سوره یوسف

نام	سوره یوسف
شماره سوره	۱۲
جزء	۱۲ و ۱۳
ترتیب نزول	۵۳
مکی/مدنی	مکی
تعداد آیات	۱۱۱
تعداد کلمات	۱۷۹۵
تعداد حروف	۷۳۰۵

سوره یوسف به خاطر بیان یک پارچه و مشروح داستان حضرت یوسف و سرگذشت او با پدر و برادرانش، یوسف نامگذاری شده است. از لحاظ اندازه و حجم از سوره‌های متوسط و مئون است، و ششمین سوره‌ای است که با حروف مقطعه [الر] آغاز می‌شود. این سوره با 111 آیه که یکصد آیه آن به داستان حضرت یوسف(ع) اختصاص دارد. داستان حضرت یوسف(ع) در این سوره از نوجوانی آغاز و با حکومت او در مصر پایان می‌یابد.

علت نام‌گذاری

«سوره يوسف»؛ سبب نام‌گذارى آن به يوسف، آيه چهار به بعد است كه اغلب دربارۀ زندگى حضرت يوسف(ع) سخن مى گويد. اين نام بيش از بيست بار در اين سوره به كار رفته است.

«سوره أحسن القصص»؛ جهت نام‌گذارى آن به «أحسن القصص: بهترين داستانها» آن است كه مشتمل بر: ياد حاسد و محسود، مالك و مملوك، شاهد و مشهود، عاشق و معشوق، حبس و رهاسازى، زندان و رهايى، و حاصلخيزى و خشكسالى، و امور بسيار ديگرى كه بيان آنها از توان افراد بشر خارج است، مى باشد.

اهداف و آموزه‌ها

اهداف اساسى سوره يوسف عبارت‌اند از:

بيان ولايت خدا بر بنده خويش، و اين كه چگونه او را از محبت خود لبريز كرده و تربيت و سرپرستى مى كند و نجات مى دهد؛ بيان داستان حضرت يوسف عليه‌السلام و آموزه هاى تربيتى آن.

محتوا و موضوعات

محتواى سوره يوسف بر خلاف سوره‌هاى ديگر قرآن همگى به هم پيوسته و بيان فرازهاى مختلف يك داستان است، كه در بيش از ده بخش با بيان فوق العاده گويا، جذاب، فشرده، عميق و مهيج آمده است.

گر چه داستان‌پردازان بى هدف، و يا آنها كه هدفهاى پست و آلوده اى دارند سعى كرده‌اند از اين سرگذشت آموزنده يك داستان عشقى محرك براى هوسبازان بسازند و چهره واقعى يوسف(ع) و سرگذشت او را مسخ كنند، و حتى در شكل يك فيلم عشقى به روى پرده سينما بياورند ولى قرآن كه همه چيزش الگو و اسوه است، در لابلاى اين داستان عاليترين درسهاى عفت و خويشتن دارى و تقوى و ايمان و تسلط بر نفس را منعكس ساخته آن چنان كه هر انسانى هر چند، بارها آن را خوانده باشد باز به هنگام خواندنش بى اختيار تحت تاثير جذبه هاى نيرومندش قرار مى گيرد.

و به همين جهت قرآن نام «احسن القصص: بهترين داستانها» را بر آن گذارده است، و در آن براى اولواالالباب (صاحبان مغز و انديشه) عبرتها بيان كرده است.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابى‌بن‌كعب از پيامبراسلام(ص) روايت كرده كه فرمود: «به بردگانتان سوره يوسف را تعليم كنيد كه هر مسلمانى اين سوره را بخواند و به خاندان و بردگان خود آن را ياد بدهد خداوند سختيهاى مرگ را بر وى آسان گرداند، و نيرويى به وى دهد كه نسبت به هيچ مسلمانى حسد نبرد».

ابوبصير از امام صادق(ع) روايت كرده كه فرمود: «كسى كه در هر شب يا در هر روز سوره يوسف را بخواند روز قيامت خداوند او را به زيبايى و جمال يوسف(ع) محشور فرمايد، و از هراس آن روز در امان باشد و در ميان بندگان شايسته خدا ممتاز باشد و نيز فرمود: اين سوره در تورات نوشته شده است».

اسماعيل‌بن‌أبى‌زياد از امام صادق(ع) از پدرانش از رسول خدا(ص) روايت كرده كه فرمود: «زنان خود را در غرفه ها (و طبقات فوقانى ساختمان) جاى ندهيد، و نوشتن و سوره يوسف را بدانها تعليم نكنيد، بلكه ريسندگى و سوره نور را تعليم‌شان كنيد».

محل و زمان و فضای نزول

سوره یوسف در مكه نازل شده، ولى معدل از ابن عباس نقل كرده كه گفته است: چهار آيه آن در مدينه نازل شده و ما بقى در مكه، و آن چهار آيه عبارت است از سه آيه اول سوره، و چهارم آيه «لَقَدْ كانَ فِی يُوسُفَ وَ إِخْوَتِهِ آياتٌ لِلسَّائِلِينَ». سوره يوسف در سال يازدهم بعثت در مکه نازل شده است. مروى است كه يهود از رسول اكرم(ص) كه در مكّه بود پرسش كردند يا كسی را نزد آن حضرت فرستادند كه از او درباره پيامبرى پرسش كند كه در شام بود و پسرش به مصر رفت و او آنقدر گريه كرد كه كور شد، خداوند در جواب آنها سوره يوسف را به همان قسم كه در تورات است بلكه دقيقتر و محكمتر يكجا نازل فرمود.

ويژگي

سوره يوسف با حروف مقطعه شروع شده است و از سور رائيات است(سوره های يونس و هود و يوسف و إبراهيم و حجر را رائيات يا راآت می نامند.)

ابن مردويه از مالک‌ابن‌انس روايت کرده است که پيامبر(ص) فرمودند:«خداوند از رائيات تا طواسين را به جای انجيل به من عطا کرده است.» (رائيات سوره‌هايی هستند که با «الر» و طواسين سوره‌هايی هستند که با «طس» و «طسم» شروع شده اند)

سوره يوسف جزو سور مئين (صد آيه ای ها) است ابن قتيبه می گويد سور مئين سوره‌هايی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نامگذاری اين سوره‌ها به مئين نزديک بودن تعداد آيه های اين سوره‌ها به عدد صد می‌باشد. گفته شده اين سوره‌ها عبارتند از «بنی إسرائيل، كهف، مريم، طه، أنبياء، حج ومؤمنون». برخی ديگر نيز سور مئين را سوره‌های «توبه، نحل، هود، يوسف، کهف، بنی اسرائيل، انبياء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده اند.

روايتى است كه از رسول خدا(ص) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئين را به جاى انجيل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد.

سوره يوسف داستانى ترين سوره قرآن مى باشد كه در هشتادوهشت درصد آن آموزه هاى زندگانى حضرت يوسف(ع) بيان شده است. داستان اين سوره از طولانى ترين و شيرين ترين داستان هاى قرآنى به شمار مى آيد.

در برخى احاديث آمده است: اين سوره را به زنان آموزش ندهيد و سوره نور را كه مشتمل بر آيات حجاب است، به آنان آموزش دهيد، ولى اسناد اين روايات چندان قابل اعتماد نيست و در برخى احاديث نيز عكس اين مطلب ديده مى شود؛ يعنى تشويق شده كه اين سوره را به خانواده ها آموزش دهيد. آرى، ماجراى زندگى آلوده همسر عزيز مصر و پاكدامنى و عفت يوسف، آموزه هايى گران بها براى هر مرد و زن است.

منبع

برگرفته از سایت سوره یوسف - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir