اعیان الشیعه (کتاب)

نام	اعیان الشیعه
نویسنده	سید محسن امین عاملی
موضوع	دائرة المعارف اعلام(سرگذشتنامه علمای شیعه )
زبان	عربی
تعداد جلد	10
سبک	تراجم
مجموعه	۱۱ جلد
قطع	رحلی
ناشر	دارالتعارف
تاریخ نشر	۱۴۲۱ ق

أعْیانُ الشّیعة، حاوی شرح حال تمام بزرگان و شخصیتهای شیعه مذهب از صدر اسلام تا عصر مؤلّف از قبیل صحابه پیامبر، تابعین، تابعینِ تابعین، علماء راویان حدیث محدثان، قرّاء، مفسران، فقها، حکماء، متکلمان، منطقین، ریاضی دانان، نحویین، صرفین, لغویین و دانشمندان علوم معانی بیان و غیره در تمام رشته های علوم انسانی، تجربی و حتّی پادشاهان، امرا، اعم از زنان و مردان با ذکر تاریخ تولد وفات و اخبار و لطیفه ها و ذکر پاره ای از نثر و نظم آنها می باشد.

ترجمه پادشاهان و امرا و وزراء و سرکردگان هر چند ظالم هم که در کتابهای دیگر یافت نمی شود در این کتاب آمده است. کتاب حاضر حاوی ۱۲۰۰۰ شرح حال است. مستدرکات اعیان الشیعه به همّت فرزند ایشان در ۱۰ جلد به رشته تحریر در آمده است. فرزند ایشان حسن امین می نویسد، پدرم شخصیتهایی را که در قید حیات بودند در کتاب خودش نمی آورد. من شخصیت هایی را که بعد از پدرم از دنیا رفته بودند و آنهایی را که از قلم پدرم افتاده بودند در مستدرکات جمع آوری کردم. کتاب اعیان الشیعه و مستدرکات آن از ارزشمندترین مجموعه رجالی و شخصیت شناسی شیعه است که مورد اعتماد عموم بزرگان و دانشمندان می باشد. وضعیت نشر: کتاب اعیان الشیعه در یازده جلد به زبان عربی به همّت انتشارات دارالتعارف بیروت در سال ۱۴۰۶ هـ . ق منتشر شده است.

معرفی اجمالی کتاب

مؤلف در مقدمه كتاب مى‌نويسد: مدت زيادى بود مى‌خواستم كتابى در شرح حال بزرگان شيعه امامیه بنويسم ولى مشغوليت‌ها مرا از اين كار بازمى‌داشت تا آنكه استقبال به اين موضوع را از سوى اقشار مختلف ديدم و چون تأليفى در اين مورد صورت نگرفته بود به انجام آن اقدام كردم.

چنانكه از فهرست كتاب برمى‌آيد اين كتاب در بردارنده بيش از ۱۲۰۰۰ شرح حال است. اصل كتاب اعيان الشيعه مشتمل بر ده جلد رحلى بزرگ است. ولى پس از مؤلف، فرزندش حسن امین هفت جلد به عنوان مستدرك و يك جلد به عنوان تكملة المستدرك بر آن افزوده است. همچنين فهرست‌هايى براى اعيان الشيعه تنظيم و منتشر شده است.

علامه امين در مقدمه تصريح مى‌كند كه هدفش معرفى شيعه دوازده امامى بوده و غير آنان را ذكر نمى‌كنيم مگر در مورد نادر يا مجهول بودن شخص ليكن مطالعه اين كتاب نشان مى‌دهد كه وى در موارد زيادى پا را فراتر گذاشته و نه تنها از شيعيان غير امامى سخن گفته بلكه گاه به تفصيل شرح حال مخالفان شيعه را بيان كرده و آنان را شيعه قلمداد كرده است. گاه استناد وى به برخى كتب غير معتبر يا ضعيف است و در مجموع به نظر مى ‌رسد از آنچه وى به ‌عنوان شيعه ياد كرده فقط بخش كمى از كتاب را بتوان با هدف وى كه شرح حال شيعيان امامى بوده است، تطبيق داد.

ساختار اعیان الشیعه

ساختار و تقسیم‌بندی این کتاب به‌طور مختصر بدین صورت است:

1. جلد ۱: مقدمه‌است.
3. جلد ۲: شرح زندگی پیامبر اسلام و فاطمه زهرا.
5. جلد ۳ و ۴: تاریخ زندگی امام اول شیعیان علی ابن ابی طالب تا امام یازدهم شیعیان امام حسن عسکری(ع) و سپس شرح تولد امام زمان و غیبت وی و نشانه‌های ظهور مهدی(عج).
7. جلد ۵ به بعد: شرح احوال دیگر شخصیت‌های شیعه به ترتیب حروف الفبایی نام شخص و پدر اوست که از ابی بن ابی طالب شروع شده و تا جلد ۵۲ به یونس بن یعقوب بن قیس پایان می‌یابد.