وحی

وحی به الهامات غیبى خداوند نسبت به پیامبرانش که گاهی بدون واسطه وگاهی با واسطه فرشتگان انجام می شود می گویند.

معنا شناسی وحی

مسئله وحی و ارتباط پیامبران با عالم غیب از مباحث مهم و محوری نبوت است. زیرا دریافت مسایل دین و شرایع آسمانی و ابلاغ آن به جامعه و مردم بدون وحی امکان پذیر نیست. بنا بر این وحی در واقع نوعی ارتباط معنوی و غیر قابل توضیح است که بین شخص پیامبر و خداوند در عالم غیب صورت می گیرد و هدف دریافت پیام الهی است. در این ارتباط گاهی پیامبر به طور مستقیم پیام الهی را دریافت می کند و گاهی با واسطه فرشتگان.

ماهیت وحی

چیستی و ماهیت وحی با همه زوایایش برای ما شناخته شده نیست. تنها می دانیم که گونه ای «دریافت درونی»، از راهی جز اندیشه ورزی و به دور از خطا می باشد که در فرآیند آن، شخصی که از سوی خداوند گزینش شده به علم غیب و دنیای پنهان از دیده ها راه می یابد و به دنبال آن، از حقایقی که به نیک بختی یا تیره روزی آدمی پیوسته است، برخوردار می شود.

وحی در لغت

وحی از نظر لغوی، به معنای اشاره سریع. سرعت، و القای پنهانی مطلبی به دیگران آمده است.

وحی در اصطلاح

در اصطلاح دینی، ارتباطی معنوی بین شخص پیامبر با عالم غیب است و در آن، پیام خداوند به پیامبر منتقل می‌شود. نتیجه این فرایند، آگاهی قطعی‌ای است که از ناحیه خداوند، به برخی از انسان‌های برگزیده عطا می‌شود.۱۰۴

تفاوت وحی با الهام

وحی و الهام هر کدام معنای خاص خود را داشته و و البته دایره شمول معنایی وحی از الهام گسترده تر است که به موارد آن اشاره می شود.اما اگر معنای خاص وحی (وحی به انبیا، وحی تشریعی) را در نظر داشته باشیم، شامل معارفی می‌شود که شخص به صورت آگاهانه دریافت می‌کند؛ اما الهام، اعم از آن است؛ یعنی، همه‌ی معارف آگاهانه و غیر آگاهانه‌ای که از جانب خدا و ملائکه به انسان می‌رسد. بنابراین هنگامی که از تفاوت این دو واژه می‌پرسیم، باید ابتدا نگاه کنیم که از هر یک چه منظوری اراده شده است. در ادامه می توان به فهرستی از تفاوت میان وحی و الهام اشاره کرد. 1.وحی، اعم از الهام مى باشد؛ زیرا الهام از جانب خدا بدون واسطة فرشته است، ولى وحى گاهى به واسطه فرشته و گاهى بدون آن است. 2.وحی، از ویژگى هاى نبوت و الهام از ویژگى هاى ولایت است. 3. وحی، مقید به تبلیغ و رسانیدن است، در حالى که الهام چنین نیست. 4.در الهام، انسان آگاه نیست که از کجا مطلبی به قلبش وارد شده است؛ در حالى که وحى برخلاف این است و منشأ وحى براى صاحب آن معلوم است.

کاربردهای وحی در قرآن

واژه «وحی» در قرآن شریف در چند استعمال شده است:

'اشاره پنهانی

اشاره پنهانى و پوشیده؛ «فَخَرَجَ عَلَى‌ قَوْمِهِ‌ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَى‌ إِلَیهِمْ أَن سَبِّحُواْ بُکْرَةً وَ عَشِیا» (سوره مریم/11) از محراب به سوى قومش شتافت و به اشاره به آنان القاء کرد که صبح و شام خدا را تسبیح کنند.

امر غریزی و فطری

امر غریزى و تکوینی؛ «وَ أَوْحَى‌ رَبّکَ إِلَى النحْلِ أَنِ اتَّخذِى مِنَ الْجِبَالِ بُیوتًا وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا یعْرِشُونَ» (سوره نحل/68) پروردگار تو به زنبور عسل وحى کرد که خانه‌هاى خود را در میان کوه‌ها و درختان بنا کند.

الهام نفسانی

الهام نفسانى به افراد عادی ممکن است خاطره ذهنى یا القاى روحى و روانى از عالم بالا باشد. مانند این آیه شریفه:«و َأَوْحَینَآ إِلَى‌ أُمِ‌ّ مُوسَى‌ أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَیهِ فَأَلْقِیهِ فِى الْیمِ‌ّ وَ لَا تَخَافِى وَ لَا تَحْزَنِى إِنَّا رَآدُّوهُ إِلَیکِ وَ جَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ» (سوره قصص/ 7) به مادر موسى وحى کردیم که طفل خود را شیر بده و اگر ترسیدى که فرعون گزندى به او رساند او را در نیل رها کن.

الهام غیبی

الهام غیبى به پیامبران؛ وحى به این معنا بیش از هفتاد بار در قرآن کریم به کار رفته است؛ از جمله آن که: «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیکَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَآ أَوْحَینَآ إِلَیکَ هَذَا الْقُرْءَانَ»(سوره یوسف/ 3) ما به وسیله وحى این قرآن به تو بهترین داستان‌ها را براى تو بیان می‌کنیم.

خطاب به جمادات

وَأَوْحَی فِی کلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا و در هر آسمانى کار آن (آسمان) را وحى (و مقرّر) فرمود

وسوسه های شیطانی

کذَٰلِک جَعَلْنَا لِکلِّ نَبِی عَدُوًّا شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ یوحِی بَعْضُهُمْ إِلَی بَعْضٍ

این چنین در برابر هر پیامبرى، دشمنى از شیاطین انس و جنّ قرار دادیم؛ آن ها بطور سرى (و درگوشى) سخنان فریبنده و بى‏ اساس (براى اغفال مردم) به یکدیگر مى‏ گفتند