ریاض الصلح
ریاض الصلح نخست‌وزیر و سیاستمدار لبنانى است.
| نام | ریاض صلح |
|---|---|
| نام پدر | رضا الصلح |
| متولد | ۱۵ صفر ۱۳۱۲/ ۱۸ اوت ۱۸۹۴ |
| محل تولد | بیروت |
| برخی مشاغل | نخست‌وزیر لبنان |
تولد
او در ۱۵ صفر ۱۳۱۲/ ۱۸ اوت ۱۸۹۴ در بیروت به دنیا آمد. ریاض به خاندان بزرگ سنّى الصلح نسب مى برد که از صاحب منصبان سیاسى بودند. پدرش رضاالصلح فرماندار چند شهر از جمله نبطیه در لبنان بود.
تحصیلات
ریاض الصلح تحصیلات خود را در بیروت گذراند و در ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸ که پدرش نماینده بیروت در مجلس نمایندگان عثمانى (مجلس مبعوثان) شد، همراه خانوادهاش به استانبول رفت و در ۱۳۲۸/ ۱۹۱۰ در دانشکده حقوق استانبول به تحصیل مشغول شد[۱]
فعالیت‌های سیاسی
او همزمان به جمعیت العربیة الفتاة (جمعیت جوانان عرب) پیوست. این جمعیت خواستار خودمختارى عربها در چهارچوب حکومت عثمانى بود. ریاض پس از فارغالتحصیلى و پایان دوره نمایندگى پدرش، در ۱۳۳۱/ ۱۹۱۳ همراه خانواده به بیروت بازگشت و فعالیتهاى سیاسى خود را با گروهى از اعضاى جمعیت العربیة الفتاة، که در بیروت مستقر بودند، ادامه داد. حکومت عثمانى او را در ۱۳۳۳/ ۱۹۱۵ به دلیل ارتباط با امیرفیصل اول، فرزند شریف حسینبن علی، که بر ضد حکومت عثمانى قیام کرده بود، دستگیر و زندانى کردند. در همین زمان پدرش نیز به دلیل فعالیتهاى سیاسى و مخالفت با حکومت عثمانى به زندان افتاد.
دادگاه نظامى عثمانى در ۱۳۳۴/ ۱۹۱۶ ریاض الصلح و پدرش را به تبعید در آناطولى محکوم کرد که تا ۱۳۳۶/ ۱۹۱۸ ادامه داشت [۲]. ریاض الصلح پس از بازگشت از تبعید با پدرش به دمشق رفت زیرا امیرفیصل در این زمان با شکست دادن عثمانیها آنجا را تصرف کرده و پادشاهى عربى سوریه شامل سوریه، لبنان، فلسطین و اردن را تشکیل داده بود. پدر ریاضال صلح به سمت وزیر کشور در حکومت امیرفیصل انتخاب و ریاض نیز فرماندار شهر صیدا شد، اما ریاض الصلح پس از مدتى براثر فشار فرانسویها از مقام خود استعفا داد و به دمشق بازگشت.
او سپس به حزب الاستقلال العربى پیوست، که متشکل از ملىگرایان عرب بود و بر ضد استعمار فرانسه فعالیت مى کرد[۳]. در ۱۳۳۸/ ۱۹۲۰ که ارتش فرانسه در جنگ مَیَسلون، ملىگرایان عرب را شکست داد و دمشق را تصرف کرد، ریاض الصلح ناگزیر به قاهره و سپس به بیروت رفت. دادگاه نظامى فرانسه به طور غیابى وى را به سبب حمایت از امیرفیصل و فعالیتهاى ضد فرانسوى به اعدام محکوم کرد. ریاض الصلح ناگزیر از بیروت به فلسطین رفت که زیر سلطه فرانسویها نبود. او در ۱۳۰۰ش/ ۱۹۲۱ در مجمع سورى ـ فلسطینى در ژنو شرکت کرد. ریاض الصلح که تا ۱۳۰۳ش/ ۱۹۲۴ در فلسطین، مصر و اروپا زندگى مى کرد پس از اینکه دولت فرانسه او را بخشید، به بیروت بازگشت [۴]. ریاض الصلح در بیروت به اتفاق دوستش خیرالدین الاحْدَب، روزنامه العهد الجدید را تأسیس کرد. خط مشى روزنامه مخالفت با استعمار فرانسه و کوشش براى استقلال لبنان و سوریه بود. بنابراین، فرانسویها چندین بار آن را توقیف کردند. ریاض همزمان به کشورهاى مختلفى سفر کرد و مبارزه با استعمار فرانسه را ادامه داد[۵].
