جبهه پولیساریو
پولیساریو، عنوانِ تشکلی سیاسی ـ نظامی برای استقلال صحرای غربی آفریقا است. این عنوان کوتاه شدۀ نام اسپانیایی «جبهه مردمی برای آزادی ساقیة الحمراء و وادی الذهب» است.
بنیانگذار
بنیانگذار این جبهه، «سیدابراهیم بصیر»، معروف به «بصیری» بود. وی روزنامه‌نگاری ساکن رباط بود و روزنامه‌ای با عنوان «صحرای ما» منتشر می‌کرد. بصیری در این روزنامه به صورت صلح آمیز استقلال صحرا از اسپانیا – که در آن زمان حکومت بر صحرا را در دست داشت – پیگیری می‌کرد.
جنبش آزادی صحرا
در سال 1968 میلادی توسط بصیری «جنبش آزادی صحرا» تأسیس گردید. در ابتدا ماهیت فعالیت‌های این جنبش مطالبه استقلال از اسپانیا و پیوستن به مراکز بود، اما با گذشت زمان و بروز حوادثی، هدف این جبهه استقلال و تأسیس کشوری مستقل قرار گرفت. اسپانیایی‌ها این جنبش را سازمان اسلامی می‌خواندند.
در سال 1970 میلادی در اسپانیا تظاهراتی توسط مردم اسپانیا برای الحاق صحرای غربی به کشور خود صورت گرفت. پس از آن به دعوت جنبش آزادی صحرا تظاهرات گسترده‌تری به راه افتاد که توسط نیروهای نظامی اسپانیایی سرکوب و موجب کشته و زخمی شدن عده بسیاری گردید. این درگیری موجب شکست مبارزه صلح آمیز این جنبش شد.
جنبش پولیساریو
به دنبال شکست مبارزه صلح آمیز جنبش آزادی صحرا، این جنبش به جمع‌آوری ادوات نظامی و جنگ‌افزار برای مبارزه مسلحانه اقدام نمود.
در سال 1973 از بطن جنبش آزادی صحرا، جنبش پولیساریو به طور سرّی تأسیس گردید. طبق مصوبات کنگرۀ جنبش، پولیساریو سازمانی معرفی شد که با ویژگی «عربی، اسلامی، افریقایی» خواهان مبارزۀ مسلحانه و جنگ برای آزادی صحرای غربی بود.
اعضاء جنبش
جوانان تحصیل‌کرده‌ای از دانشگاههای مراکش و اسپانیا و نیز جوانان دیگری که در اردوگاههای فلسطین آموزش دیده بودند، رهبری جبهه را عهده‌دار شدند.
نشان رسمی
کنگره پولیساریو پرچمی با 3 نوار افقی سیاه و سفید و سبز پیشنهاد کرد که یک مثلث سرخ در طرف دستۀ پرچم و یک هلال و یک ستارۀ سرخ در روی نوار سفید وسط با تلفیقی از پرچمهای عربی و ساف (سازمان آزادی بخش فلسطین) داشت.
حمایت دولت‌ها و مرکزین جنبش
پولیساریو در آغاز فعالیت، از حمایت حزب مستضعفان موریتانی و مقامات دولتـی آن ـ که امیدوار بودند جبهه را تابـع سیاست خـود سازند ـ و نیز پشتیبانی دولت لیبی، برخوردار بود. مرکز پولیساریو در دو سال اول فعالیت، در خاک موریتانی قرار داشت. مرکز تشکیلات پس از دو سال به الجزایر انتقال یافت.
در آغاز سال 1974، نخستین بار هیئتی از صحرای غربی در الجزایر مورد استقبال قرارگرفت و در همان حال، دولت مراکش اعلام کرد که مانع ایجاد دولتی مستقل در جنوب کشور خواهد شد.
