محمد ایاز نیازی
محمد ایاز نیازی منادی وحدت محمد ایاز نیازی در سال ۱۳۴۳ شمسی در شهر یمگان از توابع ولایت بدخشان واقع در شمال شرقی کشور افغانستان متولد شد.او در دوازده سالگی موفق به حفظ کل قرآن کریم شد و پس از پایان دوره‌ی مدرسه ابتدایی در زادگاه خود برای فراگیری علوم اسلامی، راهی پاکستان شده و در دارالعلوم مرکزی دارالقراء پیشاور در بخش علوم شرعی و قرائت درس خواند. نیازی بعد راهی دانشگاه الازهر مصر شد و در آنجا در بخش اقتصاد اسلامی تا مقطع کارشناسی ارشد تحصیل کرد ودکترای خود را در رشتهی روابط بین الملل از دیدگاه فقه اسلامی از این دانشگاه أخذ کرد. او بعد از اتمام دوره تحصیلات عالی از مصر به افغانستان برگشت و مدت هفت سال استاد دانشکده شرعیات دانشگاه کابل بود. او بر علاوه تدریس در دانشگاه خطیب مسجد جامع وزیر اکبر خان، مهمترین مسجد از نظر جایگاه مذهبی - سیاسی در میان مساجد افغانستان نیز بود.
ولادت
محمد ایاز نیازی در سال 1343 در یمگان بدخشان افغانستان به دنیا آمد
فعالیتهای دینی
دکتر نیازی با دعوت جامعه اسلامی به ارزش های انسان و اخوت اسلامی خار چشم دشمنان مردم مسلمان افغانستان بود. شهید نیازی توانسته بود در شرایط امروز که هجوم فرهنگ بیگانه بر تفکر عده‌ای از جوانان افغانستان تأثیر گذاشته است جمع زیادی از جوانان را متوجه مسئولیت های دینی شان نماید. چنانکه در روزهای جمعه در مسجد جامع وزیر اکبرخان بیشتر از صدها نمازگذار تجمع می کردند که بیش از هفتاد درصد این جماعت را قشر جوان تشکیل می داد. بیشترین مخاطبین این شخصیت والای جامعه اسلامی چه در حلقات دینی و چه در خطبه های نماز های جمعه جوانان بودند. او همچنین از طریق برخی از تلویزیون‌های محلی افغانستان برنامه‌های دینی اجرا می‌کرد و به پرسش‌های مخاطبان پاسخ می‌گفت.
شخصیت تقریبی
دکتر شهید دیدگاه تقریبی و مصالحه آمیز داشت و مردم و همه گروه ها را به وحدت، اتحاد، همدلی و همدیگر پذیری تشویق و ترغیب می کرد. تا همه زیر یک چتر و نظام واحد افغانستان آزاد و اسلامی به زندگی صلح آمیز ادامه دهند. سخنگوی شورای علمای شیعه افغاستان حجت‌الاسلام والسلمین محمد فیاض ارزگانی درباره شخصیت تقریبی ایشان گفته است: مولوی دکتر محمد ایاز نیازی استاد دانشگاه و امام مسجد وزیر محمد اکبر خان کابل، در برابر مفاسد و جریان‌های افراطی موضع مشخص و روشن داشت و به دعوت مردم به وحدت اسلامی و اتحاد تاکید می‌کرد. این عضو شورای علمای شیعه افغانستان با بیان اینکه، استاد نیازی تفرقه و نفاق مذهبی را به شدت رد می‌کرد، اظهار داشت: امام مسجد وزیرمحمد اکبر خان در تبلیغات و سخنرانی‌های خود در نمازهای جمعه و جماعات اهمیت فوق‌العاده