آیسسکو
سازمانِ آموزشى، علمى و فرهنگى اسلامى (آیسسکو) در سال 1979میلادی و بر اساس مصوبه شماره C10/12 دهمین کنفرانس وزراى خارجه کشورهاى عضو سازمان کنفرانس اسلامى در شهر فاس مراکش تأسیس گردید.
تأسیس
اساسنامه این سازمان در یازدهمین کنفرانس وزراى خارجه کشورهاى عضو سازمان مذکور در پاکستان در سال 1980 به تصویب رسید و در سومین نشست کنفرانس سران اسلامى در مکه مکرمه در سال 1981 نهایى گردید و از کشورهاى عضو کنفرانس اسلامى درخواست گردید تا از این سازمان تازه تأسیس حمایت نموده و به عضویت این سازمان درآیند. اولین مجمع عمومى سازمان آیسسکو از سوم تا پنجم مى 1982 در مراکش برگزار گردید. این سازمان در جهت پاسخ‌گویى به آرمان‌هاى امت اسلامى و تحکیم هم‌بستگى و همکارى میان جوامع اسلامى در قالبِ ایده‌هاى سعه صدر و ارزش‌هاى والاى اسلامى، پایه‌ریزى گردید.
اهداف سازمان
مهم‌ترین اهداف تشکیل سازمان آیسسکو عبارتند از:
- تقویت و تحکیم همکارى بین کشورهاى عضو در زمینه‌هاى آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات؛
- توسعه علوم کاربردى و استفاده از فن‌آورى‌هاى پیشرفته در چهارچوب ارزش‌ها و آرمان‌هاى متعالى و جاودانه اسلامى؛
- تحکیمِ تفاهم میان ملل مسلمان و کمک به تحقق صلح و امنیت جهانى از راه‌هاى مختلف به ویژه از طریق آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات؛
- ایجاد هماهنگى بین نهادهاى تخصصى سازمان کنفرانس اسلامى در زمینه آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات از یک طرف و کشورهاى عضو سازمان آیسسکو از سوى دیگر، براى تحکیم هم‌بستگى اسلامى؛
- مبنا قرار دادن فرهنگ اسلامى در برنامه‌هاى درسى کلیه سطوح و مقاطع آموزشى؛
- تحکیم فرهنگ اصیل اسلامى و صیانت از استقلال تفکر اسلامى در مقابله با کلیه اشکال تهاجم فرهنگى و تمامى عوامل تحریف و حفظ ویژگى‌هاى بارز تمدن اسلامى؛
- پاسدارى از هویت اسلامى مسلمانان در کشورهاى غیر مسلمان.
دفاتر
مقر اصلی آیسسکو در رباط است و تاکنون این سازمان مبادرت به گشایش دو دفتر منطقه‌ای در شارجه (امارات متحده عربی) و تهران نموده است.
وظایف
برخى از مهم‌ترین وظایف سازمان آیسسکو عبارتند از:
- فعالیت در جهت گسترش فرهنگ اسلام و زبان قرآن کریم در سطح جهان، میان غیرِ عرب زبان از راه همکارى با سازمان‌هاى علمى، فرهنگى و آموزشى اتحادیه عرب و سایر سازمانها و نهادهاى اسلامى براى برنامه‌ریزى و حمایت از طرح‌هاى مناسب؛
- حمایت از دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و مؤسسات دولتى و خصوصى متخصص در زمینه مطالعات قرآنى، زبان عربى و فرهنگ اسلامى و اصلاح برنامه‌هاى آموزشى، کتاب‌هاى درسى و روش‌هاى تدریس آنها به منظور تحقق توسعه فرهنگى؛
- حمایت از سازمان‌هاى فعال در امور آموزشى، علمى و فرهنگى و ارتباطات براى گسترش اهداف سازمان؛
- تقویت مراکز و نهادهاى تخصصى براى حمایت از فعالیت‌هاى علمى، آموزشى افراد، سازمانها، انجمن‌هاى خیریه یا مراکز اسلامى فعال در ترویج فرهنگ اسلامى و تدریس قرآن کریم، زبان عربى و تشویق و حمایت از تلاش‌هاى کشورهاى عضو در جهت تهیه برنامه‌هاى آموزشى، فنى و علمى؛ نیز تشویق محققین و مبتکرین مسلمان؛
- کمک به دانشگاه‌هاى کشورهاى اسلامى و غیر اسلامى و تشویق آنها به ایجاد کرسى‌ها، مؤسسات و گروه‌هاى مطالعات و فرهنگ اسلامى و برقرارى همکارى مؤثر میان آنها؛
- ترویج کارهاى تحقیقى و مطالعاتى براى توسعه و ارتقاى آموزش در کشورهاى اسلامى و القاى ویژگى اسلامى به تمامى ابعاد تمدن، هنر و فرهنگ؛
- برگزارى کنفرانس‌ها، سمپوزیوم‌ها و سمینارها و تشویق به تأسیس نهادهاى آموزشى و علمى با همکارى دولت‌ها، سازمان کنفرانس اسلامى، مجامع و سازمان‌هاى فعال در زمینه آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات.
ارکان آیسسکو
سازمان آیسسکو سه رکن دارد که عبارتند از:
مجمع عمومى
مجمع عمومی متشکل از نمایندگان کشورهاى عضو سازمان که از سوى دولت‌هاى کشورهاى عضو تعیین مى‌گردند و عالى‌ترین مرجع تصمیم‌گیرى است. مجمع هر سه سال یک بار به طور منظم جهت تعیین برنامه عمل سه ساله تشکیل مى‌گردد و همچنین هر سه سال یک بار مدیر کل جدید منصوب مى‌نماید.
مجمع دارای یک دفتر است و در طی هر یک از جلسات سازمان مجمع عمومی، یک رئیس، سه معاون رئیس، یک گزارشگر و رؤسای کمیته‌های کنفرانس را انتخاب خواهد کرد و همچنین دفتر کنفرانس شامل رئیس شورای اجرایی نیز خواهد بود. هر یک از اعضاء محق به دادن یک رأی می‌باشند.
قطعنامه‌ها از سوی اکثریت اعضای شرکت کننده و رأی دهنده تصویب خواهد شد.
جلسات مجمع عمومی هر سه سال یکبار بطور منظم برگزار خواهد شد و در خصوص موارد ذیل می‌توان جلسه ویژه برگزار نمود:
- قطعنامه مجمع عمومی
- درخواست از سوی شورای اجرایی سازمان اسلامی آیسسکو
- درخواست از سوی یک سوم اعضاء
- یا درخواست از سوی دبیر کل سازمان اسلامی آیسسکو تصویب شده از سوی حداقل یک سوم اعضاء.
دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامی، یا نماینده وی حق شرکت در مجمع عمومی را دارند. همچنین نهادها و یا مؤسسات وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی نیز طبق قوانین مربوط به اعضاء ناظر سازمان اسلامی آیسسکو حق شرکت در جلسات مجمع عمومی را خواهند داشت و همچنین وزرای آموزشی کشورهای عضو به علاوه هیأت همراه نیز از این حق برخوردارند.
از جمله وظایف مجمع عمومی عبارتست از:
- شرح خط مشی عمومی سازمان اسلامی آیسسکو
- تصویب طرحهای عمل، برنامه‌ها، تضمین و بودجه و پروژه‌های در دست اجرای سازمان
- بحث در مورد گزارش‌ها و پیشنهادات ارائه شده از سوی اعضاء همچنین پیشنهادات صادره از سوی شورای اجرایی و عملکرد مناسب آن
- تصویب آئین‌نامه‌های مجمع عمومی
- اصلاح و تصویب آئین نامه‌های مجمع، همچنین قوانین مالی سازمان اسلامی آیسسکو و قوانین پرسنلی. مجمع عمومی اجرای متون مقررات جاری در دبیرخانه عمومی سازمان کنفرانس اسلامی را مدنظر قرار خواهد داد.
- بررسی تمامی موضوعاتی که در چارچوب صلاحیت دیگر ارگانهای سازمان کنفرانس اسلامی آیسسکو نمی‌باشد.
- تعیین روابط کنفرانس اسلامی آیسسکو با دیگر سازمان‌های اسلامی، عربی و بین المللی و همچنین آژانسهای دولتی تخصصی مطابق با مفاد موافقتنامه‌های دو جانبه که بدین منظور منعقد گردیده‌اند.
- بحث و تصویب پیش نویس بودجه و برنامه‌ها و همچنین حسابهای مسدود سازمان اسلامی آیسسکو
- تشکیل کمیته‌های ویژه جهت انجام مطالعات مخصوص
- انتخاب دبیر کل سازمان اسلامی آیسسکو برای مدت 3 سال که قابل تمدید می‌باشد. آیین‌نامه مجمع عمومی، شرایط تعیین نامزدها و فرآیند انتخابات را مشخص می‌نماید.
- تأیید نامزدی اعضای شورای اجرایی سازمان اسلامی آیسسکو که این افراد به غیر از داشتن مهارت در امور اسلامی، علوم، تحصیلات، هنر، ادبیات و ارتباطات، بایستی تجارب و توانایی لازم جهت بعهده گرفتن، کنترل و اجرای وظایف مقرر شده از سوی شورا دارا باشند.
