حضرت اسماعیل
 | این مقاله هماکنون برای مدتی کوتاه تحت ویرایش عمده است. این برچسب برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده‌است، لطفا تا زمانیکه این پیام نمایش داده میشود ویرایشی در این صفحه انجام ندهید. این صفحه آخرینبار در ۲۰:۵۳، ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۱ (ساعت هماهنگ جهانی) (۳ سال پیش) تغییر یافتهاست؛ لطفا اگر در چند ساعت اخیر ویرایش نشده است، این الگو را حذف کنید. اگر شما ویرایشگری هستید که این الگو را اضافه کرده است، لطفا مطمئن شوید آن را حذف یا با در دست ساخت جایگزین میکنید. |
| نام | حضرت اسماعیل (ع) |
|---|---|
| نام در قرآن | اسماعیل |
| لقب | ذبیح الله |
| ولادت | مشخص نیست |
| زادگاه | مکه |
| مدت عمر | 130 سال |
| نام پدر | حضرت ابراهیم(ع) |
| نام مادر | هاجر(س) |
| محل دفن | حجر اسماعیل |
حضرت اسماعیل ، از پیامبران الهی و فرزند ابراهیم خلیل است. به اعتقاد بیشتر مسلمانان او همان ذبیح است. همچنین بنا بر روایات اسلامی نسب پیامبر اکرم، حضرت محمد(ص) به اسماعیل می‌رسد.
مهاجرت به سرزمین مکه به همراه مادر خویش هاجر، به وجود آمدن چشمه زمزم به برکت وی، قربانی کردن وی توسط پدرش و ساخت خانه کعبه از مهم‌ترین وقایع زندگانی وی هستند.
به حضرت اسماعیل (ع) در قرآن هم اشاره شده اما روایت اسلامی تفاوت‌هایی با آنچه در تنخ آمده، دارد. قرآن نام پسری که حضرت ابراهیم(ع)[۱] قصد قربانی‌کردنش را داشت، مشخص نکرده و اغلب مسلمانان آن پسر را حضرت اسماعیل (ع) می‌دانند که ریشه در رقابت یهودیان و اعراب دارد. در سوره‌های مکی اطلاعات خاصی دربارهٔ حضرت اسماعیل (ع) دیده نمی‌شود و تنها نام او ذکر شده اما در سوره‌های مدنی جایگاهش بالاتر رفته و در کنار پدرش حضرت ابراهیم (ع) سازنده کعبه معرفی شده‌است.
پدر و مادر حضرت اسماعیل(ع)
حضرت اسماعیل(ع) فرزند حضرت ابراهیم خلیل الرحمن(ع) است که از پیامبران اولو العزم و دارای شریعت و کتاب مستقل بود. [۲] نام مادرشان نیز هاجر(س) بود که یکی از بانوان بزرگ و مشهور تاریخ بوده و سلسله دودمانی او به کشور مصر برمی‌گردد. [۳]
ولادت حضرت اسماعیل(ع)
همان‌گونه که در مورد تولد ابراهیم(ع) تاریخ دقیقی وجود ندارد، در مورد فرزندشان اسماعیل(ع) نیز چنین است. اما بر اساس گزارش‌ها هنگامی که ابراهیم(ع) از آتش نمرودیان رهایی یافت، به فرمان خداوند، سرزمین آنان‌را رها کرد و رهسپار بیت المقدس شد. [۴]
با گذشت سال‌های طولانی، اما به دلیل نازایی همسرش ساره(س) او دارای فرزندی نشد. بعد از آن بود که ساره(س) پیشنهاد داد تا ابراهیم(ع) با کنیز مصری او هاجر(س) [۵] وصلت کند. [۶]
نتیجه این وصلت؛ اسماعیل(ع) بود که قرآن کریم تولد او را هدیه‌ای الهی برای پدرش در دوران کهن‌سالی [۷] اعلام می‌کند. [۸]
البته ساره(س) بعد از این ماجرا و در سن بالا دارای فرزندی به نام اسحاق(ع) شد که او نیز از پیامبران بود.
القاب حضرت اسماعیل(ع)
برخی مفسران، لقب «صادق الوعد» را که در قرآن آمده، متعلق به ایشان می‌دانند:
«وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِسْماعیلَ إِنَّهُ کانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ کانَ رَسُولاً نَبِیًّا» [۹] ؛ و در این کتاب اسماعیل را یاد کن. وعده‌های او همواره راست بوده و فرستادهاى پیامبر بود.
گفته شده است حضرتشان با مردى وعده گذاشت که در جایى منتظرش بماند. آن مرد فراموش کرد، اما اسماعیل(ع) سه روز [۱۰] و یا یک‌سال [۱۱] در آن‌جا ماند تا آن شخص برگشت.
