خدیجه بنت خویلد

نخستین بانوی مسلمان

عنوان مقاله	نخستین بانوی مسلمان
زبان مقاله	فارسی
اطلاعات نشر	ایران – قم – پژوهشگاه مطالعات تقریبی

دراین نوشتار، به اختصار به فضایل خدیجه(سلام‌ الله ‌علیها) دخت خویلد همسر والامقام پیامبر اسلام و مادر کوثر(فاطمه زهرا) (سلام‌ الله ‌علیها) خواهیم پرداخت. خدیجه(سلام‌ الله ‌علیها) دختر خویلد بانویی والا مقام در تاریخ اسلام بود و نقش بی‌بدیلی در گسترش آیین توحید و حمایت از رسول اکرم (صل الله علیه وآله) ایفا کرد. از دامان پاک این بانوی سترگ جهان بشریت، دختی گرانقدر به نام فاطمه زهرا(سلام‌ الله ‌علیها) متولد شد که ذریه و نسل خاتم پیامبران از او جریان یافته است و آن بانوی بزرگوار را می‌توان مادر اهل‌بیت طاهرین نامید؛ همانان که پیامبر گرامی اسلام، بُغض و نفرت آنان را نفاق نامیده و چنین فرموده است: هر آن کس که ما اهل‌بیت را دشمن دارد، او منافق است. همچنین فرموده است: من در میان شما دو چیز را به یادگار می‌نهم؛ تا زمانی که به آن دو تمسک جویید، هرگز گمراه نخواهید شد؛ کتاب خدا و عترتم [اهل بیتم]. این دو از یکدیگر جدا نخواهند شد تا در حوض بر من وارد شوند. همچنین از رسول خدا(صل الله علیه وآله) روایت شده است که فرمود: ستارگان، امانی برای اهل آسمان هستند و اهل‌بیتم امانی برای امتم به شمار می‌روند.

تولد و زادگاه

خدیجه دخت خویلد بن أسد بن عبدالعُزّی بن قُصَیّ، پانزده سال پیش از عام الفیل در مکه دیده به جهان گشود. پدرش خویلد بن أسد از اشراف قریش و بزرگان بنی أسد بن عبدالعزی (از تیره‌های قریش) بوده و مادرش فاطمة دخت زائدة بن أصم نام داشته است. پسرعمویش ورقة بن نوفل بن أسد نیز مردی خردمند و برخوردار از دانش و حکمت در روزگار جاهلی بود و از مردان نیک دوران خود به شمار می‌رفت.

ازدواج با رسول مهربانی

هنگامی که پیامبر گرامی اسلام به سن ۲۵ سالگی رسید، با خدیجه ازدواج فرمود؛ خدیجه(سلام‌ الله ‌علیها) در آن روزگار بانویی بازرگان بوده و از شرف و دارایی فراوانی برخوردار بود. فضیلت‌های اخلاقی پیامبر اسلام از جمله راستگویی، امانتداری و حسن‌خلق آن یگانه روزگار به خدیجه(سلام‌ الله ‌علیها) رسیده بود و از این رو ایشان به پیامبر خدا که در زمان پیش از بعثت آن حضرت را محمد امین(صل الله علیه وآله) می‌خواندند، پیشنهاد کرد برای تجارت با کاروان تجاری‌اش رهسپار شام شوند. رسول‌خدا(صل الله علیه وآله) این پیشنهاد را پذیرفت و خدیجه(سلام‌ الله ‌علیها) در این سفر، خادم خویش مَیسَرة را نیز فرستاد و میسره در بازگشت به مکه، شمه‌ای از مکارم اخلاقی و آراستگی رفتاری پیامبر را برای بانو شرح داد. پس از این جریان، ایشان که آن هنگام مجرد بوده و شیفته رفتار والا و اخلاق آسمانی محمد امین(صل الله علیه وآله) شده بود، به آن حضرت پیغام داد: ای پسر عمو، من به شما تمایل یافته‌ام، به دلیل نزدیکی و خویشاوندی، شرف و جایگاه شما در میان قوم قریش و نیز امانتداری، حسن‌خلق و راستگویی‌ات. در ادامه پیشنهاد ازدواج از سوی بانو به رسول‌خدا(صل الله علیه وآله) مطرح شد. پیامبر اسلام نیز این جریان را با عموهایش بویژه عموی والاتبارش ابوطالب طرح نمود و این وصلت خجسته به انجام رسید و خدیجه بانوی بزرگوار تاریخ، به افتخار همسری پیامبر اسلام نائل آمد؛ پیامبر نیز که بانو را به همسری برگزیده بود، او را دوست می‌داشت و همواره آن بانوی بزرگوار را محترم داشته و تا زمانی که زنده بود، همسر دیگری برنگزید. همه فرزندان پیامبر اسلام به جز ابراهیم نیز از خدیجه(سلام‌ الله ‌علیها) متولد شدند.