به هماهنگی و اخوت میان مذاهب اسلامی در محور دین قائل بود و به پرهیز از روحیه تفرقه، نفرت و تکفیر تاکید می‌کرد. فیاض ارزگانی تاکید کرد: کسانی‌که چهره‌ها و شخصیت‌های تاثیرگذار تقریبی و معتدل را مانع افراط‌گرایی خودشان می‌دانند چنین جنایت‌های غیرانسانی را مرتکب می‌شوند. لطف‌الله حق‌پرست عضو شورای اخوت اسلامی افغانستان در مصاحبه با خبرگزاری صدای افغان( آوا( در مورد شخصیت دکتر نیازی چنین گفت: شهید نیازی با اینکه از علمای اهل سنت بود، اما در میان شیعان افغانستان نیز جایگاه ویژه‌ای داشت، واکنش‌ها درفضای مجازی و حقیقی پس از شهادت او به خوبی نشان داد که او متعلق به تمام پیروان مذاهب قبول شده در افغانستان بوده است. او دلیل محبوبیت شهید نیازی را وسعت اندیشه، سعه صدر، رفتار اعتدال‌گرایانه و نداشتن تعصب قومی و مذهبی دانست و گفت که "در میان اهل تسنن و تشیع، شخصیت‌هایی بودند و هستند که فراتر از محدوده مذهب بلکه در سطح کل اسلام فکر می کنند، اما متاسفانه تعدادشان اندک است." این عالم دینی بیان کرد که کسی که مسائل قومی، مذهبی، سمتی، نژادی و حزبی را دامن نمی زند و همواره از اتحاد و اخوت صلح و اعتدال سخن می‌گوید، متعلق به همه مسلمانان جهان است و همه هم او را دوست دارند. ایاز نیازی، از جمله چهره‌های مذهبی بود که از حملات داعش انتقاد می‌کرد و در عین حال حضور و حملات نیروهای خارجی بر مواضع ملکی (غیرنظامی) را در خطابه‌های خود به باد انتقاد می‌گرفت مولوی سید عبدالهادی هدایت رئیس بنیاد دعوت اسلامی علمای افغانستان و از نزدیکان شهید دکتر نیازی در مورد شخصیت و جایگاه ایشان می گوید: از ۳۰ سال پیش تا به حال با شناختی که از ایشان داشتیم ایشان از اخلاق نیک، روحیه بلند دعوت و بیدارگری چه در عنفوان جوانی و چه سالیان اخیر برخوردار بودند، دکتر شهید به یقین از سرمایه های بزرگ فکری اسلامی و معنوی دینی در کشور بودند نه تنها در سالیان اخیر، بلکه در جریان سال های تحصیل و جهاد و هجرت جوان پرتلاش و دعوت گر معتدل بودند حلقات و طیف های مختلف در میان طلبه های دینی در دارالحفاظ ها، پوهنتون، مکاتب، مدارس جایگاه به خصوص خود را داشتند رسالتی را که در راستای دعوت گری در پانزده سال اخیر ایفا کردند بی نظیر بود. از جمله کسانی بود که هدفمندانه برای تطبیق آرمان ها و اهداف بنیان گذاران نهضت اسلامی تلاش کرده در کنار رهبران بزرگ جهادی کشور نخبه های دینی جایگاه برجسته داشتند به خصوص در میان مردم و جهان اسلام از شخصیت قابل احترام بودند. بایدگفت دکتر نیازی با ظرفیت بلند علمی دینی و اسلامی در شمار دعوتگران بزرگ قرار داشت در جهان سلام جایگاه بخصوص را احراز نموده بودند.
