آبراهه‌های جهان اسلام (مقاله)

آبراهه های جهان اسلام مانند دیگر آبراهه های بین المللی نقش پل های ارتباطی را در جهان بازی میکنند. این آبراهه ها اگر طبیعی باشند به آنها تنگه یا بوغاز گفته میشود و اگر توسط بشر احداث شده باشند به آنها کانال گفته میشود.

تنگه‏ ها و آبراه‏هاى بین المللى چه طبیعى باشند یا ساختگى از مهمترین نقاط استراتژیك به حساب مى‏آیند، چون نقش مهمى در كوتاه كردن راه‏هاى دریایى و حمل و نقل بار و مسافر دارند، که خود تأثیر عظیمی در تجارت و اقتصاد جهانی دارد.

در جهان بیش از یكصد آبراهه و تنگه میان اقیانوسى وجود دارد كه عرض آنها كمتر از 40 كیلومتر (25 مایل) است. اهمیت تنگه‏ ها و آبراه‏ها معمولاً بر اساس تعداد كشتى‏هایى كه روزانه از آن عبور مى‏كنند و حجم و نوع كالاها، راه‏هاى بدل، میزان استفاده نظامى و آسیب پذیرى جغرافیایى (طول، عرض، عمق) سنجیده مى‏شود.

در جهان اسلام در مجموع هشت تنگه و كانال وجود دارد كه به ترتیب اهمیت عبارتند از:

تنگه جبل الطارق

این تنگه بین كشورهاى اسپانیا و مراكش قرار دارد و حدود 10 مایل دریایى(حدود 5/15 کیلومتر) پهنا و 35 مایل دریایى(حدود 65 کیلومتر) طول و 80 تا600 متر عمق دارد و یكى از پر رفت و آمدترین آبراه‏هاى میان اقیانوسى جهان است كه دریاى مدیترانه را به اقیانوس اطلس متصل مى‏كند و روزانه حدود 150 كشتى از آن عبور مى‏كند. بارهایى كه اهمیت استراتژیك دارند و از این تنگه عبور مى‏كنند عبارتند از: ذغال سنگ از آفریقاى جنوبى به فلسطین اشغالی، نفت به طرف اروپاى غربى و آمریكا، روزانه تعداد قابل ملاحظه‏اى مسافر از این تنگه عبور مى‏كنند.

تنگه بسفر

با عرض 33/0 مایل(حدود 600متر) و طول 17 مایل دریایى(حدود 31 کیلومتر) و عمق 49 متر در خاك تركیه قرار دارد و دریاى مرمره را به دریاى سیاه متصل مى‏كند. روزانه حدود 50 كشتى از آن عبور مى‏كنند.

تنگه داردانل

با پهناى 75/0 مایل(389/1 کیلومتر) و طول 63 مایل دریایى(حدود 5/116 کیلومتر) و عمق 46 تا 91 متر، دو دریاى مرمره و اژه را به هم متصل مى‏كند و روزانه حدود 60 كشتى از آن مى‏گذرد.

تنگه باب المندب

این تنگه به پهناى 5/10(حدود 19 کیلومتر) و طول 35 مایل دریایى(حدود 65 کیلومتر) و عمق 12 تا 183 متر در ساحل یمن، اتیوپى و جیبوتى قرار دارد و خلیج عدن را به دریاى سرخ متصل مى‏كند. روزانه حدود 55 كشتى از آن گذر كرده و حدود 70 درصد واردات نفتى اروپاى غربى از این تنگه عبور مى‏كند.

تنگه هرمز

این تنگه با عرض 21(حدود 39 کیلومتر) و طول 100 مایل دریایى (حدود 185 كیلومتر) و عمق 76 تا 213 متر بین دریاى عمان و خلیج فارس و در سواحل كشور ایران و عمان قرار دارد. روزانه حدود 80 كشتى از آن عبور مى‏كند. تنگ‏ترین و باریك‏ترین نقطه این تنگه از عریض‏ترین نقطه كانال مانش نیز بیشتر است. بخش عمده‏اى از نفت خلیج فارس از طریق این تنگه عبور مى‏كند و واردات كشورهاى بحرین، كویت و عراق تنها از طریق این تنگه است.

كانال سوئز

این كانال با عرض 584 پا (حدود 178 متر) و طول 101 مایلى دریایى(حدود 187 کیلومتر) و عمق حدود 16 متر در خاك مصر قرار دارد و دریاى سرخ را به دریاى مدیترانه متصل مى‏كند و روزانه حدود 60 كشتى از آن مى‏گذرد. بخش قابل ملاحظه‏اى از نفت جهان از طریق این كانال عبور مى‏كند.

تنگه تیران

این تنگه با عرض 3 مایل(5/5 کیلومتر) و طول 7 مایل دریایى(حدود 13 کیلومتر) و عمق 73 تا 183 متر بین كشورهاى مصر و عربستان سعودى قرار دارد و روزانه كمتر از 10 كشتى از آن عبور مى‏كند. اهمیت این تنگه از این جهت است كه راه دسترسى به بندر اردنى عقبه و بندر اسراییلى ایلات است.

تنگه مالاكا

این تنگه به طول 805 كیلومتر (حدود 435 مایل) و عرض حداقل 40 متر و حداكثر 135 متر بین شبه جزیره مالزی و جزیره اندونزیایى سوماترا واقع شده است. این تنگه از دیدگاه اقتصادى و راهبردى یكى از مهمترین آبراه‏هاى كشتى رانى دنیا محسوب شده و با آبراه‏هایى مانند كانال سوئز یا پاناما قابل مقایسه است. این تنگه دو اقیانوس هند و آرام را به یكدیگر متصل مى‏كند، اتصال این دو اقیانوس به معناى مربوط ساختن پر جمعیت‏ترین كشورهاى دنیا یعنى چین و هند و اندونزى است. از این تنگه سالانه بیش از 50 هزار كشتى عبور مى‏كند كه 20 تا 25 درصد مجموع تجارت دریایى جهان توسط آنها انجام مى‏گیرد. اما نقش جدى‏تر تنگه مالاكا این است كه هم اكنون بیش از نیمى از كل تجارت جهانى نفت از این تنگه مى‏گذرد .