امام حسن

نام	حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع) مشهور به امام حسن مجتبی
کنیه	ابومحمد
القاب	مجتبی، سید، زکی، سبط
ولادت	۱۵ رمضان، سال ۳ق
پدر	امام علی علیه‌السلام
مادر	حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
فرزندان	زید، ام الحسن، ام الحسین، حسن، عمر، قاسم، عبدالله، ابوبکر،
مدت امامت	۱۰ سال (۴۰ - ۵۰ق.)
طول عمر	۴۸سال
زادگاه	مدینه
تاریخ شهادت	۲۸ صفر، ۵۰ق
علت شهادت	با خوراندن زهر
قاتل	جعده دختر اشعث بن قیس
مدفن	بقیع، مدینه

حسن بن على (ع) فرزند ارشد امام علی^[۱] (ع) و حضرت فاطمه سلام الله علیها و امام دوم شیعیان است. آن حضرت هفت سال از دوران پيامبر اسلام را درک نمود و پس از درگذشت پيامبر صلی الله علیه و آله تقريبا سى سال در كنار پدرش امام علی علیه السلام قرار داشت. پس از شهادت پدر (در سال 40 هجرى) مردم با آن حضرت به عنوان جانشین امام علی علیه السلام بیعت نمودند اما به دلیل عدم حمایت از آن حضرت برای جنگ و سرکوب معاویه^[۲] آن حضرت ناچار به قبول صلح با معاویه در سال 41 هجری گردید. مدت امامت ایشان 10 سال بود و در سال 50 هجرى در حالی که 48 سال سن داشت با توطئه معاويه مسموم و به شهادت رسيد.

نسب و ولادت امام حسن (ع)

حسن بن علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن هاشم، هاشمی و قرشی است. او همچنین بزرگترین نوه پیامبر اسلام(ص) از طرف مادرش حضرت فاطمه (س) است. ^[۳]

امام حسن (ع) در مدینه به دنیا آمد.^[۴] بنا بر مشهور، تاریخ ولادت او ۱۵ رمضان سال سوم هجری است. ^[۵] البته برخی روایات و منابع تاریخی تولد وی را سال دوم هجرت دانسته‌اند. ^[۶]

پس از تولد، پیامبر در گوش او اذان گفت ^[۷] و در هفتمین روز ولادتش گوسفندی را عقیقه کرد. ^[۸]

نامگذاری امام حسن (ع)

واژه حسن، به معنای نیکو است. این نام را پیامبر بر امام نهاد.^[۹] در برخی احادیث این نامگذاری به الهام الهی منسوب است. ^[۱۰] بنابر برخی اقوال نام‌های حسن و حسین معادل شبر و شبیر، نام‌های پسران هارون هستند. ^[۱۱] گفتنی است که این دو نام از نام‌ها بهشتی‌اند که قبل از اسلام نزد مردم عرب سابقه‌ای نداشته‌اند. ^[۱۲] بر اساس پاره‌ای از گزار‌ش‌ها که در منابع اهل سنت آمده است، امام علی (ع) پیش از آنکه پیامبر پسر او را حسن بنامد، نام حمزه ^[۱۳] یا حرب ^[۱۴] را برای او برگزیده بود؛ اما اعلام کرد که در نامگذاری فرزندش، بر رسول خدا پیشی نمی‌گیرد. ^[۱۵]

کنیه‌هاو القاب امام حسن (ع)

کنیه‌ها تقریباً در همه منابع کنیه امام حسن ابومحمد است. ^[۱۶] خصیبی به جز ابومحمد، ابوالقاسم را هم به عنوان کنیه برای امام حسن آورده است. ^[۱۷]

القاب القاب مشترک حسنین به نقل از کتاب القاب الرسول و عترته عبارت‌اند از: سبط رسول الله، ریحانه نبی الله، سید شباب اهل الجنه، قرة عین البتول، عالم، مُلهَم الحق، و قائد الخلق. ^[۱۸] ابن ابی الثلج القاب امیر، حجة، کفِی، سبط، و ولی را القاب خاص آن حضرت شمرده است.، ^[۱۹] برخی هم القاب دیگری را آورده‌اند، مانند ابن شهرآشوب: سبط اول، امام ثانی، مقتدی ثالث، ذکر رابع، و مباهل خامس. ^[۲۰] جز اینها، نام‌ها و القاب بسیاری در منابع شیعی می‌توان جست. مجتبی، زکی، تقی و کریم اهل بیت از القاب معروف ایشان نزد شیعیان است. ابن طلحه شافعی مشهورترین لقب امام را تقی و والاترین لقب او را سید ذکر کرده است، به این دلیل که پیامبر فرمود: «انَّ ابنی هذا سیدٌ». ^[۲۱]

