عبدالوهاب ابو سليمان

عبدالوهاب بن ابراهیم ابوسلیمان فقیه، تاریخ نگار، نویسنده سعودی، عضو کمیته علمای ارشد عربستان سعودی(هیئة کبار العلماء) و رئیس سابق دانشکده شریعت در دانشگاه ام القرا است.

عبد الوهاب بن إبراهيم ابو سليمان

نام	عبدالوهاب ابو سليمان
القاب و سایر نام‌ها	عبدالوهاب بن ابراهیم ابوسلیمان
زاده	سال ۱۳۵۶ ه. ق / 1935 م مکه
دین و مذهب	اسلام-اهل‌سنت
آثار	کارت‌های بانکی، بررسی فقهی، حقوقی، اقتصادی و تحلیلی اندیشۀ اصولی، بررسی تحلیلی انتقادی فقه ضرورت و کاربردهای معاصر آن الحرمان الشریفان وجامع الزیتونة عرفات المشعر والشعيرة، بررسی فقهی جغرافیایی و تمدنی
فعالیت‌ها	رئیس دانشکده شریعت و مطالعات اسلامی عضو کمیته پیشرفت‌های علمی در دانشگاه ام‌القرا عضو کمیته کارشناسان دانشنامه فقهی در مجمع جهانی فقه اسلامی ریاست کمیته استیناف گمرکات منطقه غرب عربستان ...

تولد

او در سال ۱۳۵۶ ه. ق / 1935 م در مکه به دنیا آمد.

تحصیلات

تحصیلات ابتدایی خود را در پرورشگاه (دارالایتام) مکه خواند و در سال ۱۳۶۹ از آنجا فارغ‌التحصیل شد، سپس به مؤسسه علمی السعودی رفت و در سال ۱۳۷۳ ه. ق فارغ‌التحصیل شد.

تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشکده شریعت مکه ادامه داد و در سال ۱۳۷۷ ه. ق آن را به پایان رساند.

نزد علمای مسجد الحرام مکه علوم دینی خواند و به مدت هفت سال از ملازمان و همراهان شیخ حسن بن محمد المشاط شد و نزد او علوم اسلامی: فقه، اصول فقه، حدیث و علوم حدیث و همچنین نحو، فصاحت و منطق را فرا گرفت.

فعالیت علمی

کار خود را در سال ۱۳۷۸ به عنوان معلم در دو ماده درسی فقه و تفسیر در مدرسه راهنمایی الزاهر آغاز کرد.

او استاد زبان عربی و روش تدریس علوم شرعی برای دوره معلمان تابستانی شد که توسط وزارت معارف در طائف برگزار می‌شد.

دیپلم تربیت مربی را از دانشگاه آمریکایی بیروت در تابستان ۱۳۸۲ ه. ق دریافت کرد.

به دستور وزیر معارف، به عنوان معلم به دبیرستان عزیزیه در مکه منتقل شد و در آنجا به آموزش علوم عربی و دینی پرداخت و در این مدت یک جزوۀ آموزشی از کتاب عبقریظ الصدیق اثر عباس محمود العقاد تهیه کرد.

در سال ۱۳۸۴ ه. ق به دستور وزیر معارف به‌عنوان استاد دانشکده شریعت در دو مادۀ اصول فقه و فقه تطبیقی (مقارن) منصوب شد.

او در سال ۱۳۸۵ ه. ق برای تحصیلات تکمیلی در رشتۀ حقوق تطبیقی به دانشگاه لندن فرستاده شد. در شوال سال ۱۳۹۰ ه. ق دکترای خود را با سفارش چاپ پایان‌نامه‌اش توسط دانشگاه به دست آورد.

او در زمان تحصیل دکترای خود از کالج سیتی لندن، دیپلم حقوق انگلیسی و مطالعات حقوق بشر را نیز دریافت کرد.

فعالیت

• با تصمیم شورای دانشگاه ملک عبدالعزیز از تاریخ 1391/8/12 تا 1393/8/12 به عنوان رئیس دانشکده شریعت و مطالعات اسلامی منصوب شد.
• او در ۱۲ اوت ۱۳۹۳ به پاس کار و تلاش میدانی که در دوران ریاستش در دانشکده شریعت انجام داد، مدال افتخاری درجه یک دانشگاه را دریافت کرد.
• عضو کمیته پیشرفت‌های علمی در دانشگاه ام‌القرا از زمان تاسیس تا سال ۱۴۱۴ ه. ق.
• عضو کمیته معادل‌سازی مدارک دانشگاهی در وزارت آموزش عالی از ۴ آوریل ۱۳۹۷ ه. ق تا سال ۱۴۰۴ ه.
• او از سوی وزارت دارایی و اقتصاد ملی برای ریاست کمیته استیناف گمرکات منطقه غرب در وزارت دارایی و امور اقتصادی ملی از سال ۱۳۹۱ ه. ق تا سال ۱۳۹۶ انتخاب شد.
• او از سال ۱۳۹۱ ه. ق تا سال ۱۳۹۵ به ریاست کمیته تقویم نسخه خطی دانشگاه منصوب شد.
• عضو شورای علمی دانشگاه ام‌القرا از سال ۱۴۰۵ ه. ق تا سال ۱۴۱۴ ه. ق.
• عضو سابق مرکز میراث اسلامی دانشگاه ام‌القرا.
• عضو هیئت رئیسه امور کتابخانه دانشگاه ام‌القرا در سال ۱۴۰۹.
• او در سال ۱۹۹۶ به عنوان استاد پژوهشی به دانشکده حقوق هاروارد در ایالات متحده آمریکا رفت، در فقه اسلامی سخنرانی کرد و در مورد حقوق اسلامی و کاربرد فعلی آن در عربستان سعودی در دانشگاه بوستون آمریکا و در مرکز ادیان دانشگاه هاروارد سخن گفت.
• او در سال ۱۴۰۱ به عنوان استاد میهمان در دانشگاه دوک، کارولینای شمالی ایالات متحده آمریکا فعالیت کرد.
• عضو کمیته کارشناسان دانشنامه فقهی در مجمع جهانی فقه اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی در حال حاضر.
• استاد میهمان در دانشگاه بین‌المللی اسلامی مالزی در سال 1411 ه. ق / 1990 م.
• استاد میهمان در دانشگاه بین‌المللی اسلامی مالزی برای ترم از ژوئیه 1992 تا 15 نوامبر 1992.
• در حال حاضر عضو کمیته علمی بانک توسعه اسلامی در جده است.
• عضو هیات شرعی بین‌المللی زکات در کویت در ۷ جمادی‌الاولی ۱۴۱۳ ه. ق مصادف با ۱ دسامبر ۱۹۹۲.
• عضو هیئت علمای ارشد عربستان سعودی (هیئة کبار العلماء) تحت دستور سلطنتی شماره (A/138) و تاریخ ۶ ژوئن ۱۴۱۳ ه.
• استاد میهمان در دانشکده حقوق هاروارد. در ایالات متحده آمریکا در ۱۶ نوامبر ۱۹۹۶.
• عضو جایزه بین‌المللی مطالعات اسلامی ملک فیصل تا سال ۱۴۲۰ ه.
• عضو جایزه بین‌المللی امیر نائف برای سال پیامبر و مطالعات اسلامی در سال ۱۴۲۲ ه -2002.
• استاد میهمان در امارات متحده عربی در دانشکده مطالعات عربی- اسلامی در دبی، دانشگاه شیخ زاید در ابوظبی، دانشگاه امارات در العین، مرکز تحقیقات و مطالعات اسلامی جمعة الماجد، از 1420/7/5 ه. ق تا 1420/8/9 ه. ق، مصادف با 3 تا 17 نوامبر 1999 م.
• عضو هیئت مشورتی فقه مالکی در خانه پژوهش مطالعات اسلامی و احیای میراث دبی در سال ۱۴۲۳ ه.

