نقشبندیه
"نقشبندیه' یکی از سلسله‌های مهم صوفیه اهل تسنن در ایران و جهان هستند. این سلسله در زمان تیموریان متنفذترین سلسله و نزد سلاطین تیموری محترم بودند.
وجه تسمیه نقشبندیه
سلسله نقشبندیه به سبب انتساب به بهاءالدین محمد نقشبند (متوفی ۷۹۱)، به این نام مشهور شد و خود دنباله سلسله خواجگان است.
رشته اجازه نقشبندیه
بزرگان سلسله نقشبندیه رشته اجازه خود را به دو طریق به پیامبر می‌رسانند:
یکی همان طریق مشهور است که به بایزید بسطامی و از وی به امام صادق و با چند واسطه به پیامبر می‌رسد؛ دیگری، طریق بکری است که به ابوبکر می‌رسد. خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ منابع بدون نام باید محتوا داشته باشند
برخی طریقه اول [۱] و برخی طریقه دوم را ترجیح می‌دهند. [۲]
مناطق رواج نقشبندیه
سلسله نقشبندیه در دوره تیموریان در آغاز در بخارا و اطرافش رواج یافت و جانشینان بهاءالدین این سلسله را به شهرهای دیگر ماوراءالنهر و خراسان نیز بردند. [۳]
مشاهیر نقشبندیه
از مشاهیر صوفیه ایرانی این سلسله، خواجه محمد پارسا (متوفی ۸۲۲)، خواجه عبیداللّه احرار و سعدالدین کاشغری و کاشفی سبزواری و عبدالرحمان جامی بودند.[۴][۵][۶][۷] در این میان خواجه عبیداللّه احرار و جامی ، به لحاظ علمی و نظری، در ترویج تصوف نقشبندی در تاریخ تصوف ایران و سپس در آسیای صغیر و شبه قاره هند نقش مهمی داشته است. [۸][۹][۱۰] آثار وی در تصوف به زبان فارسی همواره مورد توجه ملفان صوفی بوده و حتی لوایح وی حدود سه قرن قبل در جریان نفوذ نقشبندیه به چین به زبان چینی ترجمه شده است.
سلسله مجددی
سلسله نقشبندیه در زمان شیخ احمد سرهندی ( سهرندی ) که وی را مجدد الف ثانی (۹۷۱ـ۱۰۳۴) خوانده‌اند با نام سلسله مجددی در هند تجدید و احیا شد، ولی در این ایام که مقارن حکومت صفویه بود، در ایران نفوذ نیافت. [۱۱]
رواج نقشبندیه در ممالک
بعدها در زمان مولانا خالد نقشبندی (متوفی ۱۲۴۲) سلسله نقشبندیه خالدیه در ایران، در کرمانشاهان و کردستان، توسعه یافت و از طریق جانشیان مولانا خالد به عراق و سوریه و ترکیه رسید و عده‌ای از علمای اهل‌سنت و صاحب منصبان دولتی در این کشورها از پیروان این سلسله شدند. [۱۲][۱۳][۱۴] بیشتر مشایخ این سلسله اهل کردستان عراق بودند و برخی از آن‌ها اجازه ارشاد از سلسله قادریه نیز داشتند. [۱۵][۱۶][۱۷]
جایگاه سیاسی نقشبندیه
نقشبندی‌ها، که عمدتاً در کرمانشاهان و کردستان بودند، در حوادث سیاسی از جمله در مقابل حملات روسیه به ایران و نهضت مشروطه شرکت فعال داشتند.[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]
فهرست منابع
(۱) محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج ۹: تاریخ تصوف در کرمانشاه، تهران ۱۳۸۰ ش.
(۲) محمد رئوف توکلی، تاریخ تصوف در کردستان، تهران ۱۳۷۸ ش.
(۳) عبدالرحمان حسینی نقشبندی، سادات نقشبندی و جنبش های ملی کرد درگذر تاریخ، ترجمه محمد بانه ای، ارومیه ۱۳۸۱ ش.
(۴) عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۵) محمد بن محمد پارسا، قدسیّه: کلمات بهاءالدین نقشبند، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
(۶) محمد فضل اللّه، عمدة المقامات، چاپ بهادرخان زکریاجان، کابل (۱۳۵۵ ش).
(۷) علی بن حسین فخرالدین صفی، رشحات عین الحیات، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
(۸) نجیب مایل هروی، جامی، تهران ۱۳۷۷ ش.
