حرم نبوی حرم مهمی دیگری است که بر پایه احادیث و فتاوای فقهی، آداب و احکام خاصی دارد. بنابر حدیثی، پیامبراکرم شفاعت اهل مدینه را در روز قیامت برعهده گرفته است. [۲۱۸][۲۱۹] حنفیان به وجود حرم برای مدینه ، به گونه‌ای که احکام خاصی داشته باشد، قائل نیستند. [۲۲۰][۲۲۱]

۱۱.۱ - دیدگاه فقهای شیعه

برخی فقهای معاصر شیعه نیز در حرم بودن مدینه، به گونه‌ای که در مورد مکه تعریف شده است، تردید دارند و این حدیث مشهور پیامبر اکرم را که حرم مدینه به شخص ایشان و حرم مکه به حضرت ابراهیم منتسب است، [۲۲۲][۲۲۳] به معنای لزوم حفظ حرمت نسبی این شهر یا حرمت مرقد مطهر آن حضرت تفسیر کرده‌اند. این فقها، برای احتیاط، برخی احکامِ حرم را برای مدینه قائل شده‌اند [۲۲۴] [۲۲۵]

۱۱.۲ - از نظر فقهای اهل سنت

برخی مالکیان و شافعیان، از جمله مالک بن انس ، با استناد به احادیث مذکور و نیز از آن‌رو که مدینه موطن مهاجران و محل استقرار صحابیان بوده است، حرم نبوی را از حرم مکّی برتر شمرده‌اند، [۲۲۶] ولی بیش‌تر فقها، جز مرقد حضرت رسول که برترین بقعه عالم معرفی شده است، حرم مکّی را برتر شمرده‌اند.[۲۲۷][۲۲۸][۲۲۹]

۱۱.۳ - حدود

در برخی احادیث، حدود حرم نبوی به اندازه یک بَرید از هر چهار طرف معرفی شده است. [۲۳۰][۲۳۱][۲۳۲] طبق حدیثی دیگر ــکه هم شیعه و هم اهل سنّت نقل کرده‌اند ــ حرم نبوی میان دو زمینِ پوشیده از سنگ سیاه (ما بَینَ لابَتَیها)، در مشرق و مغرب مدینه، قرار دارد. [۲۳۳][۲۳۴][۲۳۵] فقهای شیعه حدود حرم نبوی را طبق احادیث، از کوه عَیر (یا عایر) تا کوه وَعیر دانسته‌اند [۲۳۶][۲۳۷][۲۳۸] [۲۳۹] ، اما برخی از فقهای اهل سنّت، به استنادِ احادیثی دیگر، مرز این حرم را از کوه عیر تا کوه ثور، که دوازده میل می‌شود، معرفی کرده‌اند. آنان عیر را در میقات و ثور را در پشت کوه اُحد دانسته‌اند. [۲۴۰][۲۴۱][۲۴۲] برخی دیگر، با توجه به وجود کوه ثور در مکه، به توجیه احادیث مذکور پرداخته و از جمله احتمال داده‌اند که راویان به اشتباه به جای اُحد، ثور را ذکر کرده‌اند یا نام پیشین احد، ثور بوده است. [۲۴۳][۲۴۴]همچنین ممکن است مراد پیامبر اکرم فاصله‌ای معادل فاصله دو کوه عیر و ثور در مکه بوده یا خود حضرت مجازآ دو کوه موجود در مدینه را عیر و ثور نامیده است. [۲۴۵] =

احکام

مهم‌ترین آداب و احکام حرم نبوی عبارت‌اند از: استحباب ورود با غسل به حرم نبوی؛ استحباب مجاورت در مدینه ؛ استحباب روزه گرفتن در برخی ایام هفته ؛ حرمت آسیب رساندن به گیاهان و قطع درختان ، به‌ویژه نهال درختان، مگر برای تغذیه چهارپایان؛ و حرمت شکار کردن حیوانات. [۲۴۶][۲۴۷][۲۴۸][۲۴۹][۲۵۰] [۲۵۱] برخی فقهای متقدم اهل سنّت برای ارتکاب پاره‌ای از محرّمات حرم نبوی مجازات ذکر کرده‌اند. [۲۵۲][۲۵۳] برخى دیگر بین قطع درختان و شکار تفصیل داده، در اوّل قائل به حرمت و در دوم قائل به کراهت شده‌اند. [۲۵۴] [۲۵۵] بنابر تصریح بعضى، در حکم یاد شده، تفاوتى بین گیاهان و درختان نیست. هرچند ظاهر کلمات برخى اختصاص حکم به درختان است.[۲۵۶] [۲۵۷] [۲۵۸] [۲۵۹] البته آنچه در حرم مکه استثنا شده درحرم مدینه نیز مستثنا است. [۲۶۰] بنابر قول به حرمت، در صورت ارتکاب، کفاره ثابت نیست، هرچند گناه کرده است. [۲۶۱] لیکن خوردن شکار حرام است. [۲۶۲] براى دخول حرم مدینه احرام بستن واجب نیست. [۲۶۳] هرچند غسل کردن مستحب است. [۲۶۴]