شوراى اجرایى
متشکل از نمایندگان کلیه کشورهاى عضو سازمان است و مقررات داخلى سازمان را به استثناى مقرراتى که در حوزه مسئولیت مجمع عمومى است تعیین مى‌کند. انتصاب معاون مدیر کل سازمان نیز بر عهده شوراى اجرایى است علاوه بر این دستور کار جلسات مجمع عمومى را بنا بر پیشنهاد مدیر کل و بر اساس کار سازمان و برآورد بودجه به مجمع عمومى جهت تصویب ارائه مى‌نمایند.
اداره کل
اداره کل توسط یک مدیر کل اداره مى‌شود که مجمع عمومى وى را براى یک دوره سه ساله قابل تمدید انتخاب مى‌کند. آیین‌نامه مجمع عمومى، شرایط مورد نیاز و مراحل گزینش فرد براى تصدى این سمت را تعیین مى‌کنند. مدیر کل رئیس تشکیلات ادارى سازمان آیسسکو بوده و در مقابل شوراى اجرایى و مجمع عمومى مسئول مى‌باشد. کلیه کارکنان اداره کل مستقیماً تحت نظر مدیر کل انجام وظیفه مى‌کنند.
در صورت خالى ماندن پست مدیر کلى به دلیل استعفا، سلب صلاحیت و یا هر دلیل دیگر، اختیار هویت دستگاه ادارى و پى‌گیرى اجراى برنامه‌ها به معاون مدیر کل تفویض مى‌شود. سپس مجمع عمومى حداکثر ظرف یک سال تشکیل جلسه مى‌دهد تا مدیر کل جدیدى را انتخاب نماید.
منابع مالی
بر طبق اساسنامه، منابع مالى سازمان از راه‌هاى ذیل تأمین مى‌شود:
- حق عضویت کشورهاى عضو که بر اساس درصد حق عضویت هر کشور در بودجه سازمان کنفرانس اسلامى تعیین مى‌گردد، مگر آن که مجمع عمومى تصمیم به تغییر آن داشته باشد؛
- منابع حاصل از انجام همکارى‌هاى مشترک میان سازمان آیسسکو و سایر سازمانها؛
- کمک‌هاى مالى و مبالغى که توسط کشورهاى عضو، یا غیر عضو، نهادها، افراد یا سایر منابع به سازمان اهدا مى‌شود.
شوراى اجرایى سازمان آیسسکو مى‌تواند هدایایى را که جهت مقاصد خاصى به سازمان اهدا مى‌شود، را بپذیرد مشروط بر آن که با اهداف سازمان آیسسکو در تضاد نباشد و این امر تأثیر منفى بر انجام وظایف سازمان نداشته باشد، نظر شورا در این باره بایستى همراه با کلیه ملاحظات مربوط جهت تصویب به مجمع عمومى احاله گردد.
بخش‌های سازمان
بخش علوم
برنامه‌هاى این بخش در راستاى چهار هدف ذیل دنبال مى‌گردد:
- تحقیق بر اساس توسعه علوم و فناورى
- تقویت آموزش علوم و فناورى
- منابع طبیعى و توسعه آن
- علوم انسانى
بخش آموزش
برنامه‌هاى این بخش در راستاى اهداف ذیل دنبال مى‌گردد:
- آموزش تخصصى در کشورهاى اسلامى
- ریشه‌کنى بى‌سوادى
- آموزش مهارت‌هاى زندگى
- آموزش در خدمت توسعه پایدار
- آموزش و هم‌گام شدن با زبان
- تأسیس مراکز فرهنگى، اسلامى زبانِ عربى و دیگر زبان‌هاى ملل مسلمان در دانشگاه‌ها و مؤسسات
- پروژه انجام آموزش‌هاى ضمنِ خدمت معلمان زبان عربى در کشورهاى غیر عرب زبان
- پروژه سوادآموزى در زبان‌هاى ملى با استفاده از استانداردهاى نسخ قرآنى
- پروژه‌هاى نسخه‌بردارى از زبان‌هاى ملل مسلمان در قالب استانداردهاى نسخ قرآنى
بخش فرهنگ و ارتباطات
برنامه‌هاى این بخش در راستاى چهار هدف ذیل دنبال مى‌گردد:
- حفظ هویت و فرهنگ اسلامى
- فرهنگ در خدمت توسعه فراگیر
- فرهنگ اسلامى فعّال
- توانایى ایجاد ارتباطات در کشورهاى اسلامى
بخش روابط و همکارى‌هاى بین‌المللى
برنامه‌هاى این بخش در جهت چهار هدف ذیل دنبال مى‌گردد:
- همکارى بین‌المللى با کشورهاى عربى و اسلامى
- توسعه آموزش فرهنگى، علمى، اجتماعى اسلامى قدس شریف
- توسعه مؤسسات آموزش علوم و فرهنگ پایدار
- فعال نمودن همکارى با کمیسیون‌هاى ملى آیسسکو
مرکز اسناد و اطلاعات
این مرکز به منظور دست‌یابى به دو هدف ذیل ایجاد شده است:
- اطلاعات و ارتباطات براى توسعه جهان اسلام
- توان‌مندى جهان اسلام به منظور برترى دانش براى توسعه برنامه نه ساله آیسسکو
افزون بر اهداف تعیین شده براى هر یک از بخش‌هاى زیر مجموعه آیسسکو، برنامه عمل نه ساله تعیین شده است.