(۹) عبیداللّه بن محمود احرار، احوال و سخنان خواجه عبیدالله احرار، مشتمل بر ملفوظات احرار به تحریر میرعبدالاول نیشابوری، ملفوظات احرار (مجموعه دیگر)، مرقعات احرار، خوارق عادات احرار تألیف مولانا شیخ، چاپ عارف نوشاهی، تهران ۱۳۸۰ ش.
پانویس
منبع دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تصوف»، شماره۳۵۸۶.
- ↑ محمد بن محمد پارسا، قدسیّه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۳۰ـ۳۱، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
- ↑ محمد فضل اللّه، عمدة المقامات، ج۱، ص۳۴، چاپ بهادرخان زکریاجان، کابل (۱۳۵۵ ش).
- ↑ محمد بن محمد پارسا، قدسیّه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۳۱، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
- ↑ محمد بن محمد پارسا، قدسیّه: کلمات بهاءالدین نقشبند، ج۱، ص۲۰، چاپ احمد طاهری عراقی، تهران ۱۳۵۴ ش.
- ↑ علی بن حسین فخرالدین صفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۰۱، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
- ↑ علی بن حسین فخرالدین صفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۱۲۱، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
- ↑ علی بن حسین فخرالدین صفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۲۰۵، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
- ↑ عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۲۰۶ـ ۲۰۹، تهران ۱۳۶۲ ش،.
- ↑ عبیداللّه بن محمود احرار، احوال و سخنان خواجه عبیدالله احرار، ج۱، ص۱، مشتمل بر ملفوظات احرار به تحریر میرعبدالاول نیشابوری، ملفوظات احرار (مجموعه دیگر)، مرقعات احرار، خوارق عادات احرار تألیف مولانا شیخ، چاپ عارف نوشاهی، تهران ۱۳۸۰ ش.
- ↑ عبیداللّه بن محمود احرار، احوال و سخنان خواجه عبیدالله احرار، ج۱، ص۳، مشتمل بر ملفوظات احرار به تحریر میرعبدالاول نیشابوری، ملفوظات احرار (مجموعه دیگر)، مرقعات احرار، خوارق عادات احرار تألیف مولانا شیخ، چاپ عارف نوشاهی، تهران ۱۳۸۰ ش.
- ↑ نجیب مایل هروی، جامی، ج۱، ص۲۳۰ـ۲۳۱، تهران ۱۳۷۷ ش.
- ↑ عبدالحسین زرین کوب، دنباله جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۲۱۱ـ۲۱۳، تهران ۱۳۶۲ ش،.
- ↑ محمد رئوف توکلی، تاریخ تصوف در کردستان، ج۱، ص۲۲۳، تهران ۱۳۷۸ ش.
- ↑ محمد رئوف توکلی، تاریخ تصوف در کردستان، ج۱، ص۲۵۱ـ ۲۵۲، تهران ۱۳۷۸ ش.
- ↑ محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۹، ص۱۵۱، ج ۹: تاریخ تصوف در کرمانشاه، تهران ۱۳۸۰ ش.
- ↑ محمد رئوف توکلی، تاریخ تصوف در کردستان، ج۱، ص۲۶۰ـ۲۸۱، تهران ۱۳۷۸ ش.
- ↑ محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۹، ص۱۶۳، ج ۹: تاریخ تصوف در کرمانشاه، تهران ۱۳۸۰ ش.
- ↑ محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۹، ص۲۳۴ـ۲۳۶، ج ۹: تاریخ تصوف در کرمانشاه، تهران ۱۳۸۰ ش.
- ↑ عبدالرحمان حسینی نقشبندی، سادات نقشبندی و جنبش های ملی کرد درگذر تاریخ، ج۱، ص۴۰، ترجمه محمد بانه ای، ارومیه ۱۳۸۱ ش.
- ↑ عبدالرحمان حسینی نقشبندی، سادات نقشبندی و جنبش های ملی کرد درگذر تاریخ، ج۱، ص۱۱۳، ترجمه محمد بانه ای، ارومیه ۱۳۸۱ ش.
- ↑ عبدالرحمان حسینی نقشبندی، سادات نقشبندی و جنبش های ملی کرد درگذر تاریخ، ج۱، ص۱۱۶ـ۱۱۷، ترجمه محمد بانه ای، ارومیه ۱۳۸۱ ش.
- ↑ محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۹، ص۱۶۳، ج ۹: تاریخ تصوف در کرمانشاه، تهران ۱۳۸۰ ش.
- ↑ محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۹، ص۲۱۹، ج ۹: تاریخ تصوف در کرمانشاه، تهران ۱۳۸۰ ش.