پانویس

↑ ر.ک:مقاله امام علی
↑ ر.ک:مقاله معاویه
↑ المفید، الارشاد،۱۳۸۰، ج۲، ص۳
↑ مفید، الارشاد، ۱۳۸۰، ج۲، ص۳؛ شیح طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۴۰
↑ کلینی، الکافی، بیروت ۱۴۰۱، ج۱، ص۴۶۱؛ مقدسی، کتاب البدء و التاریخ، پاریس، ج۵، ص۲۰
↑ ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، بیروت، ص۱۵۸؛ کلینی، الکافی، بیروت ۱۴۰۱، ج۱، ص۴۶۱؛ شیح طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۳۹
↑ ابن حنبل، مسند، ج۶، ص۳۹۱؛ ترمذی، سنن الترمذی، ج۳، ص۳۶؛ ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة و التبصرة من الحیرة، ج۲، ص۴۲
↑ نسائی، احمد بن علی، سنن النسائی، ج۴، ص۱۶۶؛ کلینی، الکافی، بیروت ۱۴۰۱، ج۶، ص۳۲-۳۳؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۲۳۷
↑ ابن حنبل، المسند، ج۱، ص۹۸، ۱۱۸؛ بخاری، الادب المفرد، ص۱۷۷؛ کلینی، الکافی، بیروت ۱۴۰۱، ج۶، ص۳۳ـ۳۴
↑ ابن بابویه، علل الشرایع، نجف ۱۳۸۵ـ۱۳۸۶، ج۱، ص۱۳۷ـ۱۳۸؛ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴، ص۳۶۷ـ۳۶۸
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة الدمشق، ج۱۳، ص۱۷۱
↑ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۱۰
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة الدمشق، ج۱۳، ص۱۷۰
↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۶۵
↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۵
↑ ابن قتیبه، المعارف، ص۲۱۱؛ مفید، الارشاد، بیروت ۱۴۱۴، ج۲، ص۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة الدمشق، ج۱۳، ص۱۷۲
↑ خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، ص۱۸۳
↑ القاب الرسول و عترته، ص۲۴۷ـ۲۴۸
↑ ابن ابی اثلج، تاریخ الائمه، ص۲۸
↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، قم، ج۳، ص۱۷۲ـ۱۷۳
↑ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، ج۲، ص۹

[1] ر.ک:مقاله امام علی

[2] ر.ک:مقاله معاویه

[3] المفید، الارشاد،۱۳۸۰، ج۲، ص۳

[4] مفید، الارشاد، ۱۳۸۰، ج۲، ص۳؛ شیح طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۴۰

[5] کلینی، الکافی، بیروت ۱۴۰۱، ج۱، ص۴۶۱؛ مقدسی، کتاب البدء و التاریخ، پاریس، ج۵، ص۲۰

[6] ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، بیروت، ص۱۵۸؛ کلینی، الکافی، بیروت ۱۴۰۱، ج۱، ص۴۶۱؛ شیح طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۳۹

[7] ابن حنبل، مسند، ج۶، ص۳۹۱؛ ترمذی، سنن الترمذی، ج۳، ص۳۶؛ ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة و التبصرة من الحیرة، ج۲، ص۴۲

[8] نسائی، احمد بن علی، سنن النسائی، ج۴، ص۱۶۶؛ کلینی، الکافی، بیروت ۱۴۰۱، ج۶، ص۳۲-۳۳؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۲۳۷

[9] ابن حنبل، المسند، ج۱، ص۹۸، ۱۱۸؛ بخاری، الادب المفرد، ص۱۷۷؛ کلینی، الکافی، بیروت ۱۴۰۱، ج۶، ص۳۳ـ۳۴

[10] ابن بابویه، علل الشرایع، نجف ۱۳۸۵ـ۱۳۸۶، ج۱، ص۱۳۷ـ۱۳۸؛ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴، ص۳۶۷ـ۳۶۸

[11] ابن عساکر، تاریخ مدینة الدمشق، ج۱۳، ص۱۷۱

[12] ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۱۰

[13] ابن عساکر، تاریخ مدینة الدمشق، ج۱۳، ص۱۷۰

[14] حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۶۵

[15] شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۵

[16] ابن قتیبه، المعارف، ص۲۱۱؛ مفید، الارشاد، بیروت ۱۴۱۴، ج۲، ص۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة الدمشق، ج۱۳، ص۱۷۲

[17] خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، ص۱۸۳

[18] القاب الرسول و عترته، ص۲۴۷ـ۲۴۸

[19] ابن ابی اثلج، تاریخ الائمه، ص۲۸

[20] ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، قم، ج۳، ص۱۷۲ـ۱۷۳

[21] ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، ج۲، ص۹

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]