محمد بن ادریس شافعی
محمد بن ادریس شافعی پیشوای یکی از مذاهب چهارگانه فقهی اهل سنت است و به پیروان او در فقه شافعی گفته می‌شود.
زندگی و آثار شافعی
نامش محمد و فرزند ادریس ابن عباس بن عثمان ابن شافع و کنیه‌اش ابوعبدالله است. در سال 150 هجری بعد از وفات ابو حنیفه در شهر غزه متولد شد. شافعی در نزد اهل سنت به "ناصرالحدیث" و "مجددالقرن الثالث" معروف است.
امام شافعی در مکه حدیث و فقه را از مسلمی زنجی فراگرفت. در سن 20 سالگی در محضر امام مالک ابن انس در مدینه علم آموزی کرد و با محمد ابن حسن شیبانی و عبدالله ابن عباس مراوداتی داشت.
شافعی در تاریخ 200 هجری به مصر رفت و در اواخر ماه رجب سال 204 وفات یافته در قاهره به خاک سپرده شد.
کتاب‌های امام شافعی
روایت شده است که 113 کتاب در فقه و تفسیر و اصول و ادبیات و... نوشته است. کتاب‌هایی مانند"الرساله" در علم اصول،" الحجه"،"الوصایا الکبیره"،" اختلاف اهل العراق"،"ابطال الاستحسان"،"جامع المزنی الکبیر و الصغیر"، "احکام القرآن" از او به یادگار مانده است. کتاب الام مهمترین کتاب فقهی او به شمار می‌رود.
چند دیدگاه برجسته شافعی
الف) رهبر دینی باید از دو ویژگی بر خوردار باشد اول اینکه باید قرشی باشد، دوم اینکه مردم نسبت به او باید نظر موافق داشته باشند. رهبری بدون بیعت مگر در زمان ضرورت نامشروع است به همین دلیل شافعی خلافت حضرت علی را بر حق دانسته ورویارویان با اورا همچون معاویه اهل بغی دانسته است.
ب) حدیث فقط بر سخن رسول الله صدق می‌کند.
ج) علاقه زیاد به صحابه در مکتب شافعی به چشم می‌خورد.
د) توسل و تبرک به اولیای الهی جایگاه قابل قبولی دارد.
ه)پایبندی به نماز جمعه و جماعات و دو عید برجسته مسلملنان از دیگر ویژگی‌های مذهب شافعی است.
فقه شافعی
فقه شافعی بین فقه اهل رای و فقه اهل نقل و حدیث ارتباط برقرار می‌کند امام شافعی در فقهش ابتدا از قرآن برای حکم و تشریع مدد گرفت و سنت نبوی را هم مفسر و مبین قرآن می‌دانست. شافعی به حدیث بسیار اهمیت می‌داد و برای راوی حدیث تمام شرایط را از قبیل راستی، درستی، دیانت، حافظه و ...را در نظر می‌گرفت بعد از قرآن و حدیث به اجماع مسلمین در مسائل فقهی توجه داشت و برای اجماع هم شرایطی داشت. او علم کلام را دوست نداشت و آن را بدعت می‌دانست، امام شافعی برای علم اصول قواعدی را وضع کرد چنانکه فخر رازی نسبت امام شافعی را به علم اصول مانند نسبت ارسطو به علم منطق می‌داند. مذهب قدیم ومذهب جدید شافعی
شافعی در حجاز و در عراق از همان دوران بلوغ تا 50سالگی مذهبی را داشته که پس از ورودش به مصر آن مذهب عنوان قدیمی پیدا کرده و امام شافعی از تمام مسائل آن تبری جسته است و کتاب"رسائل شافعی" اصول و اساس مکتب جدید را بیان می‌کند و کتاب چهار هزار صفحه ای"الام" مشتمل بر مسائل این مذهب جدید است.
به اتفاق نظر فقها کتاب" حجه" مشتمل بر مذهب قدیم شافعی بوده است.
اصول فقه یا قوانین اجتهاد
امام شافعی استنباط احکام فرعی را در کتاب، سنت، اجماع و آثار اصحاب و قیاس منحصر نمود و در رد استحسان به معنی مصلحت اندیشی و صوابدید عقلهای عامه، دلائل قوی و محکمی را اقامه کرد. وی عرف و مصالح مرسله را نیز باطل می‌دانست تمایزات اصولی مکتب امام شافعی از دیگر مکاتب
1- مکتب شافعی در واقع تعادلی است بین سه مکتب مختل که عبارتند از مکتب قرآن در مکه، مکتب حدیث در مدینه و مکتب اهل رای در عراق.
2- احکام دینی را دور از عادت اقوام و از سطح مصلحت اندیشی و صوابدید عقلهای عامه و چیزی به نام مصالح مرسله می‌دانست.
3- قانونمندی اجتهاد و بنانهادن قواعد اصول فقه از ابتکارات امام شافعی بود و دانشمندان فقیه قبل از ایشان، اگر هم توجهی به قواعد اصولی داشته‌اند به اقتضای ذوق شان بوده نه از راه توجه به قواعد اصولی.
منابع
1- فقه تطبیقی مذاهب پنج گانه جعفری، حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی محمد حواد مغنیه
2- تجزیه و تحلیل زندگانی امام شافعی عبدالله احمدیان
3- چهار امام اهل سنت و جماعت محمد رئوف توکلی
4- خبرگزاری آفتاب
برگرفته از: دانشنامه اسلامی به نقل از سایت رحماء]