ویژگیهای شخصیتی
مولوی کمال‌الدین حامد استاد دانشگاه نیز در گفتگویی با خبرگزاری صدای افغان( آوا( گفت که دکتر نیازی دارای سه ویژگی مهم بود که متاسفانه اکثر از علما به خصوص علمای اهل سنت امروز فاقد آن هستند. به گفته وی، اولین ویژگی شهید نیازی این بود که هیچگاه وارد مباحث اختلاف برانگیز مذهبی میان شیعه و سنی نمی‌شد و همه فعالیت‌هایش در مسائل، فقهی عبادی و اخلاقی و تاریخ اسلام بود. وی خاطرنشان کرد که آقای نیازی در طی نزدیک به دو دهه از فعالیت خود هیچگاه سخن اختلاف برانگیز که بار منفی داشته باشد و باعث اختلافت مذهبی گردد، نگفت و همواره محاسبه دقیق داشت و درک می کرد که ما به جای اینکه انرژی خود را صرف به کرسی نشاندن مسائل اختلافی کنیم، باید برای گفتگوی مشترک و همزیستی مسالمت آمیز به خصوص میان مذاهب اسلامی تلاش کنیم. به گفته حامد، هر چند برخلاف دیگر کشورها، در افغانستان سابقه جنگ مذهبی وجود ندارد، اما در این اواخر اندیشه‌های افراطی البته به صورت پراکنده شکل گرفته که خطرآفرین است و اگر این تفکر از زبان امثال شهید نیازی بسط داده و تبدیل به یک سیستم روش‌مند درجهت اختلافات مذهبی می‌شد، دیگر قابل جمع نبود. او اظهار داشت که خوشبختانه آقای نیازی و امثال او نه تنها که از قضایایی اندیشه افراطیت بدور بودند، بلکه آگاهانه موضع گیری جدی می‌کرد. این عالم دین گفت که ویژگی دوم شهید نیازی که جایگاه اورا در میان اقوام و پیروان مذاهب مختلف بلند برده بود، این بود که همیشه با زبان جذاب و قابل فهم پیش از اینکه مردم را از مشکلات قومی و مذهبی بترساند، به راه حل ها می پرداخت و به گذر از اختلافات توجه می کرد، درحالی که بسیاری از علما در بزرگ سازی مشکلات، سلیقه خوب دارند، اما راه حل و ابتکار برای بیرون رفت از معضل ندارند به همین دلیل به جای اینکه عده ای را به اسلام جذب کنند، از اسلام و ارزش‌های دینی دور می‌کنند. ویژگی سوم شهید نیازی دور بودن او از زدوبندهای سیاسی بود، با اینکه یگانه منتقد سرسخت از اعمال و نارسایی‌های حکومت داشت و از طریق منبر و خطابه آنرا اظهار می‌کرد، اما عملاً از سیاست گذاری های که درقالب دین پیاده نمی‌شد، دور بود.
شهادت
دکتر نیازی شامگاه سه شنبه 13خردادماه ۱۳۹۹ در پی انفجاری که در مسجد وزیر اکبر خان رخداد زخمی شد. ساعاتی بعد سخنگوی وزارت داخله افغانستان اعلان کرد «مولوی ایاز نیازی که در انفجار شام امروز مجروح گردیده بود، به شهادت رسید. مراسم تشییع جنازه ی وی در روز پنج شنبه15 خرداد برگزار شد و شمار زیادی از مردم به همراه چهره های سیاسی و مقام های حکومتی در آن شرکت کردند. نماز جنازه در یک استادیوم فوتبال در شرق کابل تحت تدابیر شدید امنیتی برگزار گردید و سپس پیکر او در همان مسجدی که به شهادت رسیده بود، دفن گردید. به گزارش خبرگزاری اسوشیتدپرس، گروه داعش روز پنج‌شنبه، ۱۵ خرداد با نشر بیانیه‌ای در وب سایت متعلق به این گروه با «مرتد» اعلام کردن دکتر ایاز نیازی ، مسئولیت این انفجار و ترور ناجوانمردانه را به عهده گرفت.
