علوی بن احمد السقاف
علوی بن احمد السقاف (1255 - 1335 ه.ق.) عالم و فقیه شافعی، نقیب و نسب نگار علویان مکه مکرمه و از علمای برجسته آن بود[۱]. در سال 1298 هجری قمری به مسئولیت نقابت سادات علوی مکه منصوب شد و اساتیدش به او اجازه نقل حدیث دادند و به او اجازه تدریس در حرم شریف را دادند[۲]. سپس در سال 1311 هجری قمری با خانواده خود به لحج هجرت کرد و تا سال 1327 قمری در آنجا اقامت گزید و پس از آن به مکه مکرمه بازگشت و شیخ علویان شد. وی دارای کتب و نامه های فراوانی است، از جمله مجموعه ای در جلد «مجموعه هشت نامه مفید شافعی»[۳].
نسب
علوی بن أحمد بن عبد الرحمن بن محمد بن عبد الله بن حسین بن عیدروس بن أحمد بن أبی بكر بن عبد الرحمن بن عمر بن عبد الرحمن بن عقیل بن عبد الرحمن السقاف بن محمد مولى الدویلة بن علی بن علوی الغیور بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبید الله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی زین العابدین بن الحسین بن علی بن أبی طالب و علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله است .
او سی و سومین نوه رسول خدا محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.
تولد و تربیت
وی در ماه شوال سال 1255 هجری قمری در مکه به دنیا آمد و در دامان پدر پرورش یافت و حافظ قرآن کریم و در بسیاری از علوم سرآمد شد[۴]. او در علوم سرآمد بود، در عقاید متبحر بود، مشتاق گردآوری کتب گرانبها بود و بسیاری از آنها را به دست آورد[۵].
اساتید
او از محضر اساتید و بزرگان به نامی بهره برد که برخی از ایشان عبارتند از:[۶]
پدرش أحمد بن عبد الرحمن السقاف
أحمد بن زینی دحلان
عمر بن عبد الله الجفری
محمد بن حسین الحبشی
أبو بكر بن عبد الله العطاس
محمد بن عبد الباقی الأهدل
حرکت به لحج
در اواخر سال 1311 هجری قمری او و جمعی از علما مجبور شدند برای در امان ماندن از آسیب شریف عون مکه را ترک کنند. لذا سلطان فضل بن علی العبدلی از او دعوت کرد تا در حوطه لحج برای خدمت به علم در آنجا زندگی کند. پس دعوت او را اجابت کرد و خانواده اش را از مکه آورد و در لحج مشغول به تدریس شد. مردم برای کسب علم آمدند و حدود یکصد و پنجاه طلبه که مبتدی نبودند و تعدادی از آنها به عنوان قضات فارغ التحصیل شدند و برخی از آنها به درجه اجتهاد رسیدند.
سید سلیم بن احمد بن علی المحضر صاحب حبان که در سال 1313 هجری قمری در لحج به دیدار او رفت، درباره او می گوید:[۷]
يا ظاعنًا عن مكة هل من لقا**********بعد البعاد عن المحصب والنقا
وخرجت منها خائفًا مترقبًا**********مثل النبي الهاشمي المنتقى
لك في رسول الله أحمد أسوة**********بمناله نصرًا على أهل الشقا
وكذلك موسى حين فارق مدينًا**********ولقى شعيبًا حبذاك الملتقا
وكذا ابن عيسى أحمد من قد مضى**********هذا السبيل ولم يكن متعوقا
فكفى بهم لك في الترحل قدوة**********وكفيت شر معاند ومنافقا
تالیفات
وی دارای کتب بسیاری در فقه، زندگی نامه، انساب و تاریخ است که بسیاری از آنها در زمان حیات وی چاپ شده است، از جمله:[۸]
«الفوائد المكیة فیما یحتاج إلیه طلبة السادة الشافعیة»
«مختصر الفوائد المكیة»
«علاج الأمراض الردیة بشرح الوصیة الحدادیة»
