ابواسحاق اسفراینی
ابو اسحاق رکن‌الدین ابراهیم بن محمد اسفراینی (337ـ418هـ. ق) از فقهای معروف شافعی و متکلمان مشهور اشعری است. [۱]
تولد
سال تولد وی به درستی معلوم نیست اما بر اساس برخی از اسناد که عمر او بیش از هشتاد سال بیان شده است می شود حدس زد که ابو اسحاق در حدود سال 337 هجری قمری در اسفراین به دنیا آمده است.[۲]
شرح حال
ابو اسحاق در زادگاه خود اسفراين از ابو جعفر محمد بن علي جوشقاني اسفرايني (م. 350 ه.ق) سماع و روايت حديث كرده است.[۳] [۴] در جوانی به عراق رفت و در بغداد ساکن شد و از محضر بسیاری از محدثان، فقیهان و متکلمان آن زمان بهره گرفت وي از ابوبكر اسماعيلي و ابوبكر محمد بن يزداد بن مسعود و ابو محمد عبدالخالق بن حسن سقطي و ابو احمد غطريض و محمد بن محمد بن ررمونه و ابوبكر شافعي و ابو محمد دعلج بن احمد سجزي و طبقاتشان سماع حديث كرد. در مقطعی به تصنيف و افاده و تدريس مشغول شد تا اين كه از علماي متبحّر در علوم و جامع الشرايط امامت و پيشوايي در زبان عربي، فقه، كلام، معرفت قرآن و سنت نبوي گرديد و به درجه «اجتهاد» رسيد.[۵]و در ادامه با کوله باری از علم و دانش به نیشابور بازگشت. در آن شهر برای او مدرسه ای بزرگ و بی نظیر تاسیس کردند تا که وی در آن به تدریس و بیان حدیث مشغول شود. [۶] [۷]
مطابق با نقل تاریخ نگاران ابو اسحاق فقیه و متکلمی توانا و پارسا بوده است از مهم ترین عقاید اصولی وی نسخ قرآن به وسیله سنت است. ابو اسحاق از مشاهیر متکلمان اشعری است که نظرات وی به همراه نظرات ابو بکر باقلانی و نیز ابن فورک موجب استحکام این مذهب شده است.[۸] از قول صاحب بن عباد نقل شده است که به اصحاب و شاگردانش می گفت باقلانی دريايی غرق كننده و اسفراينی آتشی سوزنده و ابن فورك شمشيری است بُرنده. [۹]
حاکم نبشابوری نقل می کند که اکثر بزرگان نیشابور، علم کلام و اصول را از ابو اسحاق اسفرايني آموخته‌اند و مردم عراق و خراسان، دانش او را ستوده‌اند و به علم وي اقرار كرده‌اند. عالمان رجال از ابو اسحاق تجليل فراوان كرده‌اند و او را ثقه دانسته‌اند.[۱۰]او از فقها و مجتهدین متبحر در علوم بود که آرای فقهی و اصولی اش در منابع مختلف شافعی مورد اعتنای ویژه قرار گرفته است. [۱۱]، [۱۲] [۱۳]
وفات
ابواسحاق در نیشابور از دنیا رفت و ابتدا در همان شهر و در مقبره حیره دفن شد ولی پس از گذشت سه روز فرزندش پیکر او را به اسفراین منتقل کرد. در نیشابور درگذشت و در مقبرۀ حیره به خاک سپرده شد، ولی پس از سه روز پسرش پیکر او را به اسفراین انتقال داد. [۲۰] [۱۴]
اساتید ابو اسحاق
ابواسحاق نزد استاتید مشهوری شاگردی کرده است از جمله:
را استادان نام‌آوری بوده است که از آن جمله اینانند: ابوجعفر محمدبن علی جوسقانی، ابوبکر احمدبن ابراهیم اسماعیلی، ابوبکر محمدبن یزداد اسفراینی، ابواحمد محمد بن احمد غطریفی، ابومحمد دعلج بن احمد سجزی و ابوبکر محمد بن عبداللـه شافعی. [۲۳] [۲۴] [۲۵]
عقیده ابو اسحاق اسفراینی در باره افعال عباد
پانویس:
- ↑ وفيات الاعيان، ج1، ص 28.
- ↑ ر. ک، العبر،(تاریخ ابن خلدون) ج2، ص 234
- ↑ انساب، تحقيق معلمي يماني، ج3، ص 140 ـ 409،
- ↑ ابن عساكر دمشقي، تبيين كذب المفتري، ص 244 ـ 243.
- ↑ کتاب السیاق ص 151
- ↑ ابن صلاح، تقی‌الدین، مقدمه، به کوشش عائشه بنت الشاطی، قاهره، ۱۹۷۴م.
- ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تبیین کذب المفتری، دمشق، ۱۳۴۷ق.
- ↑ نووی، یحیی بن شرف، ج۱ ص۱۶۹-۱۷۰، تهذیب الاسماء و اللغات، قاهره، اداره الطباعه المنیریه.
- ↑ طبقات الشافعيه الكبري، ج4، ص 262 ـ 261.
- ↑ کتاب السياق، ص 152 ـ 151.
- ↑ تهذيب الاسماء واللغات، ج1، ص 170 ـ 169
- ↑ محمد بن احمد عبادي، طبقات الفقهاء الشافعيه، به كوشش گوستاويتستام، ليدن 1964 م، ص 104
- ↑ تاج الدين سبكي، طبقات الفقهاء الشافعيه، ج4، ص 260 ـ 259.
- ↑ فارسی، عبدالغافر بن اسماعیل، ج۱، ص۱۵۲، تاریخ نیشابور، انتخاب صریفینی، به کوشش محمد کاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.