آثار علمی

اول: فقه اسلامی

• بررسی مجله احکام اسلامی بر مذهب امام احمد بن حنبل همراه با پروفسور محمد ابراهیم احمد علی. انتشارات، جده: نشر و توزیع تهامه در سال ۱۴۰۱ ه.
• ترتیب مباحث و مناسبت‌های فقه اسلامی در چهار مذهب. چاپ شده، مؤسسه تحقیقات علمی و احیای دانشگاه ام القرا میراث اسلامی در سال ۱۴۰۹ ه.
• عقد اجاره، منبع تأمین بودجه اسلامی است. جده: مؤسسه اسلامی پژوهش و آموزش بانک توسعه اسلامی - چاپ اول، 1313/1392 ه. ، (کتاب).
• کارت‌های بانکی، بررسی فقهی، حقوقی، اقتصادی و تحلیلی. چاپ اول. مجموعه فقه اسلامی جده سازمان کنفرانس اسلامی، همراه با دارالاسلام در جده، در سال ۱۴۱۹ ه.
• فقه ضرورت و کاربردهای معاصر آن: افق‌ها و ابعاد. جده: مؤسسه اسلامی تحقیقات و آموزش بانک توسعه اسلامی در سال 1414 ه / 1994 م.
• روش شناسی امام محمد بن ادریس الشافعی در فقه و اصول، اصل و تحلیل آن. چاپ اول، مکه: کتابخانه مکه در سال ۱۴۲۰ ه.
• اندیشۀ اصولی: یک مطالعه تحلیلی انتقادی. چاپ دوم، جده: دار الشروک، ۱۴۰۴ ه / ۱۳۶۳.
• بررسی کتاب (الجواهر الثمینة فی بیان أدلة عالم المدینة) اثر فقیه اصولی شیخ حسن بن محمد المشاط. چاپ دوم، بیروت، دارالغرب الاسلامی، سال 1411 ه. ق.
• ضرورت و نیاز و تأثیر آن بر قانون‌گذاری اسلامی (پژوهشی اصولی) که در کتابی با عنوان (دراسات فی الفقه الإسلامی) منتشر شده در مجله تحقیقات علمی و میراث اسلامی، دانشگاه ام القرا، 1402 ه.

دوم: تحقیقات علمی و روش‌های تحقیق

• نوشتن یک تحقیق علمی به روش جدید: چاپ ششم، جده: دار الشروک، ۱۴۱۶ ه / 1996.
• نوشتن تحقیقات علمی و منابع مطالعات قرآنی، سنت پیامبر و عقیدۀ اسلامی: چاپ دوم، جده: دار الشروق، 1418 ه / 1998.
• نوشتن تحقیقات علمی و منابع مطالعات عربی و تاریخی: چاپ اول، جده: دار الشروق، ۱۴۱۳ ه / 1993 م.
• راهنمای نوشتن پژوهش دانشگاهی و پایان‌نامه دکتری: (کتاب ترجمه شده از انگلیسی به عربی)، چاپ دوم، جده: نشر و توزیع تهامة، ۱۴۰۴ ه /1983 م.
• روش تحقیق در فقه اسلامی ویژگی ها و کاستی های خود را دارد. چاپ اول. مکه: کتابخانه مکه، ۱۴۱۶ ه. ق.
• روش شناسی امام شافعی در فقه و اصول، چاپ اول، مکه: کتابخانه مکه، ۱۴۲۰ ه /1999.
• رویکرد اسلامی برای مبارزه با جرم و کاربرد آن در عربستان سعودی - مجری این کنفرانس (پیشگیری از جرم در عصر جهانی شدن که توسط دانشکده شریعت و حقوق در امارات متحده عربی سازماندهی شده است، هیئت مشورتی علمی عرب، دانشگاه العین با همکاری آکادمی علوم امنیتی نائف عرب، از ۶ تا ۸ مه ۲۰۰۱ مورد بحث قرار گرفت.

