نجم‌الدین اربکان
| نام | نجم‌الدین اربکان |
|---|---|
| متولد | 29 اکتبر سال 1926 |
| نام پدر | محمد صبری اربکان |
| محل تولد | سینوپ/ ترکیه |
| فعالیت‌ها | نخست‌وزیر اسبق ترکیه
نماینده اسبق پارلمان |
نجم‌الدین اربکان متولد ۲۹ اکتبر ۱۹۲۶ و درگذشته ۲۷ فوریه ۲۰۱۱ نخست‌وزیر اسبق ترکیه و زاده شهر سینوپ ترکیه بود. وی در دانشگاه استانبول تکنیک در رشته مکانیک دانش‌آموخته شد و در دانشگاه آخن آلمان دکترا گرفت. وی پس از اینکه به ترکیه بازگشت به درجه پروفسوری دست یافت. از سال ۱۹۶۹ عملاً وارد عرصه سیاسی شد و ابتدا به عنوان نماینده پارلمان انتخاب شد و مؤسس حزب‌های نظام ملی را در سال ۱۹۷۰ سلامت ملی سال ۱۹۷۳ رفاه در سال ۱۹۸۷ را تأسیس کرد. حزبی که از طریق آن در سال ۱۹۹۶ در دولت سلیمان دمیرل به قدرت رسید و برای یک سال به عنوان نخست‌وزیر ترکیه انتخاب شد. در سال ۱۹۹۷ بر اثر کودتای نظامیان طرفدار سکولاریسم از حکومت خلع شد. نجم‌الدین اربکان در ۲۷ فوریه سال ۲۰۱۱ در سن ۸۴ سالگی بر اثر نارسایی قلبی درگذشت[۱].
تولد و تحصیل
نجم‌الدین اربکان در 29 اکتبر 1926 در شهر "سینوپ " ترکیه دیده به جهان گشود. پدر وی محمد صبری اربکان رئیس محاکم جنایی بود و به همین دلیل نجم‌الدین اربکان دوران کودکی خود را در شهرهای مختلف ترکیه گذراند. مادر وی قمر خانم از یکی از خانواده‌های سرشناس شهر سینوپ بود.
نجم‌الدین اربکان مدرسه ابتدایی را در شهر قیصریه آغاز و با انتقال پدرش به شهر ترابزون، آموزش ابتدایی خود را با رتبه اول در این شهر به پایان رساند. وی در ادامه در شهر استانبول تحصیلات خود را دنبال کرده و در سال 1943 دبیرستان را نیز با رتبه اول به اتمام رساند.
نجم‌الدین اربکان که در سال 1948 از رشته مهندسی مکانیک دانشگاه فنی استانبول فارغ‌التحصیل شده بود، در همان سال به عنوان دستیار استاد در گروه موتورها مشغول به کار شد.
وی تا سال 1951 همزمان با کار، به مدت سه سال تز دکترای خود را آماده کرد. علیرغم اینکه در آن سال‌ها تدریس در دانشگاه مستلزم داشتن درجات عالیه دکترا و پرفسوری بود، ولی نجم‌الدین اربکان به دلیل نبوع خود و علیرغم دستیاری استادی، اجازه تدریس کسب کرد.
اربکان که در سال 1951 برای فرصت مطالعاتی از سوی دانشگاه متبوعه خود به دانشگاه فنی آچن آلمان اعزام شده بود، به اتفاق پرفسور اشمیت آلمانی در مرکز تحقیقات دی وی ال که برای ارتش آلمان تحقیقات می‌کرد، کارهای موفقی صورت داد. وی در مدت 1. 5 سال فعالیت خود در این دانشگاه نیز سه تز آماده کرد و به درجه دکتری نائل آمد. و در سال 1967 ازدواج کرد
پدر خودروسازی ترکیه
تز استادی اربکان در مورد کاهش سوخت موتورها در آلمان با استقبال گسترده‌ای روبرو شد. به دنبال انتشار این تز، نجم‌الدین اربکان از سوی پرفسور فلاتس که مدیر عمومی کارخانه‌های موتورسازی Deutz بود برای کار و تحقیق بر روی موتورهای تانک‌های لئوپار آلمان دعوت شد.
نجم‌الدین اربکان به عنوان اولین دانشمند ترک تبار در دانشگاه‌های آلمان بعد از جنگ دوم جهانی، در سال 1953 برای کسب درجه استادی به استانبول بازگشت و در سن 27 سالگی موفق به کسب این عنوان شد و متعاقب آن برای ادامه دادن به تحقیقات خود به کشور آلمان رفت و بار دیگر در کارخانه‌های موتورسازی Deutz مشغول به کار و تحقیق شد. وی به مدت شش ماه دیگر به عنوان سرمهندس برای ارتش آلمان تحقیق کرد.
نجم‌الدین اربکان که در نوامبر 1953 به دانشگاه فنی استانبول بازگشته بود، در فاصله ماه می 1954 تا اکتبر 1955 خدمت سربازی خود را گذراند. وی در سال 1956 شرکت موتورسازی گوموش را که اولین موتور داخلی ترکیه را تولید کرد، تاسیس نمود. تولید انبوه موتور در کارخانه این شرکت در اول مارس 1960 آغاز شد. وی در همان سال ایده ساخت خودرو در ترکیه را مطرح ساخت. اولین خودروی ساخت ترکیه به نام "خودروی انقلاب " به همت نجم‌الدین اربکان ساخته شد. نظامیان ترکیه با بازدید از کارخانه موتورسازی گوموش به وجد آمده و لذا اربکان برای 200 تن از افسران عالی‌رتبه ارتش سمینار برگزار کرد.
