آبراهه‌های جهان اسلام (مقاله)

از ویکی‌وحدت
نسخهٔ تاریخ ‏۱۴ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۲۵ توسط Hadifazl (بحث | مشارکت‌ها) (جایگزینی متن - ' .' به '.')

آبراهه‌های جهان اسلام مانند دیگر آبراهه‌های بین المللی نقش پل های ارتباطی را در جهان بازی می‌کنند. این آبراهه ها اگر طبیعی باشند به آنها تنگه یا بوغاز گفته می‌شود و اگر توسط بشر احداث شده باشند به آنها کانال گفته می‌شود.

تنگه‏ ها و آبراه‏هاى بین المللى چه طبیعى باشند یا ساختگى از مهمترین نقاط استراتژیک به حساب مى‌‏آیند، چون نقش مهمى در کوتاه کردن راه‏هاى دریایى و حمل و نقل بار و مسافر دارند، که خود تأثیر عظیمی در تجارت و اقتصاد جهانی دارد.

در جهان بیش از یکصد آبراهه و تنگه میان اقیانوسى وجود دارد که عرض آنها کمتر از 40 کیلومتر (25 مایل) است. اهمیت تنگه‏ ها و آبراه‏‌ها معمولاً بر اساس تعداد کشتى‏هایى که روزانه از آن عبور مى‏‌کنند و حجم و نوع کالاها، راه‏هاى بدل، میزان استفاده نظامى و آسیب پذیرى جغرافیایى (طول، عرض، عمق) سنجیده مى‌‏شود.

در جهان اسلام در مجموع هشت تنگه و کانال وجود دارد که به ترتیب اهمیت عبارتند از:

تنگه جبل الطارق

این تنگه بین کشورهاى اسپانیا و مراکش قرار دارد و حدود 10 مایل دریایى(حدود 5/15 کیلومتر) پهنا و 35 مایل دریایى(حدود 65 کیلومتر) طول و 80 تا600 متر عمق دارد و یکى از پر رفت و آمدترین آبراه‏هاى میان اقیانوسى جهان است که دریاى مدیترانه را به اقیانوس اطلس متصل می‌کند و روزانه حدود 150 کشتى از آن عبور می‌کند. بارهایى که اهمیت استراتژیک دارند و از این تنگه عبور مى‏کنند عبارتند از: ذغال سنگ از آفریقاى جنوبى به فلسطین اشغالی، نفت به طرف اروپاى غربى و آمریکا، روزانه تعداد قابل ملاحظه‌‏اى مسافر از این تنگه عبور مى‏‌کنند.

تنگه بسفر

با عرض 33/0 مایل(حدود 600متر) و طول 17 مایل دریایى(حدود 31 کیلومتر) و عمق 49 متر در خاک ترکیه قرار دارد و دریاى مرمره را به دریاى سیاه متصل می‌کند. روزانه حدود 50 کشتى از آن عبور مى‏کنند.

تنگه داردانل

با پهناى 75/0 مایل(389/1 کیلومتر) و طول 63 مایل دریایى(حدود 5/116 کیلومتر) و عمق 46 تا 91 متر، دو دریاى مرمره و اژه را به هم متصل می‌کند و روزانه حدود 60 کشتى از آن مى‏‌گذرد.

تنگه باب المندب

این تنگه به پهناى 5/10(حدود 19 کیلومتر) و طول 35 مایل دریایى(حدود 65 کیلومتر) و عمق 12 تا 183 متر در ساحل یمن، اتیوپى و جیبوتى قرار دارد و خلیج عدن را به دریاى سرخ متصل می‌کند. روزانه حدود 55 کشتى از آن گذر کرده و حدود 70 درصد واردات نفتى اروپاى غربى از این تنگه عبور می‌کند.

تنگه هرمز

این تنگه با عرض 21(حدود 39 کیلومتر) و طول 100 مایل دریایى (حدود 185 کیلومتر) و عمق 76 تا 213 متر بین دریاى عمان و خلیج فارس و در سواحل کشور ایران و عمان قرار دارد. روزانه حدود 80 کشتى از آن عبور می‌کند. تنگ‏ترین و باریک‏ترین نقطه این تنگه از عریض‏ترین نقطه کانال مانش نیز بیشتر است. بخش عمده‏اى از نفت خلیج فارس از طریق این تنگه عبور می‌کند و واردات کشورهاى بحرین، کویت و عراق تنها از طریق این تنگه است.

کانال سوئز

این کانال با عرض 584 پا (حدود 178 متر) و طول 101 مایلى دریایى(حدود 187 کیلومتر) و عمق حدود 16 متر در خاک مصر قرار دارد و دریاى سرخ را به دریاى مدیترانه متصل می‌کند و روزانه حدود 60 کشتى از آن مى‏گذرد. بخش قابل ملاحظه‏اى از نفت جهان از طریق این کانال عبور می‌کند.

تنگه تیران

این تنگه با عرض 3 مایل(5/5 کیلومتر) و طول 7 مایل دریایى(حدود 13 کیلومتر) و عمق 73 تا 183 متر بین کشورهاى مصر و عربستان سعودى قرار دارد و روزانه کمتر از 10 کشتى از آن عبور می‌کند. اهمیت این تنگه از این جهت است که راه دسترسى به بندر اردنى عقبه و بندر اسراییلى ایلات است. [۱]

تنگه مالاکا

این تنگه به طول 805 کیلومتر (حدود 435 مایل) و عرض حداقل 40 متر و حداکثر 135 متر بین شبه جزیره مالزی و جزیره اندونزیایى سوماترا واقع شده است. این تنگه از دیدگاه اقتصادى و راهبردى یکى از مهمترین آبراه‌‏هاى کشتى رانى دنیا محسوب شده و با آبراه‏‌هایى مانند کانال سوئز یا پاناما قابل مقایسه است. این تنگه دو اقیانوس هند و آرام را به یکدیگر متصل می‌کند، اتصال این دو اقیانوس به معناى مربوط ساختن پر جمعیت‏ترین کشورهاى دنیا یعنى چین و هند و اندونزى است. از این تنگه سالانه بیش از 50 هزار کشتى عبور می‌کند که 20 تا 25 درصد مجموع تجارت دریایى جهان توسط آنها انجام مى‏‌گیرد. اما نقش جدى‌‏تر تنگه مالاکا این است که هم اکنون بیش از نیمى از کل تجارت جهانى نفت از این تنگه مى‏‌گذرد.[۲]

پانویس

  1. براى اطلاع بیشتر رجوع کنید به: درایسدل، آلا سدیر و جرالداچ. بلیک، جغرافیاى سیاسى خاور میانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میر حیدر (مهاجرانی)، چاپ اول، تهران، دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى وزارت خارجه، 1360، صفحه 173 تا 188. خوانندگان محترم به این نکته توجه دارند که در شرایط فعلى آمارهاى مربوط به تعداد کشتى‏هایى که از تنگه‏ها عبور مى‏کنند با آنچه در کتاب آمده تفاوت خواهد داشت.
  2. www.IranEconomics.net