«القول الجامع المتین فی بعض المهم من حقوق إخواننا المسلمین»
«الكوكب الأجوج فی أحكام الملائكة والشیاطین والأنس والجن ویأجوج ومأجوج»
«فتح العلام بأحكام السلام»
«قمع الشهوة عن تناول التنباك والكِفتة والقات والقهوة» (الكِفتة نوع من القات)
«القول الجامع النجیح فی أحكام صلاة التسابیح»
«ترشیح المستفیدین بتوشیح فتح المعین»
«هدیة الناهض إلى كفایة الخائض» فی علم الفرائض
«خدمة المرتاب من أهل الكتاب»
«أنساب أهل البیت»
«السیرة النبویة فی الأنساب الفاطمیة»
«مطلب الراغب فیما یحتاج إلیه الطالب»
«الباقیات الصالحات والدروع السابغات» مجموع أوراد نبویة
«منظومة فی الأنبیاء الذین یجب الإیمان بهم»
«نظم فی معرفة الوقت والقِبْلة»
«رسالة فی زیارة القبر النبوی الشریف»
«رسالة فی الجبر والمقابلة»
«رسالة فی الحساب»
«منظومة فی تاریخ القرون والأنبیاء والسیرة الشریفة»
«مصطفى العلوم» مجموع منظوم لخص فیه عشرین علمًا
رسائل فی النحو والفلك والمیقات وغیر ذلك من الشروح والرسائل
فرزندان
او با آمنه دختر محمد بن حسین الحبشی ازدواج کرد و صاحب سه فرزند شد: احمد که ریاست دربار سلطنتی هاشمی در اردن را بر عهده داشت، محمد و حسن.
وفات
وی در شب جمعه پانزدهم محرم سال 1335 هجری قمری در مکه مکرمه وفات یافت[۹]. بامداد بر در خانه کعبه بر او نماز گزارد و در قطعه سادات علوی قبرستان المعلاة به خاک سپرده شد[۱۰].
منبع
السقاف, علوی بن أحمد (1425 هـ). مختصر الفوائد المكیة (PDF). بیروت، لبنان: دار البشائر الإسلامیة. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 26 نوفمبر 2020.
پانویس
- ↑ الزركلي, خير الدين (2002). الأعلام (PDF). الجزء الرابع. بيروت، لبنان: دار العلم للملايين. صفحة 249. مؤرشف من الأصل (PDF) في 22 سبتمبر 2020.
- ↑ عبد الجبار, عمر بن يحيى (1403 هـ). سير وتراجم بعض علمائنا في القرن الرابع عشر للهجرة. جدة، السعودية: تهامة. صفحة 137.
- ↑ تيمور, أحمد بن إسماعيل (2019). أعلام الفكر الإسلامي في العصر الحديث. المملكة المتحدة: مؤسسة هنداوي. صفحة 263. مؤرشف من الأصل في 18 يناير 2021.
- ↑ المشهور, أبو بكر بن علي. لوامع النور. الجزء الأول. صنعاء، اليمن: دار المهاجر. صفحة 281.
- ↑ المشهور, عبد الرحمن بن محمد (1404 هـ). شمس الظهيرة (PDF). الجزء الأول. جدة، السعودية: عالم المعرفة. صفحة 243. مؤرشف من الأصل (PDF) في 2 يناير 2020.
- ↑ العطاس, علي بن حسين. تاج الأعراس في مناقب الحبيب صالح بن عبد الله العطاس. الجزء الثاني (الطبعة الأولى). إندونيسيا: منارة قدس. صفحة 672.
- ↑ العبدلي, أحمد فضل (1351 هـ). هدية الزمن في أخبار ملوك لحج وعدن (PDF). القاهرة، مصر: المطبعة السلفية ومكتبتها. صفحة 188. مؤرشف من الأصل (PDF) في 30 ديسمبر 2020.
- ↑ المرعشلي, يوسف عبد الرحمن (1427 هـ). نثر الجواهر والدرر في علماء القرن الرابع عشر (PDF). بيروت، لبنان: دار المعرفة. صفحة 872. مؤرشف من الأصل (PDF) في 12 يونيو 2018.
- ↑ مرداد, عبد الله أبو الخير (1406 هـ). المختصر من كتاب نشر النور والزهر في تراجم أفاضل مكة (PDF). جدة، السعودية: عالم المعرفة. صفحة 343.
- ↑ السقاف, أحمد بن عبد الرحمن. الأمالي. تريم، اليمن: دار الأصول. صفحة 111.