده است.

و در بخش ششم از حاکميت خداوند بر عالم هستی و نفوذ فرمانش در همه جهان سخن می‌گويد.

سرانجام در بخش هفتم باز هم سخن از قيامت، حساب، جزا و پاداش نيکوکاران و کيفر بدکاران به ميان می‌آورد، و با بيان هدف آفرينش انسان سوره را پايان می‌دهد. و به اين ترتيب محتوای اين سوره مجموعه‌ای است از درس‌های اعتقادی و عملی، و مسائل بيدارکننده و بيان خط سير مؤمنان از آغاز تا پايان.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پيامبر روايت کرده است که «هر که سوره مؤمنون را بخواند، فرشتگان در روز قيامت او را به روح و ريحان و آنچه موجب چشم روشنی است، بشارت میدهند».

امام صادق(علیه‌السلام) فرمود «هر که سوره مؤمنون را بخواند و در هر جمعه تکرار کند، خداوند کار او را به سعادت ختم می‌کند و در بهشت برين با انبياء و مرسلين است».

محل و زمان و فضای نزول

سوره مؤمنون در مکه بر پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است.

سوره مؤمنون بعد از سوره انبياء در مکه نازل گرديده است، بنابراين به نظر می‌آيد حدود سال‌های هشت بعثت نازل شده باشد.

ظاهرا [فضا و] شأن نزولی برای سوره مؤمنون نقل نشده است بلکه ضرورت موقع ايجاب می‌کرده که در تداوم وحی آسمانی، اين مطالب ارزنده يادآوری و بيان شود تا مؤمنان بدانند، ايمان تنها با زبان کافی نيست بلکه لازمه‌اش عمل است و نيز آنها و کافران بدانند که کفر و شرک و اعمال ناشايست در دنيا و آخرت پيامد ناگواری دارد.

ويژگی

مؤمنون جزو سور مئين (صد آيه ای‌ها) است ابن قتيبه می‌گويد سور مئين سوره‌هايی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نام‌گذاری اين سوره‌ها به مئين نزدیک بودن تعداد آيه‌های اين سوره‌ها به عدد صد می‌باشد. گفته شده اين سوره‌ها عبارتند از «بنی إسرائيل، کهف، مريم، طه، أنبياء، حج و مؤمنون». برخی ديگر نيز سور مئين را سوره‌های «توبه، نحل، هود، يوسف، کهف، بنی اسرائيل، انبياء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده‌اند.

روايتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئين را به جای انجيل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشيد.

اهداف و اوصاف ناب و عوامل رستگاری مؤمنان در سوره مؤمنون به زيبايی ترسيم شده است.

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره مومنون - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir