آپارتاید

آپارتاید کلمه‌ای در زبان هلندی، بیانگر نوعی تبعیض نژادی است و اساساً یک سیاست تبعیض آمیز است که توسط نژادپرستان در جمهوری آفریقای جنوبی علیه اکثریت سیاه پوستان بومی و مردم بومی آن کشور استفاده می شود. یعنی جدا نگه داشتن افراد متعلق به نژادهای غیرسفید، مجبور کردن آن‌ها به اقامت در محلات و استان‌های خاص، محروم کردن آن‌ها از کلیه حقوق سیاسی و امکان تحصیل و پیشرفت. در دوران آپارتاید در مناطقی که سیاهپوستان مجبور به اقامت در آن می‌شدند و حق خروج از آن را نداشتند حداقل امکانات زندگی نیز موجود نبود. نمونه کنونی این اقدام توسط صهیونیست‌ها با کشیدن دیوار حایل بین فلسطینیان و اسرائیلی‌ها و سایر رفتارهای تبعیض‌آمیز قابل مشاهده است.

تعریف آپارتاید

آپارتاید یکی از صور وحشیانه تبعیض نژادی است که رژیم وابسته آفریقای جنوبی علیه سیاه پوستان و تیره پوستان و به نفع اقلیت سفید پوست و نژاد پرست این کشور (که عمدتا از نسل مهاجران اروپایی بودند) اعمال می‌گردید. آپارتاید یا جدانژادی که واژه‌ای به زبان داچ/هلندی است یکی از اشکال تبعیض نژادی را بیان می‌کند و در اصل عبارت است از سیاست تبعیضی که نژادپرستان کشور جمهوری آفریقای جنوبی علیه اکثریت سیاهپوست بومی و بومیان آن کشور اعمال می‌کنند. از نظر لغوی به معنای مجزا و جدا نگهداشتن است. آپارتاید یعنی جدا نگه داشتن افراد متعلق به نژاد‌های غیرسفید، مجبور کردن آن‌ها به اقامت در محلات و استان‌های خاص، محروم کردن آن‌ها از کلیه حقوق سیاسی و امکان تحصیل و پیشرفت. در مناطقی که سیاهپوستان مجبور به اقامت در آن می‌شوند و حق خروج از آن را ندارند حداقل امکانات زندگی نیز موجود نبود. کنگرهٔ ملی آفریقا با درخواست ایجاد جامعه آزاد چندقومی، جنگی علیه نظام آپارتاید به راه انداخت. طرفداران لغو آپارتاید، تظاهرات آرامی در شپرویل و تسوتو به راه انداختند، که با مقاومت مخالفان روبه‌رو شد. راهپیمایان سیاه‌پوست شلاق زده شدند، و حتی در مارس ۱۹۷۰، بیش از ۷۰ آفریقایی کشته شدند. آپارتاید بی‌تردید نقض حقوق بشر محسوب شده و یک جرم بین‌المللی می‌باشد. نمونه بارز و مصداق عینی اقدامات مربوط به آپارتاید را می‌توان در پیشینه تاریخی اقداماتی که در آفریقای جنوبی صورت پذیرفته مشاهده نمود. نمونه کنونی این اقدام توسط صهیونیست‌ها با کشیدن دیوار حایل بین فلسطینیان و اسرائیلی‌ها و سایر رفتارهای تبعیض‌آمیز قابل مشاهده است.

لغو آپارتاید

در سال ۱۹۶۲، ماندلا دستگیر شد و پس از محاکمه به حبس ابد محکوم گردید. در سال ۱۹۹۰، ماندلا در سن ۷۲ سالگی آزاد شد و مبارزه برای حقوق انسانی اهالی آفریقای جنوبی را از سر گرفت. سرانجام اف. دبلیو. کلرک رئیس جمهور آفریقای جنوبی با او وارد مذاکره شد. یک سال بعد، کنگره ملی آفریقای جنوبی پیروز شد و ماندلا به ریاست جمهوری رسید و رژیم آپارتاید در مورد سیاهپوستان، لغو گردید.

جرم آپارتاید

در ماده۲ کنوانسیون بین‌المللی منع و مجازات جرم آپارتاید (نژاد پرستی)، «جرم آپارتاید» به گونه‌ای خاص و به این شرح تعریف شده است: «از نظر این کنوانسیون، عبارت «جنایت آپارتاید» که شامل سیاست‌ها و اعمال مشابه جدایی نژادی و تبعیض نژادی است نظیر آنچه در آفریقای جنوبی اعمال می‌شود عبارت است از: اعمال غیر انسانی زیر که به منظور استقرار و حفظ سلطه یک گروه نژادی علیه گروه‌های نژادی دیگر صورت می‌گیرد و به طور سیستماتیک آن‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد.

آپارتاید پایان نیافته

در حالی که رژیم آپارتاید در آفریقای جنوبی در سال ۱۹۹۴ پایان یافت اما زشتی‌ های نژادپرستی در دیگر نقاط جهان همچنان ادامه دارد. قطعا برجسته‌ ترین نمونه آپارتاید در عصر حاضر را می‌ توان در رژیم اسرائیل مشاهده نمود. در رژیم اسرائیل نیز اعراب مسلمان و همچنین مسیحیان به عنوان شهروند درجه دو شناخته می شوند و از بسیاری از حقوق اولیه انسانی خود محروم شده اند.

بسیاری از سیاهپوستان فعال در حوزه حقوق بشر و مبارزه با آپارتاید می‌گویند جنایات اسرائیل در ادوار مختلف نشان داده اگرچه شباهت‌هایی بین سیستم آپارتاید در آفریقای جنوبی با آپارتاید در اسرائیل وجود دارد اما تاریخ نشان داده آپارتاید مستقر در اسرائیل بسیار خشن‌تر، آشکارتر و غیرانسانی‌تر از وضعیت مشابه در آفریقاست.

با وجود مشابهت‌‌های زیادی که میان آپارتاید در اسرائیل و آپارتاید در آفریقای جنوبی وجود دارد اما در فضای بین‌ المللی برعلیه آپارتاید رژیم اسرائیل به اندازه آنچه در مورد آفریقای جنوبی روی داد، هنوز هم فریادی بلندی سر داده نشده است. همچنین از رژیم اسرائیل کمتر از سوی قدرت های جهان برای سیاست‌های نژادپرستانه اش انتقاد می شود و حتی از سوی کشورهایی همچون آمریکا حمایت نیز می‌شود.

البته این انتقاد هزینه‌هایی نیز در بردارد. به عنوان مثال در سال ۱۹۸۶ میلادی «الوف پالم» نخست وزیر کشور سوئد پس از شرکت در جلسه‌ای با موضوع آپارتاید در پارلمان این کشور انجام یک سخنرانی که طی آن آپارتاید را زبون و پست خواند و این سیستم را محکوم به نابودی دانست، یک هفته بعد ترور گردید. همچنین وزیر امور خارجه همین کشور شمال اروپا پس از اینکه در سال ۲۰۱۴ کشور فلسطین را به رسمیت شناخت بارها تهدید به مرگ شدد.

پیام تسلیت دبیرکل

حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید شهریاری دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در پی درگذشت بنیانگذار جنبش ضد آپارتاید در کیپ تاون پیامی صادر کرد. متن این پیام به شرح زیر است: امت اسلامی و مردم آزاده جهان خبر درگذشت امام احمد قاسم بنیانگذار جنبش ضد آپارتاید «قبله» در آفریقای جنوبی را دریافت کردند. امام احمد قاسم از حامیان وحدت اسلامی و از رهروان راستین بنیانگذار انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره) بود که به دعوت ایشان برای اعلام روز جهانی قدس لبیک گفت. وی از اعضای بانفوذ کنگره پان آفریقا، از فعالان و دغدغه‌مندان وحدت اسلامی و از اعضای کمیسیون حقوق بشر اسلامی بود. این عالم بزرگ از مبارزان راه عدالت، حقوق بشر و کرامت انسانی بود که تمام عمرش را صرف مبارزه با آپارتاید، بی عدالتی و ظلم کرد. او مقاومت اسلامی در مقابل آپارتاید آفریقای جنوبی را گسترش داد و سال‌های زیادی از عمرش را در زندان گذراند. مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی درگذشت تاثرانگیز ایشان را به جامعه مسلمانان آفریقای جنوبی، آزادگان جهان، خانواده و پیروان ایشان تسلیت می گوید. خداوند بزرگ امام احمد را در بهشت‌برین خود جای دهد و مغفرت الهی و همنشینی با پیامبر بزرگوار(ص) را نصیب ایشان کند. امیدواریم رحمت الهی شامل حال ایشان، دوستان و خانواده شان شود.

• حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید شهریاری
• دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

منابع

• آپارتاید چیست و چه قوانینی داشت؟ رژیم آپارتایدی عصر حاضر کدام است؟ تاریخ درج مطلب ۲۱ دلو ۱۳۹۸ ، اخذ شده در تاریخ 1403/3/26.
• پیام تسلیت دبیرکل مجمع تقریب در پی درگذشت بنیانگذار جنبش ضد آپارتاید در کیپ تاون ،تاریخ درج مطلب۱۴۰۲/۰۴/۲۴ ، اخذ شده در تاریخ 1403/3/26.
• تفاوت‌ها و شباهت‌های آپارتاید اسرائیلی و آفریقای جنوبی تاریخ درج مطلب ۱۴۰۲-۹-۱ ، اخذ شده در تاریخ 1403/3/27.