آیسسکو
سازمانِ آموزشی، علمی و فرهنگی اسلامی (آیسسکو) در سال 1979میلادی و بر اساس مصوبه شماره C10/12 دهمین کنفرانس وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی در شهر فاس مراکش تأسیس گردید.
تأسیس
اساسنامه این سازمان در یازدهمین کنفرانس وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان مذکور در پاکستان در سال 1980 به تصویب رسید و در سومین نشست کنفرانس سران اسلامی در مکه مکرمه در سال 1981 نهایی گردید و از کشورهای عضو کنفرانس اسلامی درخواست گردید تا از این سازمان تازه تأسیس حمایت نموده و به عضویت این سازمان درآیند. اولین مجمع عمومی سازمان آیسسکو از سوم تا پنجم می 1982 در مراکش برگزار گردید. این سازمان در جهت پاسخ‌گویی به آرمان‌های امت اسلامی و تحکیم هم‌بستگی و همکاری میان جوامع اسلامی در قالبِ ایده‌های سعه صدر و ارزش‌های والای اسلامی، پایه‌ریزی گردید.
اهداف سازمان
مهم‌ترین اهداف تشکیل سازمان آیسسکو عبارتند از:
- تقویت و تحکیم همکاری بین کشورهای عضو در زمینه‌های آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات؛
- توسعه علوم کاربردی و استفاده از فن‌آوری‌های پیشرفته در چهارچوب ارزش‌ها و آرمان‌های متعالی و جاودانه اسلامی؛
- تحکیمِ تفاهم میان ملل مسلمان و کمک به تحقق صلح و امنیت جهانی از راه‌های مختلف به ویژه از طریق آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات؛
- ایجاد هماهنگی بین نهادهای تخصصی سازمان کنفرانس اسلامی در زمینه آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات از یک طرف و کشورهای عضو سازمان آیسسکو از سوی دیگر، برای تحکیم هم‌بستگی اسلامی؛
- مبنا قرار دادن فرهنگ اسلامی در برنامه‌های درسی کلیه سطوح و مقاطع آموزشی؛
- تحکیم فرهنگ اصیل اسلامی و صیانت از استقلال تفکر اسلامی در مقابله با کلیه اشکال تهاجم فرهنگی و تمامی عوامل تحریف و حفظ ویژگی‌های بارز تمدن اسلامی؛
- پاسداری از هویت اسلامی مسلمانان در کشورهای غیر مسلمان.
دفاتر
مقر اصلی آیسسکو در رباط است و تاکنون این سازمان مبادرت به گشایش دو دفتر منطقه‌ای در شارجه (امارات متحده عربی) و تهران نموده است.
وظایف
برخی از مهم‌ترین وظایف سازمان آیسسکو عبارتند از:
- فعالیت در جهت گسترش فرهنگ اسلام و زبان قرآن کریم در سطح جهان، میان غیرِ عرب زبان از راه همکاری با سازمان‌های علمی، فرهنگی و آموزشی اتحادیه عرب و سایر سازمان‌ها و نهادهای اسلامی برای برنامه‌ریزی و حمایت از طرح‌های مناسب؛
- حمایت از دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و مؤسسات دولتی و خصوصی متخصص در زمینه مطالعات قرآنی، زبان عربی و فرهنگ اسلامی و اصلاح برنامه‌های آموزشی، کتاب‌های درسی و روش‌های تدریس آنها به منظور تحقق توسعه فرهنگی؛
- حمایت از سازمان‌های فعال در امور آموزشی، علمی و فرهنگی و ارتباطات برای گسترش اهداف سازمان؛
- تقویت مراکز و نهادهای تخصصی برای حمایت از فعالیت‌های علمی، آموزشی افراد، سازمان‌ها، انجمن‌های خیریه یا مراکز اسلامی فعال در ترویج فرهنگ اسلامی و تدریس قرآن کریم، زبان عربی و تشویق و حمایت از تلاش‌های کشورهای عضو در جهت تهیه برنامه‌های آموزشی، فنی و علمی؛ نیز تشویق محققین و مبتکرین مسلمان؛
- کمک به دانشگاه‌های کشورهای اسلامی و غیر اسلامی و تشویق آنها به ایجاد کرسی‌ها، مؤسسات و گروه‌های مطالعات و فرهنگ اسلامی و برقراری همکاری مؤثر میان آنها؛
- ترویج کارهای تحقیقی و مطالعاتی برای توسعه و ارتقای آموزش در کشورهای اسلامی و القای ویژگی اسلامی به تمامی ابعاد تمدن، هنر و فرهنگ؛
- برگزاری کنفرانس‌ها، سمپوزیوم‌ها و سمینارها و تشویق به تأسیس نهادهای آموزشی و علمی با همکاری دولت‌ها، سازمان کنفرانس اسلامی، مجامع و سازمان‌های فعال در زمینه آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات.
