سوره صافات
| نام | سوره صافات |
|---|---|
| شماره سوره | ۳۷ |
| جزء | ۲۳ |
| ترتیب نزول | ۵۶ |
| مکی • مدنی | مکی |
| تعداد آیات | ۱۸۲ |
| تعداد کلمات | ۸۶۶ |
| تعداد حروف | ۳۹۰۳ |
سوره صافات سی و هفتمین سوره است که مکی و 182آیه دارد. مشابه این سوره از نظر نام، سوره صف است که اشاره به صفوف محکم رزمندگان در صحنه‌های جنگ دارد. این سوره، نخستین سوره از قرآن کریم است که با سوگند آغاز می‌شود. همانند دیگر سوره‌های مکی، بیشتر آیات این سوره نیز درباره ی مبدأ و معاد و با تذکر و انذار همراه است. همچنین به تاریخ پیامبرانی همچون نوح، ابراهیم ،اسحاق ،موسی ،هارون، الیاس، لوط و یونس، اشاره شده و در این میان زندگی حضرت ابراهیم مشروح تر آمده است. عقاید باطل مشرکان در مورد رابطه خداوند با جن یا فرشتگان به شدّت محکوم شده و پیروزی نهایی حقّ بر کفر و شرک و نفاق مطرح گردیده است. بر قرائت سوره صافّات در روزهای جمعه تأکید شده و تلاوت آن، موجب گشایش در رزق و بیمه شدن مال و فرزندان از شیطان می‌شود.
سوره صافات
صافات به طورى که گفته[۱] شده- جمع" صافه" است و" صافه" نیز جمع" صاف"- با تشدید- است، و مراد از این کلمه جماعتى است که: افراد آن در صفى منظم قرار داشته باشند[۲].
مفهوم کلی سوره
اسامی سوره
- صافات،
- ذبیح[۴].
علت نامگذاری
«سوره صافات»؛ این نام از آیۀ اول این سوره گرفته شده که خدا به صف کشیدگان (یعنى فرشتگان صف کشیده یا مجاهدان یا نمازگزاران صف کشیده) سوگند یادکرده است[۵].
«سوره ذبیح»؛ این اسم هم در برخی منابع تفسیری آمده است ولی مستند خاصی برای آن ذکر نشده است محمد سید طنطاوی هم در تفسیرش این اسم را در تفسیر سوره صافات از برخی از علماء نقل کرده است و علت آن را وجود قصۀ ذبیح در این سوره عنوان کرده است[۶].
تعداد آیات و کلمات و حروف
سوره صافات صدوهشتادودو آیه دارد[۷].
سوره صافات هشتصدوشصت کلمه دارد[۸]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است.)
سوره صافات سه‌هزاروهشتصدوبیست‌وشش حرف دارد[۹]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است.)
اهداف و آموزه‌ها
هدف‌هاى اساسى سوره صافات عبارت انداز:
- یادآورى توحید با نفى شرک؛
- یادآورى قیامت؛
- گزارش از تاریخ پیامبران بزرگ به صورت فشرده و مؤثر[۱۰].
محتوا و موضوعات
سوره صافات نیز به حکم آنکه از سوره‌هاى مکى است ویژگی‌هاى کلى سوره‌هاى مکى را در بر دارد، و بیشتر از هر چیز روى اصول معارف و عقائد اسلامى در ناحیه مبدأ و معاد تکیه مى‌کند، و ضمن تعبیرات قاطع و آیات کوتاه و کوبنده، مشرکان را مورد شدیدترین سرزنش‌ها قرار مى‌دهد، و با دلائل روشن و گویا بطلان عقائد آنها را برملا مى‌سازد.
به طور کلى محتواى این سوره در پنج بخش خلاصه مى‌شود:
بخش اول: بحثى پیرامون گروه‌هایى از ملائکه و فرشتگان خداوند، و در مقابل آنها گروهى از شیاطین سرکش و سرنوشت آنها مطرح مى‌سازد.
بخش دوم: از کفار، و انکارشان نسبت به نبوت و معاد، و عاقبت کار آنها در قیامت سخن مى‌گوید، و در همین رابطه بحث آنها را با یکدیگر در روز قیامت، و انداختن گناه به گردن هم، و گرفتارى تمام آنها در چنگال عذاب الهى، و نیز بخشى از نعمتهاى مهم بهشتى و لذات و زیبائی‌ها و شادکامی‌هاى بهشتیان را شرح مى‌دهد.
بخش سوم: قسمتى از تاریخ انبیاى بزرگى، مانند نوح، ابراهیم، اسحاق، موسى، هارون، الیاس، لوط و یونس علیهم‌السلام را به صورت فشرده و در عین حال بسیار مؤثر و نافذ بازگو مى‌کند، ولى در این میان بحث در باره ابراهیم قهرمان بت شکن، و مواقف مختلف زندگى او مشروح تر آمده است، و هدف اصلى آن است که بیانات گذشته با ذکر این شواهد عینى از تاریخ انبیاء به صورت محسوس و ملموس مطرح گردد، و حقائق کلى عقلى در قالب‌هاى حسى مجسم شود.