نخستین زن مسلمان

پس از آنکه پیامبر اسلام در سال چهلم عام الفیل به مقام نبوت نائل آمد و فرشته وحی بر آن بزرگوار نازل و جهان به نور نبوت خاتم پیامبران روشن شد، همسرش خدیجه(سلام‌ الله ‌علیها) نخستین زنی بود که به رسالت محمد امین(صل الله علیه وآله) ایمان آورد و طبق اجماع مورخان، خدیجه دخت خویلد نخستین بانویی است که به آیین اسلام گرویده است. در این باره نسایی از بزرگان اهل سنت، از مردی به نام عفیف چنین روایت کرده است: در ابتدای بعثت پیامبر اسلام برای تجارت و خرید لباس و عطر برای خانواده‌ام، به شهر مکه آمدم. در مکه نزد عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر که از تاجران بزرگ مکه بوده است، رفتم و هنگامی که کنار او نشسته بودم، دیدم جوانی آمد و نگاهش را به آسمان دوخت و روبروی کعبه ایستاد و کمی بعد، نوجوانی را دیدم که سمت راست آن مرد جوان ایستاد و در ادامه بانویی را دیدم که پشت سر آن دو ایستاد. هنگامی که آن مرد جوان به رکوع رفت، آن نوجوان و زن نیز چنین کردند. من گفتم: ای عباس، صحنه شگفت انگیزی و بزرگی است! عباس نیز گفت: آری چنین است. آیا می‌دانی آن مرد کیست؟ پاسخ دادم: خیر. گفت: او محمد بن عبدالله(صل الله علیه وآله) است. آیا می‌دانی آن نوجوان کیست؟ او علی پسر برادرم است… آیا می‌دانی آن زن کیست؟ او خدیجه دختر خویلد همسر او (پیامبر) است. برادر زاده‌ام خبر داده که پروردگارش خدای آسمان و زمین است… به خدا سوگند جز این سه تن، کسی را نمی‌شناسم بر روی زمین بر این دین استوار و پایبند باشد. آری، خدیجه همسر پیامبر، نخستین بانوی مسلمان بوده و از جایگاه والایی نزد خدا و پیامبر اسلام برخوردار بوده و محبوب پیامبر خدا بوده و رسول‌خدا (صل الله علیه وآله) حتی پس از وفات خدیجه(سلام‌ الله ‌علیها) بسیار از او یاد کرده و زبان به ستایش او گشوده و به نیکی یاد فرموده است.

مدح رسول از بانو

از پیامبر گرامی اسلام چنین روایت شده است: «خَیرُ نِسَاءِ العَالَمِینَ مَریَمُ بِنتُ عِمرانَ وَ آسِیَّةُ بِنتُ مُزاحِمَ وَ خَدِیجَةُ بِنتُ خُویلد وَ فَاطِمَةُ بِنتُ مُحَمَّدٍ»؛ «بهترین بانوان جهان، مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم، خدیجة دختر خویلد و فاطمه دختر محمد هستند.»

همچنین از رسول‌خدا(صل الله علیه وآله) روایت است که در تکریم مقام والای همسر باوفایش خدیجه کبری چنین فرمود: او هنگامی به من ایمان آورد که مردم مرا تکذیب می‌کردند و ثروتش را در راه من [و گسترش آیین اسلام و حمایت از مظلومان و تهیدستان از میان تازه مسلمانان بویژه در زمان حضور بنی هاشم در شِعب أبی طالب] صرف نمود؛ در حالی که مردم از من دریغ می‌کردند.

«عبدالله بن عباس» نیز که از شاگردان برجسته مکتب وحی به شمار می‌رفت، در این خصوص اظهار داشته است: «أفضَلُ نِسَاءِ أهلِ الجَنَّةِ خَدِیجَةُ بِنتُ خُویلد وَ فَاطِمَةُ بِنتُ مُحَمَّدٍ وَ مَریَمُ بِنتُ عِمرانَ وَ آسِیَّةُ بِنتُ مُزاحِمَ»؛ «برترین و بالاترین زنان اهل بهشت عبارتند از: خدیجه دخت خویلد، فاطمه دخت محمد(صل الله علیه وآله)، مریم دخت عمران و آسیه دخت مزاحم.»

درگذشت

سرانجام این بانوی گرانقدر و والامقام که عمر خویش را صرف خدمت به محبوبترین خلق خدا و أشرف پیامبران الهی و دفاع از حقانیت اسلام و رواج آیین الهی و نفی شرک و بت‌پرستی کرد، در حالی که ۶۴ سال و چند ماه از عمرش می‌گذشت، در مکه وفات یافت.

سال اندوه

ابوطالب عموی گرامی پیامبر و خدیجه(سلام‌ الله ‌علیها) بنت خویلد با فاصله‌ای کوتاه، سه سال پیش از هجرت به یثرب (مدینة الرسول) و حدود هشت ماه پس از خروج از شِعب أبی طالب وفات کردند. پیامبر اکرم(صل الله علیه وآله) این سال را که طی آن دو تن از نزدیک‌ترین و عزیزترین افراد خانواده‌اش را از دست داد، عام الحزن (سال اندوه) نامید.

فرجام سخن

خدیجه کبری(سلام‌ الله ‌علیها)از برترین و نامدارترین بانوان جهان اسلام به شمار رفته و در راه گسترش آیین توحید، فداکاری بسیاری از خویش آشکار کرد و نخستین زنی است که دین اسلام را پذیرفت. نسل پیامبر اسلام(صل الله علیه وآله) نیز از طریق این بانوی والا مقام جریان داشته و مادر فرزندان پیامبر اسلام بوده است. فضیلت‌های این بانوی برجسته و پاک سیرت فراتر از آن است که در قالب کلمات بگنجد. ایشان الگویی نیکو برای همهٔ زنان در سراسر گیتی به شمار می‌رود.