فعالیت‌های سیاسی
نجم‌الدین اربکان که در سال 1965 درجه پرفسوری گرفت، در سال 1966 رئیس بخش صنایع اتحادیه اتاق‌های صنایع شد و بعدها دبیرکل اتحادیه گشت. اربکان در ماه می 1968 عضو هیات رئیسه و در سال 1969 رئیس اتحادیه شد. و در سال 1969 به عنوان نماینده مستقل از شهر قونیه انتخاب و به مجلس ترکیه وارد شد.
نجم‌الدین اربکان که حزب نظام ملی را به عنوان اولین حزب سیاسی حرکت دیدگاه ملی در 24 ژانویه 1970 تاسیس کرد، در آوریل 1971 به دنبال اعمال فشارهای کودتاگران مجبور به انحلال این حزب شد. وی در سال 1972 حزب سلامت ملی را تاسیس کرد و در انتخابات سراسری 1973 توانست با کسب 12% آرای مردم 48 نماینده مجلس و سه سناتور را وارد مجلس کند.
اربکان که بعد از انحلال دولت ائتلافی حزب سلامت ملی و حزب جمهوریخواه خلق در سال 1974 در دولت ائتلافی چهار حزبی نیز وارد شود، بار دیگر به سمت معاون نخست‌وزیر و ریاست شورای اقتصادی منصوب شد. وی که بعد از انتخابات 5 ژوئن 1977 در دولت ائتلافی سه حزبی نیز همین سمت را ادامه داد، بدین ترتیب توانست حزب سلامت ملی را به مدت چهار سال به عنوان شریک دولت مطرح نگاه دارد.
نجم‌الدین اربکان و حزب وی از اوایل سال 1978 تا کودتای 12 سپتامبر 1980 در جناح مخالف دولت جای گرفت و بعد از این کودتا تا سپتامبر 1987 از فعالیت‌های سیاسی منع شد. وی که با همه پرسی سپتامبر 1987 توانست بار دیگر به حقوق سیاسی خود دست یابد، در 11 اکتبر 1987 به ریاست حزب رفاه که در ژوئیه 1983 تاسیس شده بود برسد و در 20 اکتبر 1991 بار دیگر از شهر قونیه به عنوان نماینده مردم این شهر وارد مجلس ترکیه شد.
وی در انتخابات سراسری سال 1995 بار دیگر از سوی مردم قونیه انتخاب و وارد مجلس شد. در این انتخابات حزب رفاه با 21. 7% آرای مردم توانست عنوان حزب اول را کسب کند و به دنبال این موفقیت اربکان برای اولین بار در حیات سیاسی خود در تاریخ 28 ژوئن مامور تشکیل کابینه شد و در 7 ژوئیه همان سال با کسب رای اعتماد از مجلس نخست‌وزیر ترکیه شد. وی در دوران نخست‌وزیری خود علاوه بر موفقیت‌های داخلی، در عرصه بین‌المللی نیز پیشگام تاسیس گروه دی هشت شد و ظرف مدت کمتر از یک سال این گروه را بنا نهاد.
ممنوعیت از فعالیت سیاسی
نجم‌الدین اربکان در ماه فوریه 1998 با انحلال حزب رفاه به مدت پنج سال از فعالیت سیاسی منع شد و در 11 ماه می 2003 به رهبری حزب سعادت انتخاب شد. وی یک بار در سال 1994 در خلال برنامه تبلیغاتی انتخابات محلی به دلیل سخنرانی خود و انتقاد از رژیم لائیک ترکیه به یک سال حبس محکوم شد. بعد کودتای 12 سپتامبر 1980 نیز مدتی تحت نظر نظامیان بود و بعد از دستگیری در 15 اکتبر همان سال، در 24 ژوئیه 1981 آزاد شد. اربکان بر اساس مفاد قانون اساسی تهیه شده توسط نظامیان کودتاگر در سال 1982 نیز به مدت ده سال از هرگونه فعالیت سیاسی منع شد.
درگذشت
نجم‌الدین اربکان در ۲۷ فوریه سال ۲۰۱۱ در سن ۸۴ سالگی بر اثر نارسایی قلبی درگذشت. رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر وقت ترکیه که یک دوران از شاگردان اربکان به شمار می‌رفت، ولی بعدها از وی جدا شده و حزب عدالت و توسعه را تاسیس کرد، با صدور بیانیه‌ای تصریح کرد که عرصه سیاست ترکیه فردی ممتاز را از دست داد، فردی که عمر خود را وقف یادگرفتن و یاد دادن کرده بود.
اردوغان با تقدیر از شخصیت مبارز و نمونه نجم‌الدین اربکان برای وی طلب آمرزش و رحمت کرد و به ملت ترکیه تسلیت گفت.
از سوی دیگر عبدالله گل رئیس‌جمهور وقت ترکیه که وی نیز از شاگردان اربکان به شمار می‌رود، با صدور بیانیه‌ای درگذشت این شخصیت اسلام‌گرا را به جامعه کشورش تسلیت گفت.