بخش چهارم: از یکى از انواع شرک که مى‌توان آن را بدترین نوع شرک دانست یعنى اعتقاد به رابطه خویشاوندى میان خداوند و جن و خداوند و فرشتگان بحث مى‌کند، و در جمله‌هاى کوتاهى چنان این عقیده پوشالى را در هم مى‌کوبد که کمترین بهایى براى آن باقى نمى‌ماند.
بخش پنجم که آخرین بخش این سوره است، و در چند آیه کوتاه مطرح شده، پیروزى لشکر حق را بر لشکر کفر و شرک و نفاق، و گرفتار شدن آنها را در چنگال عذاب الهى، ضمن تنزیه و تقدیس پروردگار از نسبت‌هاى ناروایى که مشرکان به او مى‌دهند بیان می‌کند و سوره را با حمد و ستایش پروردگار پایان مى‌دهد[۱۱].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌کعب گوید: رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «کسى که سوره و الصافات را بخواند خدا به او ده حسنه عطا فرماید به عدد هر جن و شیطان‌هاى دور، و از شرک برى شود و دو فرشته حافظ او برایش در روز قیامت شهادت دهند که او مؤمن به پیامبران بوده است».
حسین‌بن‌ابى‌العلاء از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: «هر کس سوره الصافات را در هر جمعه بخواند همیشه از هر آفت و بلائى محفوظ خواهد بود و هر بلیّه از او در زندگانى دنیا رفع خواهد شد و در دنیا به وسیع ترین روزی‌ها روزى داده خواهد شد و خداوند نمی‌رساند در مال و فرزند و بدنش هیچ بدى از شیطان پلید رانده شده و از هیچ ستمکار لجوجى به او صدمه نخواهد رسید و اگر در روز و یا شب آن بمیرد خداوند او را شهید مبعوث فرماید و شهید بمیراند و با شهیدان داخل بهشت کند در درجه از بهشت»[۱۲].
محل و زمان نزول
سوره صافّات در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم نازل شده است[۱۳].
تاریخ نزول سوره صافات در ما بین اسراء و هجرت پیامبر به مدینه است و بعد از سوره لقمان نازل شده است[۱۴].
فضای نزول
دقت در آیات سوره صافات نشان مى‌دهد که وضع آن روز اسلام و مسلمین و مشرکین سبب نزول آن حقائق جاودان از طرف خداوند سبحان شده است که پیوسته به مردان الهى جهت بدهد و کفر و شرک را بکوبد.
آیات شریفه آن در آهنگى بسیار رسا و اعجاب انگیز است که با کمترین تفکر در وضع آن روز مکّه شکّى نمى‌ماند در این‌که این آیات از جانب آفریننده جهان نازل شده است و از آن عجیب تر آیه «وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِینَ» است که خداوند خود به پیامبران (به بشر موحّد و منادى توحید) سلام مى‌دهد چنان که در باره نوح، ابراهیم، موسى، هارون و الیاس به طور جداگانه سلام فرموده است[۱۵].
ویژگی
سوره صافات نخستین سوره از قرآن مجید است که اولین آیات آن با سوگندها شروع مى‌شود، سوگندهایى پر معنا و اندیشه انگیز، سوگندهایى که فکر انسان را همراه خود به جوانب مختلف این جهان مى‌کشاند، و آمادگى براى پذیرش حقایق مى‌دهد.
آیات این سوره کوتاه و داراى سرعت و آهنگ و کثرت عرصه‌ها و چشم اندازها و پر از داستان‌هاى پیامبران است[۱۶].
همچنین این سوره بنابر یکی از دو قول جزو سور مئین (صد آیه ای‌ها) است ابن قتیبه می‌گوید سور مئین سوره‌هایی هستند که بعد از سور طوال آمده اند علت نامگذاری این سوره‌ها به مئین نزدیک بودن تعداد آیه‌های این سوره‌ها به عدد صد می‌باشد[۱۷]. گفته شده این سوره‌ها عبارتند از «بنی إسرائیل، کهف، مریم، طه، أنبیاء، حج و مؤمنون»[۱۸]. برخی دیگر نیز سور مئین را سوره‌های «توبه، نحل، هود، یوسف، کهف، بنی اسرائیل، انبیاء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده اند[۱۹].
روایتى است که از رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئین را به جاى انجیل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشید[۲۰].
منبع
برگرفته از سایت معرفی سوره صافات - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir
پانویس
- ↑ مجمع البيان، ج 8، ص 437.
- ↑ ترجمه تفسير الميزان، ج 17، ص179.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 17، ص 201.
- ↑ ترجمه الإتقان فى علوم القرآن، ج 1، ص198.
- ↑ همان، ص 203.
- ↑ التفسير الوسيط للقرآن الكريم، ج 12، ص 63.
- ↑ الكشف و البيان، ج 8، ص 138.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 17، ص 204.
- ↑ تفسير نمونه، ج 19، ص 4-3.
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 447.
- ↑ همان.
- ↑ حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، مقدمه اول، ص 24.
- ↑ تفسير احسن‌الحديث، ج 9، ص 118
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 17، ص 204.
- ↑ زاد المسير فى علم التفسير، ج 4، ص 141.
- ↑ دراسة حول القرآن الکریم، ص ۳۷.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.
- ↑ جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34