اهل‌بیت در مصر (مقاله)

عنوان مقاله	اهل‌بیت در مصر
زبان مقاله	فارسی
اطلاعات نشر	ایران - پژوهشگاه مطالعات تقریبی
ویکی نویس	رحیم ابوالحسینی

اهل‌بیت در مصر عنوان مقاله ای است به زبان فارسی که در پژوهشگاه مطالعات تقریبی، در موضوع جریان شناسی جهان اسلام به نگارش در آمده است.

چکیده

پیامبراکرم(ص) فرمود: پای‌بند محبت ما اهل‌بیت باشید زیرا هرگاه کسی با عشقِ به ما، به ملاقات خدا برود به شفاعت ما وارد بهشت می‌رود. (طبرانی، المعجم الاوسط، ج3ص122، حدیث 2251). سرزمین مصر، کانون نشو و نما و ناحیه‏اى براى فعالیت‏هاى تبلیغى فرستادگان الهى به شمار مى‏رود. پیامبرانى چون: ابراهیم، یوسف، موسى و مسیح علیهم‏السلام به هنگام سکونت در مصر یا عبور از این کشور، دهها اثر و نشانه از خود برجاى گذاشته‏اند که مقدّس و متبرّک بوده و مورد احترام و توجّه اهالى این سامان است. مصر مورد توجّه رسول اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم نیز بود و بنا به توصیه‏هاى مؤکّد آن حضرت، مسلمانان در خوش رفتارى و برخورد مسالمت‏آمیز با مصریان مراقب بودند و مأموریت داشتند با اهالى آن، طریق نیک و خوش را پیش گیرند؛ به آنها با دیده احترام نگریسته، خویشاوند خود بدانند. از آنجا که «هاجر»، همسر حضرت ابراهیم خلیل علیه‏السلام و مادر حضرت اسماعیل علیه‏السلام از مردم این کشور بود و یکى از همسران رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم یعنى ماریه قبطیه با این دیار پیوستگى داشت، اهالى مصر با مسلمانان پیوند پیدا کرده بودند.

مصر در زمان حکومت امام علی

در زمان حکومت حضرت على علیه‏السلام جز منطقه‏اى به نام خربتا تمام سرزمین مصر تحت سیطره آن امام بود. بعد از سقوط امویان و روى کار آمدن عباسیان، فرزندان حسن بن على علیهماالسلام مردم مصر را به بیعت با خویش فراخواندند. على بن محمد بن عبداللّه، نخستین علوى بود که به مصر گام نهاد و خالد بن سعید، عهده‏دار فراخواندن مردم به بیعت با او گردید. این مرد از شیعیان خاصّ على علیه‏السلام بود.

حضور پیروان اهل بیت(ع)

پیروان اهل‏بیت(ع) در مصر حضورى مؤثّر داشتند تا اینکه فرمان متوکّل عباسى مبنى بر اخراج خاندان ابى‏طالب از این سرزمین، صادر گردید. بزرگان علوى مخفى شدند؛ اما امیر وقت یزید بن عبداللّه در جست وجوى آنان بر آمد و ایشان را مجبور به مهاجرت به عراق نمود. با مرگ متوکّل و روى کار آمدن مستنصر، وى فرمانى براى والى و مردم مصر فرستاد و طى آن، هشدار داد: هیچ کس حق ندارد با علویان معامله کند و علویان مجاز نخواهند بود در مصر مسافرتى انجام دهند و اگر میان یکى از این افراد با دیگران اختلافى روى داد، بدون دلیل و مدرک، ادّعاى مخالفش مورد قبول خواهد بود. بعد از مستنصر، مستعین روى کار آمد و این روندِ نگران کننده همچنان ادامه یافت. در سال 252هجری قیام شیعیان در اسکندریه به رهبرى جابر بن ولید مدلجى رخ داد. وى موفق گردید در این حرکت سیاسى ـ اجتماعى، عباسیان را در مصر شکست دهد و بر سواحل شمال و شمال شرقى این دیار تسلّط یابد؛ ولى این انقلاب به موفقیت کامل و پیروزى نهایى دست نیافت. سپس انقلاب دیگرى به فرماندهى بغاء اکبر که نسبش به امام حسین(ع) مى‏رسید، در ناحیه صعید صورت گرفت. در سال 255هجری نیز بغاء اصغر در منطقه بین اسکندریه و برقه قیام کرد و با یارانش به سوى «صعید» در حرکت بود که سپاهیان امیر وقت ابن طولون آنان را از دم تیغ گذرانیدند. ابن صوفى علوى هم در «صعید» انقلاب نمود و بر منطقه أسنا مسلّط شد و موفق گشت در این قلمرو قواى ابن طولون را شکست دهد؛ ولى در أخمیم شکست خورد و به جانب مکه متوارى گردید و کارگزاران حکومت مصر بعدها او را دستگیر نمودند. در عاشوراى سال 350ق. بین سربازان و عده‏اى از مردم، در جوار مرقد کلثوم علوى درگیرى رخ داد. دلیل نزاع، این بود که زائران مشغول ندبه و زارى و بیان مصائب اهل‏بیت بودند. با وقوع این حادثه قواى دولتى، شیعیان را در تنگنایى سخت قرار دادند و در یک حیله تبلیغاتى چون به کسى مى‏رسیدند و از او مى‏پرسیدند: دایى تو کیست؟ اگر نمى‏گفت: معاویه، او را عریان نموده و به شدیدترین وضع شکنجه مى‏نمودند. در زمان اخشیدیان (گروهى از فرمانروایان مصر) به محض اینکه نشانى از شیعیان به دست مى‏آمد و یا فریادى بلند مى‏شد، ضرب و شتم، آزار و طردشان شروع مى‏شد.