قریش

پرونده:قریش.image

قریش

نام	قُرَیش
وجه نام‌گذاری	لقب نضر بن کنانه، جد دوازدهم یا فهر بن مالک، جد دهم پیامبر(ص) است.
بنیانگذار	قصی بن کلاب
خاستگاه	مکه
عصر	قبل از اسلام
انشعاب به	بنی هاشم•بنی حار•ثبنی امیه•بنی نوفل •بنی حارث بن فهر •بنی اسد •بنی عبدالدار• بنی زهره •بنی تیم بن مره •بنی مخزوم •بنی یقَظه، بنی مرّه •بنی عدی بن کعب •بنی سهم، بنی جُمَح• بنی مالک •بنی معیط، بنی نزار• بنی سامه •بنی ادرم •بنی محارب •بنی حارث بن عبدالله•بنی خزیمه • بنی بنانه.
مکان استقرار	مکه
حوادث	حلف‌ المطیبین• حلف الفضول• ایستادگی در برابر ترویج اسلام •غزوه بدر •غزوه احد• غزوه خندق

قریش یکی از قبایل بزرگ مکه بود و خود از طوایف مهمی چون بنی هاشم و بنی امیه تشکیل می شد. قریشیان به سرپرستی امور کعبه توجه فراوانی داشتند. قرآن کریم در سوره قریش به این قبیله اشاره نموده است.

نسب قریش

بیشتر نسب شناسان عقیده دارند که قریش لقب نضر بن کنانه، جد دوازدهم پیامبر اکرم(ص) بوده است؛ از این رو هر طایفه ای که نسبش به «نضر بن کنانه» برسد، «قریشی» خوانده می شود و از قبیله قریش به شمار می آید. برخی دیگر از دانشمندان نسب شناس، قریش را لقب فهر بن مالک، جد دهم پیامبر اکرم دانسته اند و نسل او را قریشی به شمار می آوردند.

نظر دیگر در مورد دلیل نامگذارى آن‌ها به قریش با توجه به ریشه این کلمه بیان شده است به این صورت که "قریش" از ریشه قرش و به معناى كسب و نیز جمع شدن است و قرشیان، چنان كه در سوره قریش آمده، سفرهاى بازرگانى زمستانه و تابستانه داشته اند و آنان كه قبلاً در سرزمین مختلف پراكنده بودند، در مكه جمع شده و اسكان یافتند.

طایفه های قبیله قریش

مسعودی، مورخ مشهور اسلامی، طایفه های قبیله ی بزرگ قریش مقارن ظهور اسلام را 25 طایفه به شرح زیر دانسته است:

1. بنی هاشم
2. بنی مطلب
3. بنی حارث
4. بنی امیه
5. بنی نوفل
6. بنی حارث بن فهر
7. بنی اسد
8. بنی عبدالدار
9. بنی زهره
10. بنی تیم بن مره
11. بنی مخزوم
12. بنی یقظه
13. بنی مره
14. بنی عدی بن کعب
15. بنی سهم
16. بنی جمح
17. بنی مالک
18. بنی معیط
19. بنی نزار
20. بنی سامه
21. بنی ادرم
22. بنی محارب
23. بنی حارث بن عبدالله
24. بنی خزیمه
25. بنی بنانه

از طوایف 25 گانه قریش، برخی در سرزمین بطحاء (مناطق هموار مکه) ساکن بودند که به «قریش بطاح یا قریش بطحاء» شهرت داشتند و طایفه هایی نیز در کوه ها و بیرون شهر مکه ساکن بودند که به «قریش ظواهر» مشهور بودند.

قریش در مکه

تاریخ احتمالی تسلط قریش بر مکه، حدود دو قرن پیش از بعثت بوده است. پیش از آنان قبیله خزاعه در مکه مستقر بودند و امور آن را در دست داشتند و قریش به صورت پراکنده در اطراف مکه و کوهها و شعاب اطراف آن بسر می ­بردند؛ ولی در امور و سرپرستی مکه و بیت الله­ الحرام هیچ گونه دخالتی نداشتند. تا وقتی که قصی بن کلاب جد چهارم پیامبر که به همراه مادر و ناپدریش به شام رفته بود به مکه بازگشت و از حُلَیل‌ بن حُبشیّه، آخرین امیرخُزاعی مکه و متولی کعبه، دخترش حُبّی را خواستگار کرد. حلیل نیز که او را نیرومند و با تدبیر و لایق و با اصل و نسب یافت، دخترش را به او تزویج نمود.

وقتی فرزندان قصی پراکنده شدند و اموالش بسیار شد و شرافتی بزرگ یافت، حلیل درگذشت. حلیل در آستانه مرگ، قصی را نزد خود خواند و ولایت بیت‌الله الحرام و کلیدداری خانه کعبه را به او واگذارد، اما پس از مرگش خزاعه کلید کعبه را که نزد حبّی بود، گرفتند و مانع قصی شدند. قصی برای گرفتن حق خویش از قریش و بنی‌کنانه و برادر مادری خود رزاح و حامیان او یاری خواست و در نهایت بر خزاعه پیروز گردید.

قصی در آبادانی مکه کوشید و دارالندوه را برای مشاوره رؤسای خاندان های قریش ساخت و سروسامانی به مکه داد. وی اداره امور مکه را تحت عنوان های «پرچمداری»، «پرده داری کعبه»، «سقایت حجاج» و... تقسیم کرد و هر قسمت را به یکی از خانواده ها سپرد. نوشته اند که او در بازسازی کعبه نیز تلاش هایی داشته است. پیش از قصی، اطراف کعبه تا فاصله زیادی از سکنه خالی بوده است؛ اما قصی آنها را در نزدیکی کعبه گرد آورد و تنها به اندازه طواف، محدوده ای را باقی گذاشت.

پس از قصی، فرزندان وی عبدمناف و عبدالدار و بعد از آن نیز هاشم فرزند عبدمناف و عبدالمطلب فرزند هاشم در مکه نفوذ فراوانی داشتند. در زمان هاشم بود که مکه به یک مرکزیت تجاری مهم تبدیل شد و قریش به کار تجارت در بلاد دوردست پرداختند. قرآن در سوره قریش به این مساله اشاره کرده است.

زمانی که قصی بن کلاب قریش را در مکه فراهم آورد، هر طایفه ای از آنان را در بخشی از مکه سکونت داد. او قسمت «وجه کعبه» یعنی معلاة یا بالای مکه را که شامل شعب ابی طالب به سمت بالا می شد، برای خود و فرزندانش برگزید. به همین دلیل فرزندان وی همه در این بخش سکونت داشتند. بخش اجیاد (شامل اجیاد کبیر و صغیر در پشت کوه ابوقبیس) را به بنی مخزوم داد. منطقه مسفله مکه در اختیار بنی جمح قرار گرفت و بنی سهم در ثنیه سفلی که امروزه به نام «شبیکه» معروف است، سکونت داده شدند. طایفه بنی عدی را (که عمر از آن تیره است) در پایین ثنیه مزبور، جایی که امروزه به جبل عمر معروف است، سکونت داد.