با آغاز قیام مردم سوریه بر ضد استعمار فرانسه در ۱۳۰۴ش/ ۱۹۲۵، ریاض الصلح براى حمایت از قیام به ژنو، مقرّ جامعه ملل، و چند کشور اروپایى سفر کرد. در پى این فعالیتها، فرانسویها او را در ۱۳۰۵ش/ ۱۹۲۶ در بیروت دستگیر و زندانى کردند، اما او پس از مدتى از زندان فرار کرد و به اروپا رفت. در ۱۳۰۷ش/ ۱۹۲۸ که ملىگرایان سوریه حزب تجمع ملى (الکُتْلَة الوطنیة) را تأسیس کردند، ریاض نیز به این حزب پیوست [۶]. ریاض الصلح در ۱۳۱۲ش/ ۱۹۳۳ در بیروت افزون بر کار وکالت، فعالیتهاى ضداستعمارى خود را نیز ادامه داد. در ۱۳۱۴ش/ ۱۹۳۵، دولت فرانسه وى را به سبب نقش مهمى که در اعتصابات کارگرى داشت، دو ماه به قامِشْلى در سوریه تبعید کرد. پس از پایان تبعید، ریاض در فلسطین با دیوید بنگوریون و دیگر شخصیتهاى برجسته جنبش صهیونیسم دیدار کرد تا از حقوق فلسطینیها دفاع کند، اما کوششهاى او براى کاستن مهاجرت یهودیان به خاورمیانه و نفوذ آنها در آنجا، نتیجه اى نداشت [۷]. ریاض الصلح در ۱۳۱۶ش/ ۱۹۳۷ نامزد انتخابات مجلس در بیروت شد، اما پس از قطعىشدن شائبه تقلب در انتخابات از آن کناره گرفت. در ۱۳۲۰ش/ ۱۹۴۱ به دلیل وقوع جنگ جهانى دوم (۱۹۳۹ـ۱۹۴۵)، اوضاع اقتصادى لبنان وخیم شد. در چنین اوضاعى ریاض الصلح اعتصابات مردمى را رهبرى مىکرد که به استعفاى دولت انجامید. او بار دیگر در ۱۳۲۲ش/ ۱۹۴۳ در انتخابات مجلس شرکت کرد و به نمایندگى انتخاب شد[۸].
در ۲۹ شهریور ۱۳۲۲/ ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۳، مجلس لبنان بِشاره خورى را به ریاست جمهورى انتخاب کرد، او نیز ریاض الصلح را به نخست‌وزیرى و نیز وزارت دارایى برگزید[۹].ریاض الصلح و بشاره خورى قانون اساسى لبنان را اصلاح کردند. براساس این تغییرات، همه قوانین راجع به تحت الحمایگى فرانسه لغو شد و لبنان کشورى عربى، مستقل و تجزیه ناپذیر به شمار آمد که در آن مسلمانان و مسیحیان حقوق برابر داشتند. این اصول که بعدها به میثاق ملى لبنان معروف شد، در ۱۶ آبان ۱۳۲۲/ ۸ نوامبر ۱۹۴۳ به تصویب مجلس لبنان رسید[۱۰]. فرانسویها در واکنش به این میثاق، در ۱۹ آبان/ ۱۱ نوامبر، بشاره خورى، ریاض الصلح و شمارى از وزیران و اعضاى مجلس را دستگیر و زندانى کردند. فرانسویها مجلس را نیز منحل و امیل اده را به سممَت رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر منصوب کردند[۱۱]. مردم لبنان در واکنش به این اقدامات، تظاهرات گستردهاى برپا کردند و سیاستمداران نیز از عضویت در هیئت دولت امیل اده خوددارى کردند. سرانجام در ۳۰ آبان/ ۲۲ نوامبر و براثر فشار و اعتراضهاى گسترده مردم، دولت فرانسه زندانیان را آزاد و پایان تحت الحمایگى و استقلال لبنان را اعلام کرد. ریاض الصلح نیز بار دیگر نخست‌وزیر لبنان شد. او از ۱۳ تیر ۱۳۲۳/ ۱۳ ژوئیه ۱۹۴۴ تا ۲۹ دى ۱۳۲۳/ ۱۹ ژانویه ۱۹۴۵ یکبار و از ۲۳ آذر ۱۳۲۵/ ۱۴ دسامبر ۱۹۴۶ تا ۲۵ بهمن ۱۳۲۹/ ۱۴ فوریه ۱۹۵۱، چهار بار متوالى از سوى بشاره خورى نخست‌وزیر شد.