سوم:(مطالعات تاریخ و اعتقادات)

• مسجدالحرام الشریف و دانشگاه، مقدمه تاریخی بر انقلاب فقهی در مکه در قرن ۱۴ ه. چاپ اول، مکه: باشگاه فرهنگی ادبی مکه (۱۰۲)، ۱۴۱۷ ه. (کتاب).
• مطالعه و تحقق کتاب (الجواهر الحسان فی من لاقیته من الأعیان) نوشته دانشمند شیخ زکریا بن شیخ عبدالله بیلا، همراه با پروفسور دکتر محمد ابراهیم علی.
• الحرمان الشریفان وجامع الزیتونة: تحقیقی که به مناسبت سالگرد سیزدهمین قرن تاسیس دانشگاه زیتونه ارائه شده است.
• کتابخانه مکه (میلاد پیامبر)، مجموعه‌ها و ابزارها، ریاض: کتابخانه ملی ملک فهد، ۱۴۱۶ ه. (کتاب).
• علما و نویسندگان شهر حجاز در قرن ۱۴ ه .ق، بولتن باشگاه ادبی طائف در سال ۱۴۲۳ ه.
• سازمان محمد الایجای آمریکایی، بررسی و تحلیل، چاپ اول، جده: دارالشروق، سال 1399 ه. ق.

چهارم:(تحقیقات مختلف)

• فقه اسلامی و ابزار توسعه آن، جده: مجله دانشگاه ملک عبدالعزیز، شماره اول سال اول، جمادی دوم (1395 ه. ش)، ج 32-63.
• قانون‌گذاری اسلامی، قرن ۱۴، مکه: مجله دانشکده شریعت و مطالعات اسلامی، دانشگاه ملک عبدالعزیز، سال اول، شماره اول (۱۳۹۳ ه.
• نقش عقل در فقه اسلامی: جده: مجله دانشکده شریعت و مطالعات اسلامی، دانشگاه ملک عبدالعزیز، شماره دوم سال دوم (1396-1397 ه. ش)، ج 153-173.
• تئوری‌ها و قواعد در فقه اسلامی، جده: مجله دانشگاه ملک عبدالعزیز، شماره دوم، جمادی دوم، ۱۳۹۸ ه.
• ویژگی‌های تفکر شیخ محمد بن عبدالوهاب مکه: مجله تحقیقات علمی و میراث اسلامی، شماره سوم (1401 ه.
• پیوند پوست در جراحیها. کویت: سازمان اسلامی علوم پزشکی، ۸مین دوره فقه پزشکی، ۲۳/۱۱/۱۴۱۵ ه - ۲۲ مه ۱۹۹۵.
• نوسازی فکر اصولی در تئوری و عمل نزد ابوالمعلی عبدالملک بن عبدالله بن یوسف الجوینی (۴۱۹-۴۷۸ ه.
• مفهوم و هدف وقف، تحقیقی است که در تاریخ ۲۵ تا ۲۷/۱۴۲۰ ه. ق به همایش کتابخانه‌های وقف که در ۲۵ تا ۲۷/۱۴۲۰ ه. ق در مدینه برگزار شد، ارائه شده است.
• توجه مسلمانان به وقف، خدمت به قرآن است: پژوهشی ارائه شده به سمیناری (مراقبت عربستان سعودی از قرآن و علوم آن) که از ۳ تا ۷ مه ۱۴۲۱ ه .ش / ۳۰ سپتامبر تا ۴ اکتبر ۲۰ در مدینه برگزار شد.

پنجم:(پژوهش در مسائل زکات معاصر):

• پرداخت زکات، حساب اقتصادی و کاربرد آن در عربستان سعودی. ریاض: مجله پژوهش فقه معاصر، شماره 4 در سال 1410 ه.
• زکات وام‌های سرمایه‌گذاری و مسکن پیش خرید. ریاض: مجله پژوهش فقه معاصر، شماره 8، سال دوم، رجب، شعبان، رمضان 1411 ه -ژانویه 1991.
• زکات: پیش سمیناری در مورد مسائل معاصر زکات که از ۲۹ تا ۳۱ مارس ۱۹۹۴ در بحرین برگزار شد.