پایتخت فرهنگى جهان اسلام
سازمان آیسسکو هر ساله یکى از شهرهاى مهم جهان اسلام را به عنوان پایتخت فرهنگى جهان اسلام انتخاب مى‌کند.
مکه مکرمه در سال 2005 به عنوان پایتخت فرهنگى جهان اسلام از سوى آیسسکو معرفى گردیده است و آیسسکو صفحه‌اى از سایت خود را به مکه به مناسبت فوق اختصاص داده است. هدف از انتخاب مکه به عنوان پایتخت فرهنگى جهان اسلام برجسته‌تر ساختن موقعیت این شهر مقدس و همچنین معرفى مهم‌ترین سرزمین مذهبى براى نسل جدید مى‌باشد. نباید فراموش شود که مکه محل تولد اسلام است که پیام اسلام از آن شهر مقدس به گوش کلیه جهانیان رسانیده شده است.
همچنین آیسسکو براى سال 2006، شهر تاریخى اصفهان را به عنوان پایتخت فرهنگى جهان اسلامى انتخاب نموده است.
ارکان فرعى آیسسکو
نهادهایی زیر نظر سازمان آیسسکو فعالیت مى‌کنند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
فدراسیون دانشگاه‌هاى جهان اسلام (FUIW)
فدراسیون دانشگاه‌هاى جهان اسلام هم‌گام با آیسسکو در خصوص دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالى در جهان اسلام فعالیت مى‌نماید و سعى در ایجاد همکارى و هم‌بستگى میان دانشگاه‌هاى اسلامى دارد.
نهادِ اسلامى، اخلاقى علوم و فناورى (IBEST)
نهادِ اسلامى، اخلاقىِ علوم و فناورى، در خصوص ارزیابى تحقیقات علمى و نیازهاى مطابق با قوانین و اخلاق اسلامى فعالیت مى‌نماید.
هدف از تأسیس این نهاد هدایت و یکسان کردن نقطه نظرات جهان اسلام و مسلمانان در خصوص جنبه‌هاى اخلاقى مهم و حیاتى از دیدگاه شریعت اسلامى، ایجاد اتفاق نظر در زمینه موضوعات اخلاقى مربوط به علوم و فناورى، کارهاى تحقیقاتى و آمارهاى ارائه شده از سوى کمیته‌ها و مؤسسات مربوطه در کشورهاى اسلامى، ترغیب مؤسسات آموزشى براى معرفى موازین اخلاقى در برنامه‌هاى آموزش و پرورش و غیره مى‌باشد.
مرکز ارتقاى سطح تحقیقات علوم آیسسکو (ICPSR)
این مرکز در بخش علوم آیسسکو قرار دارد که هدفِ آن، حمایت از تحقیقات علمى در کشورهاى اسلامى مى‌باشد. این مرکز در پى تصمیم اولین کنفرانس وزراى علوم و اولین نشست استراتژى توسعه علوم و فناورى در کشورهاى اسلامى در رباط تأسیس گردید.
کلیه سازمان‌هاى یاد شده زیر نظر آیسسکو فعالیت مى‌نمایند.
تدوین استراتژى‌ها
سازمان آیسسکو در جهت برنامه‌ریزى استراتژیک براى احیاى آموزش، فرهنگ و علوم در جهان اسلام مبادرت به طراحى و اجراى هشت استراتژى نموده است که این استراتژى‌ها عبارتند از:
- استراتژى فرهنگى جهان اسلام؛
- استراتژى ارتقاى آموزش در کشورهاى اسلامى؛
- استراتژى توسعه علوم و فناورى در کشورهاى اسلامى؛
- استراتژى نحوه اجراى فرهنگ اسلامى در غرب؛
- استراتژى استفاده از توانایى مسلمانان در غرب؛
- استراتژى تقریب مذاهب مسلمانان؛
- استراتژى مدیریت منابع آب در کشورهاى اسلامى؛
- استراتژى توسعه بیو تکنولوژى در کشورهاى اسلامى.