ایها الولد (کتاب)

کتاب أیها الولد رساله‌ای از امام ابوحامد غزالی (متوفی 505 هجری قمری) که مجموعه‌ای از پندها و دستورات غزالی به یکی از شاگردانش که در آن راه و روش درست زندگی کردن را می‌آموزد.

کتاب ایها الولد

نام نویسنده	ابوحامد غزالی‌
موضوع	اخلاق ـ آداب
زبان کتاب	عربی‌
ناشر	دار شروق
سال نشر	1975م
تعداد جلد	تک جلدی
مکان چاپ	قاهره

بخشی از کتاب

مقدمه

در مقدمهٔ کتاب آمده است:

«اعلم أن واحدًا من الطلبة المتقدمین لازَمَ خدمة الشیخ الإمام زین الدین حجة الإسلام أبی حامد محمد بن محمد الغزالی قدس الله روحه، واشتغل بالتحصیل وقراءة العلم علیه حتی جمع من دقائق العلوم، واستکمل من فضائل النفس، ثم إنه فکَّر یوما فی حال نفسه وخطر علی باله فقال: إنی قرأت أنواعًا من العلوم، وصرفت رَیْعَانَ عمری علی تعلمها وجمعها، فالآن ینبغی أن أعلم أی نوعها ینفعنی غدًا ویؤانسنی فی قبری، وأیها لا ینفعنی حتی أترکه؛ قال رسول الله: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ عِلْمٍ لاَ یَنْفَعُ».»

نوشتن این رساله در پاسخ

فکتب الغزالی رسالة «أیها الولد المحب» فی جوابه. وخلاصة الرسالة أن الغزالی ینصح الناشئین ألا یطلبوا العلم لنیل أغراض الدنیا والمباهاة علی الأقران بل أن یقصدوا إحیاء الشریعة وتهذیب الأخلاق ویذکرهم بأن «العلم بلا عمل جنون والعمل بلا علم لا یکون». ویبدو أن الرسالة کتبها الغزالی بالأصل بالفارسیة ووردت باسم «فرزند نامه» و «نصیحت نامه»، حیث قال المرتضی الزبیدی «ومنها [أی مؤلفات الغزالی] «أیها الولد» وهی فارسیة عربها بعض العلماء، وسماه بهذا الاسم المشهور». وقد طُبع المتن الفارسی باعتناء عباس الاقبال.

چاپ‌های کتاب

این رساله مستقل و یا ضمیمیه به کتاب دیگر ازجمله کتاب: «الجواهر الغوالی» چاپ شده و به صورت متعدد در قاهره، بغداد، دمشق به چاپ رسیده است.

شرح‌های این کتاب

بر کتاب أیها الولد شرح‌های متعددی زده شده است که از جمله:

• کتاب: «أیها الأخ: شرح رسالة أیها الولد للإمام الغزالی» که عبدالرحمن الرومی مشهور به بصبری نوشته است.
• کتاب: «سراج الظلمات شرح رسالة أیها الولد للإمام الغزالی» که أبی سعید الخادمی نوشته است.
• کتاب: «تحفة الأبرار شرح أیها الولد المحب للإمام الغزالی» که نور الدین قوطیط تالیف نموده است.
• کتاب: «واصلة المدد در شرح ایها الولد» که خالدی المخزومی الملقب بسلطان العلماء که به زبان فارسی نوشته شده است.
• کتاب: «شرح أیها الولد للإمام الغزالی» که نویسندهٔ آن نامعلوم است ولی جناب محمد هادی الشمرخی الماردینی توسط انتشارات دار الکتب العلمیة آن را چاپ کرده است.
• کتاب: شرح أیها الولد:که محمد سامر النص که ضمن دروس خود به شرح آن پرداخته است.

و همچنین توسط محمد بن عمر بن قاسم بن اسماعیل مقری شافعی معروف به البقری با عنوان «نصایح الباقری» در الازهر تلخیص شد.

ترجمه‌های این کتاب

آلمانی

هامر برگستل شرق‌شناس، متن عربی را برای اولین بار به همراه ترجمه آلمانی در سال 1838 منتشر کرد.

ترکی

شاهزاده مصطفی بن علی، معروف به علی الشاعر، آن را به ترکی ترجمه کرد و آن را «تحفه الصلحا» نامید. البداوی همچنین اشاره کرد که متن عربی با ترجمه ترکی توسط محمد رشید، کازان به چاپ شده است.

اردو

ترجمه این کتاب به زبان نیز توسط دارالاشعات، پاکستان به چاپ رسیده است.

انگلیسی

توبیاس مایر این کتاب را به زبان انگلیسی ترجمه کرد و انجمن متون اسلامی، کمبریج در سال 2005 میلادی به چاپ رساند.

فرانسوی

ترجمهٔ فرانسوی این کتاب به نام «Lettre au disiple» توسط توفیق صباغ در سال 1969م در بیروت به چاپ رسید.

اسپانیایی

در سال 1951 م در بیروت این کتاب به زبان اسپانیایی ترجمه و منتشر شد.

اندونزیایی

این کتاب به زبان اندونزیایی ترجمه و در سال 2020 در جاکارتا منتشر شد.

جاوه‌ای

در سال 2020 این کتاب به جاوه‌ای ترجمه شد و در پاسوروان جاوا شرقی منتشر شد.

منابع

• مقدمه و فهرست کتاب.