علی بن ابی بکر السکران
الگو:جعبه اطلاعات اشخاص علی بن ابی‌بکر السکران (۸۱۸ - ۸۹۵ هجری قمری) پیشوا و شیخ صوفیه و از علمای برجسته حضرموت در زمان خود بود[۱]. او شاعری با شعرهای فراوان است و اشعار او بیش از همه عرفانی محور در تدبر خدا و در مدح رسول است. او مسجد معروفی در شهر تریم دارد که همان مسجد شیخ علی است و «السکران» کنیه‌ای است که به خاطر شدت علاقه‌اش به عبادت به گونه‌ای که دیدگانش را مست کرده است پدرش به او داده است.
نسب
علی بن أبی‌بکر السکران بن عبدالرحمن السقاف بن محمد مولى الدویلة بن علی بن علوی الغیور بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن علی بن أبی‌طالب، و علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله است.
وی بیست و دومین نوه رسول خدا محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.
تولد و تربیت
وی در سال 818 هجری قمری در شهر تریم حضرموت متولد شد. مادرش مریم بنت احمد بن محمد بارشید است. یک ساله بود که پدربزرگش در گذشت و سه ساله بود که پدرش نیز از دنیا رفت. به سرپرستی برادرش عبدالله عیدروس و عمویش عمرالمحضار رشد کرد. از دانشمندان بزرگ‌تریم و مجتهدین آن زمان آموزش دید[۲]. قرآن را حفظ کرد و با تجوید و بر مبنای ابو عمرو و نافع قرائت می‌کرد. کتاب "الحاوی الصغیر" نوشته آقای قزوینی در فقه و "القاعده -هاوی» در لغت و چندین متن در بسیاری از هنرها را حفظ شده بود. او به کتاب «تحفه المتعبد» و عمل به آن بسیار اهتمام می‌ورزید همچنین به کتاب‌های امام غزالی به ویژه کتاب «إحیاء علوم الدین» بسیار علاقه داشت و بیست و پنج مرتبه آن را نزد برادرش عبدالله العیدروس خواند و در پایان هر بار، برادرش برای او ضیافتی برای طلاب و فقرا برپا می‌کرد.[۳]
اساتید
او به الشحر و الغیل سفر کرد و به مدت چهار سال در آنجا ماند و از درس فقها بهره برد و بر دانش خود افزود. سپس به عدن و زبید رفت و از دانشمندان آنجا آموخت. سپس به در سال 849 ق، به حرمین شریفین رفت و حج و عمره به جا آورد و جدش را زیارت کرد و از علمای زیادی در آنجا کسب علم کرد، سپس به تریم بازگشت. از جمله اساتیدی او عبارتند از[۴]:
- عمویش عمر بن عبدالرحمن المحضار
- برادرش عبدالله بن أبی‌بکر العیدروس
- محمد بن حسن جمل اللیل
- سعد بن علی مذحج
- محمد بن علی مولى عیدید
- محمد بن أحمد بافضل
- محمد بن علی باعدیلة
- إبراهیم بن محمد باهرمز
- محمد بن أحمد باغشیر
- عبدالله بن محمد باغشیر
- عبدالله بن عبدالرحمن باوزیر
- مسعود بن سعد باشکیل
شاگردان
وقتی به تریم آمد، خود را وقف تدریس و فتوا و قضاوت کرد. افراد بسیاری در زمینه‌های مختلف از او کسب علم کردند. از جمله ایشان:
- عمر بن عبدالرحمن صاحب الحمراء
- ابن أخیه أبوبکر بن عبدالله العدنی
- محمد بن عبدالرحمن الأسقع
- أحمد بن عبدالله شنبل
- محمد بن أحمد باجرفیل
- قاسم بن محمد العراقی
- محمد بن سهل باقشیر
- محمد بن عبدالرحمن باصهی
تالیفات
گروهی از علما او را با حسن نگارش و بیان نیکو و فصاحت کامل توصیف کرده‌اند. کتاب‌های او در موضوعات مختلف از جمله در تکبیر الحرام، آغاز نماز، تعوذ و بسم الله گفتن و نیز در نکاح، احکام صرف و نحو و علم الوقت بسیار است. همچنین توصیه نامه ای نافع در تقوی و اهمیت کسب علم و دانش و فضیلت دارد. از جمله تالیفات او عبارتند از:
- «معارج الهدایة إلى ذوق جنى المعاملة فی النهایة»
- «البرقة المشیقة فی ذکر الخرقة الأنیقة وشیوخ الطریقة»
- «الدر المدهش البهی فی مناقب الشیخ سعد بن علی المذحجی»
- دیوان شعر أکثره فی علوم الصوفیة وفی الحضرات الربانیة
فرزندان
او هفت پسر و پنج دختر دارد، و دختران: بهیه، علویه، رقیه، مریم، عایشه، و پسران: عبدالرحمن، محمد، عمر، عبدالله، علوی، حسن و ابوبکر.[۵]
وفات
در دوازدهم محرم 895 ق در تریم درگذشت و در کنار عمویش المحضار در قبرستان زنبل به خاک سپرده شد.
منابع
الشلی, محمد بن أبی‌بکر (1402 هـ). المشرع الروی فی مناقب السادة الکرام آل أبی علوی (PDF). الجزء الثانی (الطبعة الثانیة). صفحة 470.
خرد, محمد بن علی (2002). غرر البهاءالضوی و درر الجمال البدیع البهی. القاهرة، مصر: المکتبة الأزهریة للتراث. صفحة 296.
پانویس
- ↑ الزرکلی, خیر الدین (2002). الأعلام (PDF). الجزء الرابع. بیروت، لبنان: دار العلم للملایین. صفحة 267. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 22 سبتمبر 2020.
- ↑ الحامد, صالح بن علی (1423 هـ). تاریخ حضرموت. الجزء الثانی. صنعاء، الیمن: مکتبة الإرشاد. صفحة 767.
- ↑ الحبشی, أحمد بن زین. شرح العینیة. سنغافورة: مطبعة کرجای المحدودة. صفحة 200.
- ↑ الحبشی, عیدروس بن عمر (1430 هـ). عقد الیواقیت الجوهریة. الجزء الثانی. تریم، الیمن: دار العلم والدعوة. صفحة 980.
- ↑ المشهور, عبدالرحمن بن محمد (1404 هـ). شمس الظهیرة (PDF). الجزء الأول. جدة، السعودیة: عالم المعرفة. صفحة 130. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 2 ینایر 2020.