ششم:(تحقیق در مورد قراردادهای معامله معاصر):

(فقه معامله‌های مدرن) شامل موضوعات زیر منتشر خواهد شد:

• خیار شرط نظریه و تطبیق آن در معاملات بانکی. پژوهش ارائه شده به اولین سمینار فقهی KFH، برگزار شده در کویت از 7-11 رجب در سال 1407 ه / 7-11 مارس 1978.
• قرارداد عرضه: مطالعه فقه تحلیلی، دانشنامه فقه اقتصادی، جده: مجتمع فقه اسلامی Oic در سال 1415 ه / 1995.
• عقد اختیارات: بررسی فقهی تحلیلی. ریاض: مجله پژوهش فقه معاصر، شماره 15، سال 4، بهار دیگری در سال 1413 ه / 1372.
• برگزاری مناقصه در قوانین اسلامی. ریاض: مجله تحقیقات فقه معاصر، شماره ۱۹، سال پنجم، جمادی الاقاه، ۱۴۱۴ ه .خ / 1993.

هفتم:(مطالعات در حج):

مجموعه‌ای در کتابی با عنوان (الحج المشعر والشعیرة - دراسة فقهیة جغرافیة حضاریة) منتشر خواهد شد که شامل موضوعات زیر می شود:

• مراحل حج از حیث زمان و مکان، بررسی فقه جغرافیایی تاریخی با مشارکت دکتر معراج نواب مرزا، ریاض: مجله پژوهشی فقه معاصر، شماره 29، سال 8 دول حجه در سال 1416 ه. ق / 1996 م.
• عرفات المشعر والشعيرة، بررسی فقهی جغرافیایی و تمدنی. با مشارکت دکتر معراج نواب مزرا. ریاض: مجله تحقیقات فقه معاصر، شماره ۳۷، سال دهم، دول حجه در سال 1418ه. ق / 1998 م.
• المزدلفه: المشعر و الشعیره، بررسی فقهی جغرافیایی و تمدنی. با مشارکت دکتر معراج نواب مزرا، ریاض: چاپ شده در مجله تحقیقات فقه معاصر، شماره ۴۵، سال ۱۲، شوال - ذوالقعده - ذوالحجه سال ۱۴۲۰ ه / فوریه - مارس - آوریل سال 1999 م.
• منی: المشعر و الشعیره، بررسی مطالعه فقهی جغرافیایی تمدنی. با مشارکت دکتر معراج نواب مزرا، ریاض: مجله تحقیقات فقه معاصر، شماره ۴۹، سال ۱۳، شوال - ذوالقعده - ذوالحجه در سال ۱۴۲۱ ه /فوریه - مارس - آوریل سال 2001 م.
• المسجد الحرام والمسعى: المشعر والشعيرة، بررسی فقهی جغرافیایی تمدنی. با مشارکت دکتر معراج نواب مزرا، ریاض: مجله تحقیقات فقه معاصر، شماره 52، سال 14، شوال - ذوالقعده - ذوالحجه در سال 1422 ه /فوریه - مارس - آوریل سال 2002 م.
• تحفة الناسك بأحكام المناسك (إضافات وتعقيبات). ریاض: مجله پژوهش فقه معاصر شماره 26، سال 7، 1416 ه / 1995 م.
• او کتاب ارزشمندی دارد با نام (باب السلام ودور مكتباته في النهضة العلمية والأدبية الحديثة) که با آن جایزه بهترین کتاب را در سال ۱۴۲۸ ه. ق دریافت نمود.

ببینید

معهد البحوث العلمية وإحياء التراث الإسلامی جامعة أم القرى