شناخته شدن توسط سازمان ملل
در اکتبر 1975 گزارش هیئت تحقیق سازمان ملل متحد که در بهار سال قبل به صحرای غربی سفر کرده بود، انتشار یافت. به موجب این گزارش، مردم صحرا به طور قاطع خواهان استقلال شناخته شدند و در میان جنبشهای سیاسی این سرزمین، پولیساریو به طورکامل نمایندۀ خواسته‌های مردم صحرای غربی معرفی گردید. این هیئت اجرای همه‌پرسی را پیشنهاد کرد.
تشکیل حکومت
از سال 1976، پولیساریو با جدیت به کار سیاسی پرداخت و به تشکیل و تأسیس نهادهای حکومتی دست زد و با بهره‌گیری از پشتیبانی الجزایر، به طرح برنامه‌ها و تأمین وسایل لازم برای یک مبارزۀ دراز‌مدت توجه کرد.
در پایان فوریۀ همین سال، سازمان وحدت آفریقا، پولیساریو را به عنوان «جنبش آزادی» به رسمیت شناخت و اعلام کرد که بلافاصله پس از خروج نیروهای اسپانیا از صحرای غربی، تشکیل دولت جمهوری عربی دموکراتیک صحرا به عنوان حکومتی مستقل با حق هویت ملی به وسیلۀ پولیساریو اعلام شده است، را به رسمیت خواهد شناخت.
مبارزات پولیساریو از ابتدا تا کنون
در پی سالهایی که پولیساریو استقلال صحرا را پیگیری می‌کرد، با سه دولت به مبارزه پرداخت:
مبارزه با اسپانیا
پولیساریو در ابتدا تمرکز خود را بر مبارزه با کشوری که صحرای غربی را اشغال کرده بود، یعنی اسپانیا، قرار داده بود. مبارزه مستقیم با اسپانیا در پی رای دیوان بین‌المللی لاهه در سال 1976 به پایان رسید.
مبارزه با موریتانی
موریتانی به عنوان کشوری که هم مرز با صحرای غربی بود و سیطره بر آن را به دلیل بهره‌مندی از ذخایر غنی معدنی و ساحلی در سر می‌پروراند، دومین کشوری بود که با پولیساریو به مبارزه مسلحانه پرداخت. مبارزه مسلحانه موریتانی و پولیساریو پس از خروج اسپانیا از صحرای غربی و توافق سه جانبه اسپانیا – موریتانی – مراکش مبنی بر تقسیم سرزمین صحرای غربی بین موریتانی و مراکش، در سال 1976 آغاز گردید.
بدین ترتیب موریتانی بخشی از صحرای غربی را اشغال کرد، اما با عملیات نیروهای پولیساریو روبه‌رو شد، و چون تاب مشکلات جنگ را نداشت، در سال 1978 پیمان ترک مخاصمه را پذیرفت و نیروهای خود را از آنجا بیرون برد و اعلام کرد که هیچ ادعایی بر صحرای غربی ندارد.
مبارزه با مراکش
پس از خروج موریتانی، نیروهای مراکشی جای آنها را گرفتند و دولت مراکش اعلام کرد که این کار را به درخواست ساکنان صحرا انجام داده است. از 1976، 25 تا 40٪ بودجۀ سالانه مراکش صرف جنگ با پولیساریو می‌شد که صدمات سنگینی بر اقتصاد آن کشور وارد می‌کرد. از این‌رو، دولت مراکش در سال 1981 اجرای همه‌پرسی را پیشنهاد کرد، در حالی که هر‌گونه مذاکره با پولیساریو را مردود می‌شمرد.
از آن زمان تا سال 1991، میانجی‌گری‌های فراوان دولت‌ها و سازمان ملل برای خاتمه دادن به این نزاع کارساز نبود، و در نهایت سازمان ملل متحد در 1991 قطعنامه برقراری آتش‌بس و اجرای همه‌پرسی در صحرای غربی را صادر کرد. سرانجام، مراکش و پولیساریو دربارۀ اجرای همه‌پرسی توافق کردند. آتش‌بس در همین سال زیرنظر نمایندگان سازمان ملل متحد برقرار شد، ولی اجرای همه‌پرسی به سبب اختلاف نظرها همچنان به زمانی پس از رفع مشکلات موکول گردید.