عهد عتیق
عهد عتیق نامى است که مسیحیان در مقابل عهد جدید به کتاب یهودیان داده‌اند. مسیحیان به هر دو عهد عقیده دارند. عهد عتیق به زبان عبرى و اندکى از آن به زبان کلدانى نوشته شده است. این دو زبان مانند عربى از زبانهاى سامى هستند. کتاب تورات در آغاز عهد عتیق قرار دارد.
سند عهد عتیق
نسخه اى از عهد عتیق به زبان یونانى وجود دارد که از روى نسخه عبرى ترجمه شده و آن را ترجمه سبعینیه (یا ترجمه هفتاد) مى نامند. گفته مى شود این ترجمه حدود سال 258 ق .م. به امر بطلمیوس فیلادلفوس پادشاه مصر توسط 72 تن انجام گرفته است. این نسخه تفاوت هایى با اصل عبرى دارد و از همه مهمتر آنکه بخش‌ها اپوکریفا یعنى پوشیده نام دارد و از قدیم الایام مورد شک بوده است، اما مسیحیان معمولا آن را مى پذیرفته‌اند. حدود پنج قرن پیش در جریان نهضت اصلاح دین اعتبار این قسمتها مورد سوءظن جدى مسیحیان پروتستان واقع شد. پس از مدتى به سال 1826 جمعیت بریتانیایى و جمعیت آمریکایى طبع و نشر کتاب مقدس به طور رسمى آنها را از کتاب مقدس کردند. کلیساهاى کاتولیک و ارتدوکس با این عمل مخالفند و قسمت‌هاى مذکور را بخشى از عهد عتیق مى‌شمارند.
ارجاع به کتاب مقدس
همه ما با شیوه ارجاع به قرآن کریم آشنا هستیم و مى دانیم به جاى ذکر صفحه از نام سوره و شماره آیه استفاده مى شود. پرهیز از ذکر صفحه در صدها کتاب باستانى و مشهور معمول است، مانند آثار افلاطون، ارسطو، هومر، هرودت، شکسپیر و غیره. براى ارجاع به این آثار تمهیدهایى اندیشیده اند و ابواب و فصول و شماره هایى ساخته‌اند تا ارجاع به چاپ هاى خاصى محدود نشود و براى همه کارساز باشد. هنگام ارجاع به کتاب مقدس، نخست نام کتاب، آنگاه شماره باب و سرانجام شماره فقرات ذکر مى شوند؛ مثلا «پیدایش 1:27» یعنى سفر پیدایش، باب 1، بند 27.
بخش‌های عهد عتیق
عهد عتیق 39 کتاب دارد که از نظر موضوع به سه بخش تقسیم مى شوند.
1. تورات و بخش تاریخى عهد عتیق؛
2. حکمت، مناجات و شعر؛
3. پیشگوییهاى انبیا.
بخش تاریخى عهد عتیق
بخش تاریخى عهد عتیق با تورات و تورات با سفر پیدایش آغاز مى شود.
آفرینش جهان، آدم و حوا و خوردن معرفت نیک و بد همچنین اخراج آنان از باغ عدن، داستان فرزندان آدم، طوفان نوح، حوادث مربوط به حضرت ابراهیم، اسماعیل، اسحاق، یعقوب و یوسف در این سفر آمده است.
چهار سفر بعدى سیره حضرت موسى (ع) و تاریخ بنى اسرائیل را شرح مى دهد. این سیره تولد، بعثت، هجرت (خروج از مصر در حدود 1290 ق .م) تشکیل حکومت و رحلت آن حضرت را در بردارد.
مقدار زیادى از احکام و قوانین ضمن عباراتى منسوب به وحى در این چهار سفر وجود دارد. به عقیده یهودیان و مسیحیان مؤلف اسفار پنجگانه تورات حضرت موسى (ع) است. تاریخ بنى اسرائیل از زمان حضرت یوشع (ع) به بعد در دوازده کتاب بعدى ادامه مى یابد.
این بخش مشتمل بر 17 کتاب است:
1. سفر پیدایش (آفرینش جهان، داستان‌هاى حضرت آدم، نوح، ابراهیم، اسماعیل، اسحاق، یعقوب و یوسف)؛
2. سفر خروج (تولد و بعثت حضرت موسى، خروج بنى اسرائیل از مصر به سینا و احکام)؛
3. سفر لاویان (احکام کاهنان یعنى روحانیون یهودى که از نسل هارون و از خاندان لاوى هستند)؛
4. سفر اعداد (آمار بنى اسرائیل در عصر حضرت موسى، شریعت و تاریخ ایشان)؛
5. سفر تثنیه (تکرار احکامى که در اسفار پیشین آمده است و تاریخ بنى اسرائیل تا رحلت حضرت موسى)؛
مجموع این پنج سفر تورات خوانده مى شود.
