کیمیاء السعادة (کتاب)
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۰:۳۵، ۱۶ ژانویه ۲۰۲۲؛
| نام نويسنده | ابو حامد غزالى |
|---|---|
| موضوع | اصول |
| زبان کتاب | عربى |
| ناشر | دار المنهاج |
| سال نشر | 1409 ق |
| تعداد جلد | تک جلدی |
| تعداد صفحات | 192 صفحه |
| مکان چاپ | بيروت |
کیمیای سعادت کتابی است از محمد غزالی دربارهٔ اصول دین اسلام که در آخرین سال‌های قرن پنجم هجری به زبان فارسی نوشته شده‌است.[۱] و این کتاب از مشهورترین کتب عرفانی و دینی به‌شمار می‌رود که از لحاظ فصاحت کلام، سلاست انشاء و خالی بودن از تکلف و تصنع کمتر نظیر دارد.
کیمیای سعادت چکیده‌ای است از کتاب بزرگ احیاء علوم الدین، با افزون و کاستی‌هایی که غزالی آن را با همان نظم و ترتیب به زبان مادری خود نوشته‌است. مقدمه کتاب در چهار عنوان است: خودشناسی، خداشناسی، دنیاشناسی، و آخرت‌شناسی. متن کتاب مانند احیاء به چهار رکن تقسیم شده: عبادات، معاملات، مُهلکات، و مُنجیات.
ربع عبادات
در ربع عبادات، غزالی برخلاف کتاب‌های فقهی به ظاهر عبادات نپرداخته و در همه جا فلسفه و معانی آن را نیز مورد بحث قرار داده‌است. این رکن کتاب مانند ارکان دیگر شامل ۱۰ اصل است: • اصل اول: در اعتقاد اهل سنت حاصل کردن • اصل دوم: در طلب علم کردن • اصل سوم: در طهارت • اصل چهارم: در نماز • اصل پنجم: در زکات • اصل ششم: در روزه و شرایط آن • اصل هفتم: در حج • اصل هشتم: در قرآن خواندن • اصل نهم: در ذکر حق‌تعالی • اصل دهم: در ترتیب وردها
ربع معاملات
در این رکن آداب و شرایط زندگی دنیوی مورد بحث قرار گرفته‌است و اصول و شرایطی که از نظر وی، و با توجه به احادیث و سنن اسلامی برای زندگی سالم ضروری است، بیان شده‌است. این ربع کتاب نیز مشتمل بر ۱۰ اصل است: • اصل اول: آداب طعام خوردن • اصل دوم: آداب نکاح • اصل سوم: در آداب کسب و تجارت • اصل چهارم: شناختن حلال و حرام و شبهت • اصل پنجم: در گزاردن حق صحبت • اصل ششم: در آداب زاویه گرفتن و عزلت گرفتن از خلق • اصل هفتم: آداب سفر • اصل هشتم: آداب سماع و وجد • اصل نهم: امر به معروف و نهی از منکر • اصل دهم: در رعیت داشتن و ولایت راندن
ربع مُهلکات
در این رکن غزالی به بررسی خطرات و دام‌هایی می‌پردازد که انسان را از راه راست بازمی‌دارد و از سعادت دنیوی و اخروی دور می‌سازد. این بخش کتاب مانند ارکان دیگر به ۱۰ اصل تقسیم شده و در اصل نویسنده به یکی از این آفات پرداخته و راه شناخت صحیح آن و همچنین روش علاج و از بین بردن آن از خوی انسان را برشمرده‌است. این اصول عبارت‌اند از: • اصل اول: اندر ریاضت نفس • اصل دوم: در علاج شهوت شکم و فرج • اصل سوم: در علاج شرهِ سخن و آفت‌های زبان • اصل چهارم: در علاج بیماری خشم و حِقد و حسد • اصل پنجم: در علاج دوستی دنیا • اصل ششم: در علاج دوستی مال و آفت بخل • اصل هفتم: در علاج دوستی جاه و حشمت • اصل هشتم: در علاج ریا و نفاق اندر عبادت • اصل نهم: در علاج کبر و عُجب • اصل دهم: در علاج غرور و فریفتگی
ربع مُنجیات
در این بخش کتاب خصوصیات و کیفیت‌های روحی که سبب نجات انسان از بلایا و حسن عاقبت وی می‌شود مورد بحث قرار گرفته‌است. این رکن نیز ۱۰ اصل است: • اصل اول: در توبه • اصل دوم: در صبر و شکر • اصل سوم: در خوف و رجا • اصل چهارم: در فقر و زهد • اصل پنجم: در صدق و اخلاص • اصل ششم: در محاسبه و مراقبه • اصل هفتم: در تفکر و ندامت • اصل هشتم: در توکل و توحید • اصل نهم: در محبت و شوق • اصل دهم: در مرگ و احوال آخرت
چاپ
کیمیای سعادت چندین بار توسط احمد آرام و حسین خدِیوجَم با زحمات و کار جداگانه در تهران به چاپ رسیده‌است. حسین خدیوجم، که ترجمه پارسی احیاء علوم الدین را نیز تألیف و به چاپ رسانده، متن کامل کیمیای سعادت را در سال ۱۳۶۱ در دو جلد به چاپ رساند و تا حال بیش از ده بار به نشر رسیده‌است. در سال ۱۳۹۰ این کتاب مجدد، زیرنظر بهاءالدین خرمشاهی تصحیح و ویرایش شد و توسط نشر نگاه در یک مجلد به چاپ رسید.[۲] کیمیای سعادت چندین بار به زبانهای انگلیسی، عربی، ترکی، ایتالیایی، هندی و اردو، بنگالی و مالی (زبان کشورهای مالزیایی و سنگاپور) ترجمه گردیده‌است.
