محمد بن مسعود سمرقندی کوفی (عیاشی)
÷
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در
| نام | محمد بن مسعود بن محمد عیاشی سلمی سمرقندی |
|---|---|
| القاب و سایر نام‌ها | ابوالنضر • ابوالنضر ال‍ع‍ی‍اش‍ی • عیاشی • ابوالنضر محمد بن مسعود عیاشی • اب‍ون‍ض‍رسلمی • ابی‌النضر محمد بن مسعود سمرقندی • محمد بن مسعود |
| زاده | در حدود 260 ق • سمرقند |
| درگذشت | در حدود 260 ق • سمرقند |
| استادان | علی بن حسن بن علی بن فضال • عبدالله بن محمد بن خالد طیالسی • ابراهیم بن محمد بن فارس • فضل بن شاذان نیشابوری • حسین بن عبدالله قمی |
| شاگردان | محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشی • جعفر بن محمد بن مسعود عیاشی |
| آثار | تفسیر عیاشی |
| دین و مذهب | اسلام • شیعه |
محمد بن مسعود بن محمد بن عياشى سمرقندى كوفى (متوفای 320ق)، كنيه‌اش ابوالنضر و معروف به «عياشى»، فقيه بزرگوار و عالم وارسته‌اى است كه در رشته‌هاى: عیاشی صاحب آثار فراوانی در زمینه تفسیر، فقه، ادب و حدیث بود. تفسیر عیاشی مشهورترین اثر اوست. وی سنی مذهب بود اما با تحقیق در آثار شیعی تغییر مذهب داد. او از اعيان علما و از اكابر فقهاى شيعه در عهد مرحوم ثقةالاسلام كلينى و استادِ كلينى بوده است.
نیاكان
از نیاكان عیاشی سمرقندی اطلاعی چندان در دست نیست و فقط در موارد اندكی اشاره بدان شده است كه در ذیل می‌خوانیم: ابن ندیم در كتاب خود به نام «فهرست» می‌نویسد: «ابونصر[۱] محمد بن مسعود عیاشی از مردم سمرقند و به قولی، از بنی تمیم بوده است[۲].»
ابوالعباس نجاشی می‌نویسد: «ابونظر محمّد بن مسعود بن محمّد بن عیاش سُلمی سمرقندی معروف به عیاشی است[۳].»
در ریحانه الادب آمده است: «محمّد بن مسعود بن محمّد بن عیّاش تمیمی عراقی كوفی سمرقندی ...[۴]» مسلم است كه وی از تبار عرب‌ها و از دودمان عرب‌های مهاجر سرزمین ماوراء النهر و سمرقند است كه منسوب به عیّاشی، تمیمی، سمرقندی و سلمی می‌باشد.
خاندان عیاشی
متأسفانه در هیچ یك از منابع تاریخی و رجالی، اسمی از خاندان محمّد بن مسعود عیّاشی در سمرقند و بخارا برده نشده است و فقط پسوند عیّاش و یا عیّاشی در ذیل نام محمّد بن مسعود، پدر و جدّ وی تكرار شده است. اكنون شهری به نام «عیّاش» در كشور مغرب قرار دارد كه در گذشته، علمایی در آن دیار می‌زیستند[۵].
موقعیت اجتماعی
پدر محمّد بن مسعود بن محمّد بن عیاش از خاندان ثروتمند و سرشناس و خوشنام و خیّر سمرقند بود. بیشتر كتابهای رجالی نوشته‌اند كه: مسعود بن محمّد بن عیّاش منزل بسیار بزرگی برای فرزندانش به ارث گذاشت، كه ده‌ها محقق كارهای فرهنگی در آن جا انجام می‌دادند. به علاوه بر آن، سیصد هزار دینار پول رایج آن روز از جمله ما ترك وی بود كه محمّد همه آنها را در راه نشر علم وادب و ترویج فرهنگ اهل بیت(ع) به مصرف رساند[۶].
زادگاه
از تاریخ تولد، زادگاه و آرامگاه عیاشی چیزی در حافظه تاریخ ثبت نگردیده و فقط از وی به نام سمرقندی، عراقی و كوفی نام برده‌اند. به طور یقین، زادگاه او سمرقند است. به احتمال قوی، او در جوار تربت سردار شهید خراسان، حضرت قثم بن عباس (ره) (پسر عموی حضرت محمد(ص)) به خاك سپرده شد. رجالیّون بزرگ شیعی و سنی، مانند: ابن ندیم، شیخ طوسی، نجاشی، ابن شهر آشوب، علامه حلی، ابن داود، مامقانی، اردبیلی، مدرسی، محدث قمی، علامه آقا بزرگ تهرانی و سید حسن صدر وی را اهل سمرقند می‌دانند[۷].
بازمانده
شیخ طوسی می‌نویسد: «جعفر بن محمد بن مسعود عیاشی، فاضل و راوی بود و جمیع آثار پدر را روایت نمود. ابوالفضل شیبانی از او روایت كرده است[۸].»
پانویس
- ↑ برخی منابع رجالی كنیه او را «ابو نضر» و «ابو نظر» ذكر كرده‌اند.
- ↑ فهرست ابن ندیم، مقاله پنجم، ص 361.
- ↑ رجال نجاشی، ص 247.
- ↑ ریحانه الادب، ج 4، ص 220.
- ↑ فوائد رضویه، ص 302 و 621؛ ریحانه الادب، ج 4، ص 220.
- ↑ فهرست ابن ندیم، ص 361؛ رجال نجاشی، ص 247؛ رجال طوسی، ص 136 و معالم العلما، ص 29.
- ↑ حسین بن عبدالله قمی.
- ↑ رجال طوسی، ص 459.