6. صحیفه یوشع (تاریخ و سیره یوشع بن نوح جانشین حضرت موسى)؛
7. سفر داوران (تاریخ قاضیان بنى اسرائیل، قبل از نصب پادشاهان)؛
8. کتاب روت (شرح حال زنى به نام روت، از جدات حضرت داوود)؛
9. کتاب اول سموئیل (تاریخ سموئیل نبى و تعیین شائول - یعنى طالوت - به سلطنت)؛
10. کتاب دوم سموئیل (پادشاهى حضرت داوود)؛
11. کتاب اول پادشاهان (ادامه پادشاهى داوود و پادشاهى حضرت سلیمان و جانشینان او)؛
12. کتاب دوم پادشاهان (ادامه تاریخ پادشاهان بنى اسرائیل تا حمله بخت نصر و جلاى بابل)؛
13. کتاب اول تواریخ ایام (نسب نامه بنى اسرائیل و تکرار تاریخ ایشان تا وفات داوود)؛
14. کتاب دوم تواریخ ایام (تاریخ پادشاهى حضرت سلیمان و ملوک بعدى تا جلاى بابل)؛
15. کتاب عزرا (نوسازى اورشلیم یعنى بیت‌المقدس» آزادى یهودیان همراه عزیر)؛
16. کتاب نحمیا (نوسازى اورشلیم و بازگشت یهودیان از زبان نحمیا اردشیر اول پادشاه هخامنشى)؛
17. کتاب استر (رفع خطر نابودى از یهود با وساطت استر، همسر یهودى خشایارشا، مدفون در همدان).
حکمت، مناجات و شعر
این بخش مشتمل بر 5 کتاب است:
1. کتاب ایوب (ابتلا، بى صبرى و صبر آن حضرت !)؛
2. کتاب مزامیر یعنى زبور داوود (مجموعه 150 قطعه مناجات)؛
3. کتاب امثال سلیمان نبى (کلمات حکمت آمیز)؛
4. کتاب (اسم مستعار حضرت سلیمان، مشتمل بر نگرش بدبینانه به جهان)؛
5. کتاب (اشعار عاشقانه).
پیشگویی هاى انبیا
بخش پیشگوییهاى انبیا مشتمل بر هشدارها و تهدیداتى پیرامون سرنوشت بنى اسرائیل است. براى فهمیدن این پیشگوییها خواننده باید از جریانات آن زمان کاملا آگاه باشد. این بخش مشتمل بر 17 کتاب است:
1. کتاب اشعیا (طولانى‌ترین و معروفترین کتاب پیشگویى در عهد عتیق)؛
2. کتاب ارمیا (پیشگویى)؛
3. کتاب مراثى ارمیا (نوحه سرایى آن حضرت بر خرابى اورشلیم)؛
4. کتاب حزقیال (پیشگویى)؛
5. کتاب دانیال (پیشگویى و شرح مجاهدات حضرت دانیال نبى مدفون در شوش)؛
6. کتاب هوشع (پیشگویى)؛
7. کتاب یوئیل (پیشگویى)؛
8. کتاب عاموس (پیشگویى)؛
10. کتاب یونس (پیشگویى و داستان رفتن وى در شکم ماهى)؛
11. کتاب میکاه (پیشگویى)؛
12. کتاب ناحوم (پیشگویى)؛
13. کتاب حبقوق (پیشگویى حضرت حبقوق نبى مدفون در تویسرکان)؛
14. کتاب صنیفا (پیشگویى)؛
15. کتاب حجى (پیشگویى)؛
16. کتاب زکریا (پیشگویى)؛
17. کتاب ملاکى (پیشگویى).
اپوکریفاى عهد عتیق
اینک براى آشنایى با اپوکریفاى عهد عتیق نام‌هاى آن کتب را مى آوریم. لازم است اشاره کنیم که نسخه هایى از کتاب مقدس که داراى اپوکریفاست، هم از نظر تعداد کتب اپوکریفا و هم از نظر ترتیب، با یکدیگر اختلاف دارند. منبع بیشتر این کتاب‌ها ترجمه سبعینه است. تاکنون اپوکریفا به زبان فارسى دیده نشده است، اما نسخه هایى از آن به عربى و انگلیسى و زبانهاى دیگر وجود دارد.
یک مجموعه اپوکریفا در 241 صفحه به زبان عربى، مشتمل بر 10 کتاب زیر است:
طوبیا، یهودیت، استر (یونانى)، حکمت، یشوع بن سیراخ، باروک، نامه ارمیا، دانیال (یونانى)، مکابیان اول و مکابیان دوم.