1. ↑ غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دهم ۱۳۸۲
كيمياء السعادة (بالفارسية: کیمیای سعادت) كتاب للإمام أبو حامد الغزالي، في باب التصوف السنّي وعلم معرفة النفس، كتبه باللغة الفارسية، تحت اسم "كيمياى سعادت"، بشكل موسع بمجلدين ثم ترجم مقتطفات منه بايجاز إلى اللغة العربية بنفسه بكتاب صغير من اربعة كراريس وعنوانه "كيمياء السعادة".[1][2][3] وقد تحدث فيه عن:[4] 1. معرفة النفس. 2. معرفة القلب وجنوده. 3. الأخلاق الحسنة والأخلاق السيئة. 4. معرفة تركيب الجسد بالشكل الدقيق والصحيح. وهنال من يعتبر، مثل المرتضى، بأن النص الفارسي لكتاب "كيمياء السعادة" هو المقابل الفارسي لكتاب الإحياء، وذلك لوجود العديد من التشابه بين الكتابين. الا ان الغزالي ذكر في المقدمة الفارسية لكتاب كيمياء السعادة انه كتبه كمرأة لروحية كتاب احياء علوم الدين وملخص لكتاباته الدينية الاخرى وخصه باللغة الفارسية ليصل إلى أكبر عدد من القراء في زمانه.[5] ويرجح المستشرق موريس بويج اليسوعي أن النص العربي لم يكتبه الغزالي نفسه.[1][6]
النص الفارسي[عدل]
اشتملت النسخة الفارسية على مجلدين كبار.[2] يبداء كتاب كيمياء السعادة وترجماته ببعض الاحاديث النبوية الشريفة. ينقسم الكتاب باللغة الفارسية إلى اربع اركان لكل ركن عشرة أصول هي:[1]
1. ركن العبادة: اعتقاد اهل السنة، طلب العلم، الطهارة، الصلاة، الزكاة، الصيام، الحج، تلاوة القرآن، الاذكار والدعوات، وترتيب الاوراد.
2. ركن المعاملة: اداب الطعام، آداب النكاح، آداب الكسب والتجارة، طلب الحلال، آداب الصحبة، آداب العزلة، آداب السفر، آداب السماع والوجد، آداب الامر بالمعروف والنهي عن المنكر، ورعاية الرعية وتيسير الولاية.
3. ركن رؤية عقبات الطريق: رياضة النفس، علاج الشهوة، شر الكلام وآفات اللسان، الغضب والحقة والحسد، علاج حب الدنيا، علاج حب المال، علاج حب الجاه والحشمة، علاج الرياء والنفاق في العبادة، علاج الكبر والعجب، علاج الغرور والغفلة.
4. ركن المنجيات: التوبة والبعد عن المظالم، الشكر والصبر، الخوف والرجاء، الفقر والزهد، التوحيد والتوكل، محبة الحق تعالى والشوق، الصدق والخلاص، المخاسن، المراقبة، التفكر، الموت وآحوال الاخرة.
النص العربي[عدل]
اما الكتاب العربي، فاشتمل على مقدمة وواحد وعشرون فصلا هم: معرفة النفس، معرفة القلب، كيف تعرف نفسك، ما حقيقة القلب، لماذا خلق القلب، معرفة عساكر القلب، معرفة القلب وعسكره، وظيفة القلب، ثلاثة اشياء تبنى عليها السعادة، احوال القلب مع عسكره، الاخلاق الحسنة والاخلاق القبيحة، هل الصور تابعة للمعاني؟، في عجائب القلب، القلب مثل المرآة، متى يحجب القلب عن مطالعة عالم الملكوت؟ متى يطالع القلب عالم الملكوت، من طلب وجد، النفس مختصرة من العالم، في معرفة تركيب الجسد، تفصيل خلقة بني ادم. متى تفضل البهائم ابن ادم.[7]
المخطوطات الاصلية[عدل]
النص الفارسي[عدل]
يوجد العديد من المخطوطات الاصلية للنسخة الفارسية في مكتبات عالمية منها: مكتبة برلين، مكتبة باريس، كمبردج فهرست براون، مكتبة ليبتسك، مكتبة برسبرج، مكتبة فيينا، جامعة برنستون، مكتبة الازهر بالقاهرة، ومكتبات عامة وخاصة اخرى.[1]
النص العربي[عدل]
يوجد مخطوطات للنص العربي في مكتبات برلين، اياصوفيا، دار الكتب المصرية، ومانشستر فهرس منجانا بعنوان "كتاب معرفة النفس".
الترجمات[عدل]
النص الفارسي[عدل]
• التركية: ترجمه محمد رشيد عام 1905 وطبع في قازان.
• الألمانية: ترجمه هامر جشتل عام 1838 في فيينا.[8]
• الفرنسية: ترجمه توفيق صباغ عام 1951م ثم 1959 في بيروت.[9]
• العربية: طُبع النص العربي ضمن مجموعة رسائل جمعها محيي الدين صبري الكردي، القاهرة، سنة 1328 هـ و 1343 هـ.
النص العربي[عدل]
• التركية: ترجمة مصطفى الواني عام 1260 هـ في إسطنبول.
• الإنكليزية: ترجمها هولمز عن التركية عام 1873م في لولكنو. وترجمها فيلد عن الهندستانية عام 1910 م. في لندن.[10]
• الألمانية: ترجمها ريتر عام 1923 من النصين الفارسي والعربي بشكل مختصر.[11]