احمد بن عبدالقادر باعشن

نام	أحمد بن عبد القادر بن عمر باعشن الدوعنی الحضرمی البكری الشافعی
نام‎های دیگر	شهاب الدین باعشن
درگذشت	1052ق

أحمد بن عبد القادر بن عمر باعشن الدوعنی الحضرمی البكری الشافعی متوفی 1052 ق عالم دینی مسلمان معروف به «شهاب الدین باعشن». او فقیه، نویسنده و محقق چیره دست بود و در خانواده‌ای بزرگ شد که صاحب علم و فضیلت بود و سهم بزرگی در این عرصه داشت. او فقه را طبق مذهب شافعی، و عقاید را از نظر مکتب اشعری فرا گرفت. او را یکی از بهترین علمای حضرموت در قرن یازدهم و از مهم ترین بزرگان و علمای منطقه دوعن می دانند و در زمان خود دوعن شاهد جهش علمی بزرگی بود و محبی درباره او می گوید: «امام اهل عرفان در زمان خود و شیخ اولیاء بود». جمعی از علمای برجسته از درس او بهره برده اند و شرحها و آثار و نامه های فقهی و ادبی متعددی تألیف کردند.

بسیاری از دانشمندان برای او ترجمه کرده اند، از جمله: مورخ اسماعیل پاشا البغدادی، فقیه حنفی و مورخ محمد بن فضل الله المحبی، فقیه و ادیب بزرگ علوی بن طاهر الحداد و مفتی حضرموت عبدالرحمن بن عبید الله السقاف.

نسب

او از خاندان اهل علم و ادب و از طبقه اجتماعی علمای دینی در جامعه حضرمی به شمار می روند و در منطقه جایگاه والایی دارند؛ پدربزرگشان علی بن ابراهیم ملقب به ابی عشن است. آنها از سلسله محمد بن عبدالرحمن بن ابی بکر هستند و اسم کامل او به این ترتیب است:أحمد بن عبد القادر بن عمر بن عبد القادر بن عمر بن عبد الله بن أبی بكر بن عبد الله بن الشیخ علی بن إبراهیم مشهور به أبی عشن .

تولد و تربیت

وی در اواخر قرن دهم هجری در روستای رباط باعشن در وادی دوعن حضرموت به دنیا آمد. او تربیتش را در خانواده ای صالح فرا گرفت زیرا در خانه علم پرورش یافت که در تربیت دینی او سهم بسزایی داشت و قرآن را نزد پدرش عبدالقادر بن عمر فرا گرفت و حفظ نمود و نیز بعضی مقدمات علمی و شرعی را نیز نزد پدر فرا گرفته، سپس فقه شافعی را نزد عبدالله باعشن خواند و بقیه تحصیلات خود را نزد عمر بن عیسى باركوة السمرقندی تکمیل نمود.

جایگاه علمی

از ممتازترین علمای دوعن بود و به بیان نیکو و فهم فراوان و شیوایی در تألیفاتش معروف بود و اگر حرمت های خدا را زیر پا گذاشته شده می دید به شدت برخورد می کردو بسیار خشمگین می شد.او معتقد به وحدت وجود نبود و اعتقاد قدریه و جبریه را طبق کتاب و سنت رد می کرد. طلاب علم از نواحی مختلف حضرموت به حضورش می آمدند مانند شیخ علی بن عبدالله باراس و نزد او درس می‌خواندند و در قریه‌اش ساکن می‌شدند واز او بهره مند می شدند تا اینکه به دستور استاد یا به آغوش خانواده های خود بازگشته یا به مناطقی که اعتقاد دینی ضعیف شده بود رهسپار می شدند.

مورخ محبی در ترجمه خود درباره وی چنین می گوید: شیخ احمد بن عبدالقادر بن عمر الدوانی الحضرمی مظهر دوستان، امنیت مؤمنان، چیکده بزرگان صوفیان دانشمند وامام اهل عرفان در زمان خود بود... .

شاگردان

شاگردان زیادی از محضر او استفاده کردند که بعضی از آنان عبارت بودند از:

عمر بن عبد الرحمن العطاس عبد الرحمن بن إبراهیم باعلوی مشهور به معلم عمر بن حسین بن عبد الرحمن بن الشیخ علی علی بن عمر بن الشیخ علی بن عبد الله باراس

تالیفات

مهمترین تالیفات او عبارتند از:

شرح كتاب «البیان والمزید المشتمل على معانی التنزیه وحقائق التوحید على أنس الوحید ونزهة المرید» از أبی مدین شعیب التلمسانی

«جلاء الأبصار وصلاح السرائر»

«لوامع الأنوار حلیة الفقر من مطالع الأسرار مسافة القصر»

حاشیه بر حزب الفتح وحزب النصر

«شرح مشكلات الأمر المحكم المربوط وفتح مغلقاته»

وفات

او در شب دوازدهم شعبان سال 1052 هـ برابر با پنجم نوامبر سال 1642 م در روستایش در قبرستانی معروف به سیده به خاک سپرده شد.