خطابیه

خطابيه ‏از «غلاة» و پيرو ابو الخطاب محمد بن مقلاص بن راشد المنقرى بزّار برّاد اجدع اسدى كوفى بودند كه اسماعيل يا ابو طياب نيز كنيه داشت.

شرح حال

وى در كار امامت اسماعيل بن جعفر دست داشت و نخست از اصحاب امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) بود.او دعوى نبوت نيز مى‏كرد و گويند: دختر وى درگذشت و او را به خاك سپردند، يونس بن ظبيان يكى از پيروان وى بر سر قبرش آمده و خطاب به صاحب قبر «دختر ابو الخطاب» گفت: السلام عليك يا بنت رسول اللّه، يعنى: اى دخت پيغمبر بر تو درود باد. وى بر سر گزافه‏ گوئي هاى خود سرانجام به قتل رسيد، و عده‏ اى از پيروان او كشته شدند. ابو الخطاب از غلاة شيعه و دست‏اندركاران امامت اسماعيل بن جعفر بود. كشّى روايت مى‏كند كه: امام جعفر صادق (ع) فرمود: لعن اللّه ابا الخطاب و لعن اللّه من قتل معه و لعن اللّه من بقى منهم و لعن اللّه من دخل قلبه رحمة لهم. نوبختى و ابى خلف اشعرى و كشى، نخستين كسانى هستند كه در كتابهاى خود درباره گزافه ‏گوئي هاى ابو الخطاب و يارانش سخن گفته ‏اند.به قول شهرستانى، ابو الخطاب امامان را نخست پيغمبر و سپس خدا مى ‏پنداشت و به الوهيت جعفر بن محمد (ع) و پدران او قائل بود و مى‏گفت: حضرت امام جعفر صادق (ع) خداى روزگار خويش است و او آن كسى نيست كه وى را حس مى‏كنند و از وى روايت مى‏كنند، چون از عالم بالا به اين جهان نزول كرده، صورت آدمى پذيرفت. نوبختى مى‏نويسد: هنگامى كه خبر سخنان غلوآميز ابو الخطاب به عيسى بن موسى والى كوفه رسيد با ايشان بجنگيد و هفتاد تن از آنان را در مسجد كوفه بكشت و ابو الخطاب را گرفته به قتل رسانيد و جسدش را بر دار كرد. داعى فاطمى ابو حاتم رازى در كتاب «الزينه» كه از تأليفات قرن چهارم هجرى است نام ابو الخطاب را جزء مؤسسان اسماعيليه آورده است.در آثار اسماعيليه در دو كتاب به تفصيل از عقايد ابو الخطاب سخن رفته، نخست كتاب مشهور «ام الكتاب» است كه از كتب سرّى و مقدس اسماعيليان آسياى ميانه مى‏باشد كه مرحوم ولاديمير ايوانف آن را كشف و به طبع رسانيد، در اين كتاب ابو الخطاب مقامى بلند دارد و به عنوان مؤسس فرقه اسماعيليه ياد شده و در عظمت مانند سلمان فارسى دانسته شده است. ديگر آثار نصيريه است كه: مطالبى راجع به ابو الخطاب در آنهاست. صاحب «تبصرة العوام» مى‏نويسد: خطابيه گويند: خداى تعالى كه در قرآن فرموده: «... إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً ...» بقره/ 67 بدان عايشه را مى‏خواهد و «... إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ ...» مائده/ 90 بدان ابو بكر و عمر و عثمان را مى‏خواهد. گويند: به جبت و طاغوت، عمرو عاص و معاويه را مى‏خواهد.