ارکان آیسسکو
سازمان آیسسکو سه رکن دارد که عبارتند از:
مجمع عمومی
مجمع عمومی متشکل از نمایندگان کشورهای عضو سازمان که از سوی دولت‌های کشورهای عضو تعیین می‌گردند و عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری است. مجمع هر سه سال یک بار به طور منظم جهت تعیین برنامه عمل سه ساله تشکیل می‌گردد و همچنین هر سه سال یک بار مدیر کل جدید منصوب می‌نماید.
مجمع دارای یک دفتر است و در طی هر یک از جلسات سازمان مجمع عمومی، یک رئیس، سه معاون رئیس، یک گزارشگر و رؤسای کمیته‌های کنفرانس را انتخاب خواهد کرد و همچنین دفتر کنفرانس شامل رئیس شورای اجرایی نیز خواهد بود. هر یک از اعضاء محق به دادن یک رأی می‌باشند.
قطعنامه‌ها از سوی اکثریت اعضای شرکت‌کننده و رأی دهنده تصویب خواهد شد.
جلسات مجمع عمومی هر سه سال یکبار بطور منظم برگزار خواهد شد و در خصوص موارد ذیل می‌توان جلسه ویژه برگزار نمود:
- قطعنامه مجمع عمومی
- درخواست از سوی شورای اجرایی سازمان اسلامی آیسسکو
- درخواست از سوی یک سوم اعضاء
- یا درخواست از سوی دبیر کل سازمان اسلامی آیسسکو تصویب شده از سوی حداقل یک سوم اعضاء.
دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامی، یا نماینده وی حق شرکت در مجمع عمومی را دارند. همچنین نهادها و یا مؤسسات وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی نیز طبق قوانین مربوط به اعضاء ناظر سازمان اسلامی آیسسکو حق شرکت در جلسات مجمع عمومی را خواهند داشت و همچنین وزرای آموزشی کشورهای عضو به علاوه هیأت همراه نیز از این حق برخوردارند.
از جمله وظایف مجمع عمومی عبارتست از:
- شرح خط مشی عمومی سازمان اسلامی آیسسکو
- تصویب طرح‌های عمل، برنامه‌ها، تضمین و بودجه و پروژه‌های در دست اجرای سازمان
- بحث در مورد گزارش‌ها و پیشنهادات ارائه شده از سوی اعضاء همچنین پیشنهادات صادره از سوی شورای اجرایی و عملکرد مناسب آن
- تصویب آئین‌نامه‌های مجمع عمومی
- اصلاح و تصویب آئین‌نامه‌های مجمع، همچنین قوانین مالی سازمان اسلامی آیسسکو و قوانین پرسنلی. مجمع عمومی اجرای متون مقررات جاری در دبیرخانه عمومی سازمان کنفرانس اسلامی را مدنظر قرار خواهد داد.
- بررسی تمامی موضوعاتی که در چارچوب صلاحیت دیگر ارگانهای سازمان کنفرانس اسلامی آیسسکو نمی‌باشد.
- تعیین روابط کنفرانس اسلامی آیسسکو با دیگر سازمان‌های اسلامی، عربی و بین‌المللی و همچنین آژانسهای دولتی تخصصی مطابق با مفاد موافقتنامه‌های دو جانبه که بدین منظور منعقد گردیده‌اند.
- بحث و تصویب پیش نویس بودجه و برنامه‌ها و همچنین حسابهای مسدود سازمان اسلامی آیسسکو
- تشکیل کمیته‌های ویژه جهت انجام مطالعات مخصوص
- انتخاب دبیر کل سازمان اسلامی آیسسکو برای مدت 3 سال که قابل تمدید می‌باشد. آیین‌نامه مجمع عمومی، شرایط تعیین نامزدها و فرآیند انتخابات را مشخص می‌نماید.
- تأیید نامزدی اعضای شورای اجرایی سازمان اسلامی آیسسکو که این افراد به غیر از داشتن مهارت در امور اسلامی، علوم، تحصیلات، هنر، ادبیات و ارتباطات، بایستی تجارب و توانایی لازم جهت بعهده گرفتن، کنترل و اجرای وظایف مقرر شده از سوی شورا دارا باشند.