ریاض الصلح در این دوره بیشتر به سیاست خارجى توجه داشت، ازاین رو، در اداره امور کشور با مشکلات زیادى مواجه شد. لبنان در آن زمان ساختار ادارى مناسبى نداشت و طایفه گرایى و منازعاتِ برآمده از آن، اداره امور کشور را دشوار کرده بود[۱۲]. فرانسویها در ۱۳۲۵ش/ ۱۹۴۶ درموافقتنامهایى با ریاض الصلح نیروهاى خود را از لبنان خارج کردند[۱۳]. پس از آنکه سازمان ملل در ۱۳۲۶ش/ ۱۹۴۷ تصمیم به تقسیم فلسطین گرفت. ریاض با سران بعضى از کشورهاى عربى که در ۱۳۲۷ش/ ۱۹۴۸ در تدارک حمله به اسرائیل برآمده بودند، مذاکره و آنها را به شرکت در این جنگ ترغیب کرد. براثر این کوششها، ارتش عربى مشترکى تشکیل شد که ارتش لبنان نیز جزو آن بود، اما آنها در این جنگ شکست خوردند[۱۴]. در ۱۵ خرداد ۱۳۲۹/ ۵ ژوئن ۱۹۴۹، اعضاى حزب ملىگراى اجتماعى سوریه (الحزب السورى القومى الاجتماعى) که خواهان تأسیس سوریه بزرگ بودند، به رهبرى آنطوان سعاده شورش مسلحانه کردند، اما نیروهاى امنیتى لبنان شورش آنها را سرکوب کردند و آنطوان سعاده به دستور ریاض الصلح به اتهام شورش مسلحانه دستگیر و به اعدام محکوم شد[۱۵].
مشکلات اقتصادى و سیاسى در ۱۳۲۹ش/ ۱۹۵۰ و ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۱ سبب شد تا مخالفانى که خواستار اصلاحات بودند، بیش از پیش به دولت انتقاد کنند. اقدام شتابزده ریاض الصلح در اعدام آنطوان سعاده نیز انتقادهاى زیادى برانگیخت. از سوى دیگر، دخالتهاى سلیم خورى، برادر بشاره خورى، در امور کشور، موجب اختلاف میان ریاض الصلح و بشاره خورى شد، که در پى آن ریاض الصلح در ۲۴ بهمن ۱۳۲۹/ ۱۳ فوریه ۱۹۵۱ استعفا داد[۱۶].
ترور
در ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۱، ریاض الصلح با دعوت رسمى ملک عبداللّه بن حسین، پادشاه اردن، به آن کشور رفت و در ۲۴ تیر ۱۳۳۰/ ۱۶ ژوئیه ۱۹۵۱ در راه بازگشت، در فرودگاه عمان چند تن از اعضاى حزب ملىگراى اجتماعى سوریه او را ترور کردند. جنازه وى به بیروت منتقل و در همانجا به خاک سپرده شد[۱۷].
پانویس
- ↑ رغید الصلح، ص ۳۶؛ سیل، ص ۵۵، ۶۰، ۷۷.
- ↑ سیل، ص ۹۱، ۹۴، ۱۰۷ـ۱۰۸، ۱۱۱ـ۱۱۲
- ↑ على شعیب، ص ۳۱۱ـ۳۱۳؛ طرابلسى، ص۱۳۰ـ۱۳۱؛ سیل، ص ۱۲۱، ۱۲۵، ۱۲۹، ۱۳۱، ۱۴۵ـ۱۴۶
- ↑ على شعیب، ص ۳۱۴ـ۳۱۵؛ رغید الصلح، همانجا؛ سیل، ص ۱۶۲ـ۱۶۶، ۱۶۸، ۱۷۰
- ↑ على شعیب، ص ۳۱۹؛ سیل، ص ۱۹۴ـ۱۹۷
- ↑ سیل، ص ۱۹۹، ۲۱۴ـ۲۱۵، ۲۴۰ـ۲۴۱
- ↑ رغیدالصلح، ص ۳۷؛ سیل، ص ۲۶۲، ۲۶۷ـ۲۶۸، ۳۰۵ـ۳۱۰
- ↑ على شعیب، ص ۳۲۹؛ سیل، ص۳۷۰ـ۳۷۱، ۴۳۴ـ۴۳۵، ۵۰۰ـ۵۰۱
- ↑ ماجد خلیل ماجد، ص ۵۳؛ طرابلسى، ص ۱۷۷
- ↑ لبیب عبدالساتر، ص ۲۲۳؛ خوند، ج ۱۶، ص ۱۷۸ـ۱۷۹؛ طرابلسى، ص ۱۷۸
- ↑ على سلیمان مقداد، ص ۱۴۷؛ فرید خازن، ص ۶۳۳؛ لبیب عبدالساتر، ص ۲۲۴
- ↑ ماجد خلیل ماجد، ص ۵۳ـ۵۷، ۶۷ـ۷۵؛ سیل، ص ۵۶۵
- ↑ سیل، ص ۶۰۱ـ۶۰۲؛ خوند، ج ۱۶، ص ۱۸۸ـ۱۸۹
- ↑ سیل، ص ۶۳۵، ۶۴۹، ۶۵۳ـ۶۵۴
- ↑ خوند، ج ۱۶، ص ۱۹۶ـ۱۹۷؛ صلیبى، ص ۲۴۱؛ سیل، ص ۶۸۸ـ۶۹۴
- ↑ ماجد خلیل ماجد، ص ۷۵؛ سیل، ص ۷۱۱ـ۷۱۲، ۷۲۱ـ۷۲۲
- ↑ سیل، ص ۷۲۴ـ۷۲۶، ۷۳۷