همچنین گفته شد، از آن‌جا که اسماعیل(ع) به وعده‌‌ای که به پدر - مبنی بر صبر هنگام ذبح - داده بود وفا کرد، به صادق الوعد ملقب شد. [۱۲]
البته برخى معتقدند که اسماعیل(ع) پیش از پدرش ابراهیم(ع) از دنیا رفت. و «صادق الوعد»، توصیفی برای اسماعیل بن حزقیل است که به سوى قومش مبعوث شد. [۱۳]
لقب دیگر ایشان «ذبیح الله» است که در روایات منقول از پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت (ع) بیان شده است که این لقب به ایشان تعلّق دارد. [۱۴]
روایتی مشهور از پیامبر گرامی اسلام(ص) وجود دارد که در آن، حضرتشان خود را پسر دو قربانی خواند و به این موضوع، افتخار کرد: «أنا ابن الذبیحین»؛ [۱۵] من فرزند دو قربانی هستم. [۱۶]
با توجه به این‌که پیامبر اسلام(ص) از نسل اسماعیل(ع) بود، نه اسحاق(ع) که از نیاکان بنی‌اسرائیل است، بی‌گمان قربانی نخست، اسماعیل(ع)، [۱۷] و قربانی دوم، عبدالله پدر گرامی پیامبر است که به جای وی 100 شتر قربانی شد.
در دعایی منقول از پیامبر اسلام(ص) و امام علی(ع)[۱۸]، خداوند این‌گونه مورد خطاب قرار گرفته است: «یا من فدی اسماعیل من الذبح»؛ [۱۹] ای خدایی که اسماعیل را از قربانی‌شدن نجات بخشیدی.
امام علی، [۲۰] امام صادق[۲۱] [۲۲] و امام رضا(ع) [۲۳] در پاسخ به این‌که ذبیح کیست، اسماعیل(ع) را نام برده‌اند.
اینها و دلایل و شواهد دیگر که در جای خود بیان شده‌اند، بیان‌گر آن است که ذبیح الله اسماعیل است. [۲۴]
پانویس
- ↑ ر.ک:مقله حضرت ابراهیم
- ↑ ابن حزم اندلسی، علی بن احمد، جمهرة أنساب العرب، تحقیق، لجنة من العلماء، ص 7، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1403ق، 1983م؛ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج 1، ص 193، بیروت، دار الفکر، 1407ق
- ↑ ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویة، تحقیق، السقا، مصطفى و الأبیارى، ابراهیم و شلبى، عبد الحفیظ، ج 1، ص 6، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا؛ یعقوبى، احمد بن أبى یعقوب، تاریخ یعقوبى، ج 1، ص 25، بیروت، دار صادر، بی‌تا
- ↑ انبیاء، 68 ـ 71؛ طباطبائى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج 7، ص 230، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق
- ↑ «نام همسران و فرزندان حضرت ابراهیم(ع)»، 34622؛ «زندگی هاجر براساس قرآن و تورات»، 57142؛ «چشمه آب زمزم»، 49056؛ «فلسفه طواف و پیشینه اعمال حج و عمره»، 37787
- ↑ تاریخ یعقوبى، ج 1، ص 25
- ↑ بر اساس برخی گزارش‌ها ایشان در آن زمان، 86 ساله بودند. ر.ک: تاریخ یعقوبى، ج 1، ص 25
- ↑ «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَى الْکبَرِ إِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعَاءِ». ابراهیم، 39
- ↑ مریم، 54
- ↑ مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب، ص 45، قم، انصاریان، چاپ سوم، 1384ش
- ↑ کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، ج 2، ص 105، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق
- ↑ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ج 16، ص 101، قاهر، دار الکتب المصریة، چاپ دوم، 1384ق
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 6، ص 800، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش؛ ر. ک: «مقصود از اسماعیل در سوره مریم»، 21362
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، ج 2، ص 230، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق؛ طوسى، محمد بن حسن، امالی، ص 338، قم، دار الثقافه، چاپ اول، 1414ق
- ↑ محمد بن محمد، تاریخنامه طبرى، تحقیق، روشن، محمد، ج 1، ص 169؛ ج 3، ص 19، تهران، سروش، چاپ دوم، 1378ش؛ صالحى شامى، محمد بن یوسف، سبل الهدى و الرشاد فى سیرة خیر العباد، تحقیق، عبد الموجود، عادل احمد و معوض، على محمد، ج 1، ص 302، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1414ق، 1993م
- ↑ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب، ج 2، ص 226، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1404ق؛ من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 368؛ امالی، ص 457
- ↑ شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، شیخ آقابزرگ، تحقیق، قصیرعاملی، احمد، ج 8، ص 518، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا
- ↑ ر.ک:مقاله امام علی(ع)
- ↑ ابن طاووس، على بن موسى، مهج الدعوات و منهج العبادات، محقق، مصحح، کرمانى، ابوطالب و محرر، محمد حسن، ص 156، قم، دار الذخائر، چاپ اول، 1411ق
- ↑ شیخ طوسی، امالی، ص 338
- ↑ ر.ک:مقاله امام صادق
- ↑ شیخ صدوق، معانی الاخبار، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 391، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق
- ↑ شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، ج 1، ص 56، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش
- ↑ «ذبیح اسماعیل یا اسحاق»، 26862؛ «بررسی روایات مربوط به ذبیح بودن اسحاق(ع)»، 95812