شورای اجرایی
متشکل از نمایندگان کلیه کشورهای عضو سازمان است و مقررات داخلی سازمان را به استثنای مقرراتی که در حوزه مسئولیت مجمع عمومی است تعیین می‌کند. انتصاب معاون مدیر کل سازمان نیز بر عهده شورای اجرایی است علاوه بر این دستور کار جلسات مجمع عمومی را بنا بر پیشنهاد مدیر کل و بر اساس کار سازمان و برآورد بودجه به مجمع عمومی جهت تصویب ارائه می‌نمایند.
اداره کل
اداره کل توسط یک مدیر کل اداره می‌شود که مجمع عمومی وی را برای یک دوره سه ساله قابل تمدید انتخاب می‌کند. آیین‌نامه مجمع عمومی، شرایط مورد نیاز و مراحل گزینش فرد برای تصدی این سمت را تعیین می‌کنند. مدیر کل رئیس تشکیلات اداری سازمان آیسسکو بوده و در مقابل شورای اجرایی و مجمع عمومی مسئول می‌باشد. کلیه کارکنان اداره کل مستقیماً تحت نظر مدیر کل انجام وظیفه می‌کنند.
در صورت خالی ماندن پست مدیر کلی به دلیل استعفا، سلب صلاحیت و یا هر دلیل دیگر، اختیار هویت دستگاه اداری و پی‌گیری اجرای برنامه‌ها به معاون مدیر کل تفویض می‌شود. سپس مجمع عمومی حداکثر ظرف یک سال تشکیل جلسه می‌دهد تا مدیر کل جدیدی را انتخاب نماید.
منابع مالی
بر طبق اساسنامه، منابع مالی سازمان از راه‌های ذیل تأمین می‌شود:
- حق عضویت کشورهای عضو که بر اساس درصد حق عضویت هر کشور در بودجه سازمان کنفرانس اسلامی تعیین می‌گردد، مگر آن که مجمع عمومی تصمیم به تغییر آن داشته باشد؛
- منابع حاصل از انجام همکاری‌های مشترک میان سازمان آیسسکو و سایر سازمان‌ها؛
- کمک‌های مالی و مبالغی که توسط کشورهای عضو، یا غیر عضو، نهادها، افراد یا سایر منابع به سازمان اهدا می‌شود.
شورای اجرایی سازمان آیسسکو می‌تواند هدایایی را که جهت مقاصد خاصی به سازمان اهدا می‌شود، را بپذیرد مشروط بر آن که با اهداف سازمان آیسسکو در تضاد نباشد و این امر تأثیر منفی بر انجام وظایف سازمان نداشته باشد، نظر شورا در‌این‌باره بایستی همراه با کلیه ملاحظات مربوط جهت تصویب به مجمع عمومی احاله گردد.
بخش‌های سازمان
بخش علوم
برنامه‌های این بخش در راستای چهار هدف ذیل دنبال می‌گردد:
- تحقیق بر اساس توسعه علوم و فناوری
- تقویت آموزش علوم و فناوری
- منابع طبیعی و توسعه آن
- علوم انسانی
بخش آموزش
برنامه‌های این بخش در راستای اهداف ذیل دنبال می‌گردد:
- آموزش تخصصی در کشورهای اسلامی
- ریشه‌کنی بی‌سوادی
- آموزش مهارت‌های زندگی
- آموزش در خدمت توسعه پایدار
- آموزش و هم‌گام شدن با زبان
- تأسیس مراکز فرهنگی، اسلامی زبانِ عربی و دیگر زبان‌های ملل مسلمان در دانشگاه‌ها و مؤسسات
- پروژه انجام آموزش‌های ضمنِ خدمت معلمان زبان عربی در کشورهای غیر عرب زبان
- پروژه سوادآموزی در زبان‌های ملی با استفاده از استانداردهای نسخ قرآنی
- پروژه‌های نسخه‌برداری از زبان‌های ملل مسلمان در قالب استانداردهای نسخ قرآنی
بخش فرهنگ و ارتباطات
برنامه‌های این بخش در راستای چهار هدف ذیل دنبال می‌گردد:
- حفظ هویت و فرهنگ اسلامی
- فرهنگ در خدمت توسعه فراگیر
- فرهنگ اسلامی فعّال
- توانایی ایجاد ارتباطات در کشورهای اسلامی
بخش روابط و همکاری‌های بین‌المللی
برنامه‌های این بخش در جهت چهار هدف ذیل دنبال می‌گردد:
- همکاری بین‌المللی با کشورهای عربی و اسلامی
- توسعه آموزش فرهنگی، علمی، اجتماعی اسلامی قدس شریف
- توسعه مؤسسات آموزش علوم و فرهنگ پایدار
- فعال نمودن همکاری با کمیسیون‌های ملی آیسسکو
مرکز اسناد و اطلاعات
این مرکز به منظور دست‌یابی به دو هدف ذیل ایجاد شده است:
- اطلاعات و ارتباطات برای توسعه جهان اسلام
- توان‌مندی جهان اسلام به منظور برتری دانش برای توسعه برنامه نه ساله آیسسکو
افزون بر اهداف تعیین شده برای هر یک از بخش‌های زیر مجموعه آیسسکو، برنامه عمل نه ساله تعیین شده است.
