توحید افعالی

توحید اَفعالی، باور به اینکه هر چیزی در جهان اتفاق می‌افتد، حتی افعال دیگر موجودات، فعل خدا است. برطبق توحید اَفعالی هر عملی که از هر موجودی سر می‌زند، با نیرو و اراده خدا انجام می‌شود. علمای مسلمان بر توحید افعالی دلایل عقلی و قرآنی مطرح کرده‌اند. از جمله آنها آیاتی است که در آنها خداوند آفریننده همه چیز معرفی شده است.

اشاعره با استناد به توحید اَفعالی، انسان را موجودی مختار نمی‌دانند. معتزله توحید افعالی را می‌پذیرند؛ اما افعال اختیاری انسان را فعل خدا نمی‌دانند و فقط به خود انسان نسبت می‌دهند. شیعیان امامیه هردو دیدگاه را نادرست می‌دانند و براین باورند که توحید افعالی با اختیار انسان ناسازگار نیست. آنها افعال اختیاری انسان را در طول فعل خداوند می‌دانند و آنها را هم به خدا و هم به انسان نسبت می‌دهند.

توحید در خالقیت و توحید در رُبوبیّت از اقسام توحید افعالی و توکل بر خدا و توحید در عبادت از آثار توحید افعالی‌ به شمار می‌روند.