واکنش ها نسبت به شهادت دکتر نیازی
حامد کرزای، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان، درگذشت دکتر نیازی را «ضایعه بزرگ و جبران ناپذیر» خوانده و از شهادت او ابراز تاسف کرد. محمد اشرف غنی،رئیس‌جمهور افغانستان، پس از اطلاع از این حادثه ، این واقعه را محکوم کرد .وی در واکنش به این رویداد، گفت که حمله بر مساجد، تکایا، شفاخانه‌ها، غیرنظامیان و تأسیسات عامه، جنایت ضد بشری است. غنی، به نهادهای مربوطه دستور داده است تا این رویداد را به گونهی همه‌جانبه مورد بررسی قرار دهند. عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحهی ملی، این حمله را بزدلانه، دشمنی آشکار با دین اسلام، جامعهی مذهبی و تمام مردم افغانستان دانست. وی، از دکتر ایاز نیازی، به عنوان دانشمند شهیر، عالم متقی، روحانی پرهیزگار و خطیب خیرخواه یاد کرد و کشته شدن او را ضایعه جبران‌ناپذیر برای جامعه علمی- مذهبی افغانستان دانست و در صفحهی فیسبوکش نوشت که: «او همواره بر صلح، ثبات و پایان جنگ و خونریزی در کشور تاکید می‌ورزید.» امرالله صالح، معاون اول ریاست‌جمهوری، در واکنش به این رویداد، نوشت که طالب‌ها نمی‌توانند با نوشتن دو جمله خود را از این جنایت و ترور برائت دهند؛ زیرا این گروه، مخترع و آغازگر عمل زشت انفجار در مسجد، قتل عام علمای دین که بیرون از پاکستان درس خوانده‌اند، انتحار علیه شخصیت‌های قومی، سیاسی و علمی در کشور اند. سرور دانش، معاون دوم ریاست‌جمهوری نیز در واکنش به این رویداد، گفت: که تروریست‌ها، از هیچ نوع عمل ضدانسانی و ضد اسلامی دریغ نمی‌کنند و هنوز هم میل سیری‌ناپذیر در کشتار و جنایت دارند. دانش افزود: «هیچ گروه تروریستی و افراطی که بساط کشتار و خشونت را در میان مسلمانان گسترده و بنیاد نهاده است نمی‌تواند خود را از این جنایت ضد بشری برائت دهد؛ زیرا این عمل در ادامه همه جنایت‌های صورت گرفته است که سال ها است دامن مردم مظلوم و مسلمان ما را گرفته است و تا کنون ده‌ها هزار انسان بی گناه را در راستای منافع بیگانگان و دشمنان افغانستان به خاک و خون کشیده است». معاون دوم ریاست‌جمهوری، نیز گفت که دکتر نیازی هیچ گناهی جز تفکر اعتدال‌گرایی نداشت و تنها مخالف افراطیت و کشتار مردم مسلمان به وسیله ترور و اقدامات ضد بشری بود. به گفته او، دکتر نیازی قربانی تفکر روشن و اسلامی خود شد. وزارت داخله افغانستان نیز، کشته شدن دکتر ایاز نیازی را ضایعه بزرگ برای افغانستان دانسته و تأکید کرد که این رویداد را به گونه جدی مورد بررسی قرار داده و عاملان آن را مجازات خواهد کرد.
واکنشهای خارجی
علاوه بر آن ذبیح الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان هم ضمن محکوم کردن این حادثه، آن را “جنایتی بزرگ” خواند. سفیر آمریکا در افغانستان نیز این حمله را محکوم کرده و ضمن ابراز همدردی با خانواده آقای نیازی گفت که "مسجد محل عبادت و عشق به خدا است، نه خشونت و مرگ!" سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز حمله را تررویستی خواند و اقدام تروریستی گروه‌های تکفیری که منجر به کشته شدن دکتر محمد ایاز نیازی، به شدت محکوم کرده و با خانواده نیازی مرحوم و دولت و ملت افغانستان ابراز همدردی کرد. دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی جناب حجة الاسلام و المسلمین دکتر شهریاری نیز در پیامی ضمن این که از ایشان به عنوان یکی از چهره‌های ممتاز فرهنگی و از پیشتازان مقوله وحدت و اخوت مسلمین یاد کرد شهادت ایشان را نوعی توطئه برای حذف و ترور چهره‌های اثرگذار تقریبی و فرهیخته از سوی استکبار و ایادی آنها در منطقه دانست. [۱] [۲] [۳] [۴] [۵] [۶] [۷]