پایتخت فرهنگی جهان اسلام
سازمان آیسسکو هر ساله یکی از شهرهای مهم جهان اسلام را به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام انتخاب می‌کند.
مکه مکرمه در سال 2005 به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام از سوی آیسسکو معرفی گردیده است و آیسسکو صفحه‌ای از سایت خود را به مکه به مناسبت فوق اختصاص داده است. هدف از انتخاب مکه به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام برجسته‌تر ساختن موقعیت این شهر مقدس و همچنین معرفی مهم‌ترین سرزمین مذهبی برای نسل جدید می‌باشد. نباید فراموش شود که مکه محل تولد اسلام است که پیام اسلام از آن شهر مقدس به گوش کلیه جهانیان رسانیده شده است.
همچنین آیسسکو برای سال 2006، شهر تاریخی اصفهان را به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلامی انتخاب نموده است.
ارکان فرعی آیسسکو
نهادهایی زیر نظر سازمان آیسسکو فعالیت می‌کنند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
فدراسیون دانشگاه‌های جهان اسلام (FUIW)
فدراسیون دانشگاه‌های جهان اسلام هم‌گام با آیسسکو در خصوص دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در جهان اسلام فعالیت می‌نماید و سعی در ایجاد همکاری و هم‌بستگی میان دانشگاه‌های اسلامی دارد.
نهادِ اسلامی، اخلاقی علوم و فناوری (IBEST)
نهادِ اسلامی، اخلاقیِ علوم و فناوری، در خصوص ارزیابی تحقیقات علمی و نیازهای مطابق با قوانین و اخلاق اسلامی فعالیت می‌نماید.
هدف از تأسیس این نهاد هدایت و یکسان کردن نقطه نظرات جهان اسلام و مسلمانان در خصوص جنبه‌های اخلاقی مهم و حیاتی از دیدگاه شریعت اسلامی، ایجاد اتفاق نظر در زمینه موضوعات اخلاقی مربوط به علوم و فناوری، کارهای تحقیقاتی و آمارهای ارائه شده از سوی کمیته‌ها و مؤسسات مربوطه در کشورهای اسلامی، ترغیب مؤسسات آموزشی برای معرفی موازین اخلاقی در برنامه‌های آموزش و پرورش و غیره می‌باشد.
مرکز ارتقای سطح تحقیقات علوم آیسسکو (ICPSR)
این مرکز در بخش علوم آیسسکو قرار دارد که هدفِ آن، حمایت از تحقیقات علمی در کشورهای اسلامی می‌باشد. این مرکز در پی تصمیم اولین کنفرانس وزرای علوم و اولین نشست استراتژی توسعه علوم و فناوری در کشورهای اسلامی در رباط تأسیس گردید.
کلیه سازمان‌های یاد شده زیر نظر آیسسکو فعالیت می‌نمایند.
تدوین استراتژی‌ها
سازمان آیسسکو در جهت برنامه‌ریزی استراتژیک برای احیای آموزش، فرهنگ و علوم در جهان اسلام مبادرت به طراحی و اجرای هشت استراتژی نموده است که این استراتژی‌ها عبارتند از:
- استراتژی فرهنگی جهان اسلام؛
- استراتژی ارتقای آموزش در کشورهای اسلامی؛
- استراتژی توسعه علوم و فناوری در کشورهای اسلامی؛
- استراتژی نحوه اجرای فرهنگ اسلامی در غرب؛
- استراتژی استفاده از توانایی مسلمانان در غرب؛
- استراتژی تقریب مذاهب مسلمانان؛
- استراتژی مدیریت منابع آب در کشورهای اسلامی؛
- استراتژی توسعه بیو تکنولوژی در کشورهای اسلامی.